57

ELEKTROKIMYO ASOSLARI. ELEKTROLITLAR ERITMALARIDA ELEKTRO’TKAZUVCHANLIK

MA’RUZANING MAQSADI

• Odam organizmidagi biologik suyuqliklar elektrolit yoki noelektrolit eritmalar sifatida ma’lum darajada elektr tokini o’tkazib, 2-chi tur o’tkazuvchi sifatida ko’rilishi mumkin. Ularni hossalarini o’rganishda qarshilik, elekrto’tkazuvchanlik kabi kattaliklarni, ularni bir biri bilan bog’liqliklarini o’rganish tibbiyot sohasida katta ahamiyatga egadir.

Ko’riladigan masalalar

• elektrokimyo asoslari, elektrolit moddalarning elektr o’tkazish qobiliyatining nazariy asoslari
• elektrolit moddalarning elektr o’tkazuvchanligiga ta’sir etuvchi omillar
• eritmalarning elektro’tkazuvchanlik qiymatidan foydalanib, ularning dissotsiatsiya darajasi va konstantasini aniqlash yo’llari
• konduktometrik titrlash

Elektrokimyo asoslari

• Elektr tokini o’tkazuvchi jism o’tkazgich deyiladi.
• 1-chi tur o’tkazgichlarda elektr toki faqat elektronlar harakati tufayli vujudga keladi: metallar, metall qotishmalari, ko’mir, grafit va boshqalar.
• 2-chi tur o’tkazgichlar yoki elektrolitlarda elektr tokini o’tishi kimyoviy o’zgarishlar sodir etadi:
• tuz, kislota, asos eritmalari, metallarning eruvchan oksidlari

Elektrolitlar eritmalarida elektro’tkazuvchanlik

• Elektrolitlarning elektr tokini o’tkazish hossasi qarshilik yoki elektro’tkazuvchanlik deyiladi.
• Qarshilik
• L
• R =  ------- ; оm
• S
• 1
• J = ------ оm-1 yoki Сm (simens)
• R

Elektrolitlar eritmalarida elektro’tkazuvchanlik

• 1 S
• J = ------  ----- , оm (1/) = æ
•  L
• S
• J = æ ------ оm-1 yoki Сm
• L
• Solishtirma elektro’tkazuvchanlik (æ)
• 1 L
• æ = ------  -----, оm-1 сm-1
• R S

Elektrolitlar eritmalarida elektro’tkazuvchanlik

• L/S = К
• K
• æ = ----, оm-1  сm-1
• R
• Molyar (ekvivalent) elektro’tkazuvchanlik
• æ  1000
•  = ------------ Om-1  сm2  mоl-1
• C

Elektrolitlar eritmalarida  ni konduktometrik usul bilan aniqlash

•  = К   ; Оm-1  сm2 mol-1
•  = 1 bo’lganda,  = К bo’ladi
•  =  ga yetadi. Ikkalasi ham  ga teng bo’lganligi uchun: К =  ,
•  =     om-1  сm2  mol-1 bo’ladi.
•   - dissotsiatsiya darajasi
•  = ------ ;  - molyar elektro’tkazuvchanlik
•     - cheksiz suyultirgandagi 

Elektrolitlar eritmalarida K diss. ni konduktometrik usul bilan aniqlash

• C  2 C  2
• K= ------- yoki K = ----------------
• 1-  (- )
• Kolraush qonuni
•  = k+ a

Konduktometrik titrlash

• Kuchli kislotani kuchli asos bilan titrlash
• æ
• HCl +NaOH
• e.n. V NaOH,ml

Konduktometrik titrlash

• Kuchsiz kislotani kuchli asos bilan titrlash
• æ
• CH3COOH + NaOH
• e.n. V NaOH,ml

Konduktometrik titrlash

• Kuchli va kuchsiz kislotalar aralashmasini kuchli asos bilan titrlash
• æ HCl + CH3COOH + NaOH
• e.n.1 e.n.2 V NaOH,ml