4- Маъруза.

• 4- Маъруза. Операцион тизимни синфларга ажратиш. 
• Режа:
• ОТ лар классификацияси ва уларни синфларга ажратиш.
• ОТлар архитектурали қурилишидаги асосий йўналишлар.
• Монолит ва кўп сатҳли тизимлар.
• Клиент-сервер ва микроядро модели.
• ОТнинг бошқа синфлари.

Биринчи дастурлар бевосита машина кодларида яратилган. Бунинг учун, микропроцессор архитектурасини ва унинг асосидаги тизимни мукаммал билиш зарур. Ҳисоблаш техникасининг ривожланиши борасида, кўп учрайдиган амалларни (операцияларни) ажратиб, улар учун дастурий модуллар яратилиб, кейинчалик улардан дастурий таъминотда фойдалана бошладилар.

• Биринчи дастурлар бевосита машина кодларида яратилган. Бунинг учун, микропроцессор архитектурасини ва унинг асосидаги тизимни мукаммал билиш зарур. Ҳисоблаш техникасининг ривожланиши борасида, кўп учрайдиган амалларни (операцияларни) ажратиб, улар учун дастурий модуллар яратилиб, кейинчалик улардан дастурий таъминотда фойдалана бошладилар.

• Ўзаро боғланиш усул бўйича

• Бир фойдаланувчили

• мультитерминалли

• монолит

• Кўп сатҳли

• виртуал машиналар

• экзоядро

• клиент-сервер

• Кўрсатмага кўра

• Масалани қайта ишлаш режими бўйича

• Тузилишига кўра

• ОТ

• мейнфреймлар

• серверли

• Шахсий микрокомпьютер ва ички системалар учун

• кўппроцессорли

• ШК учун ОТ

• Смарт-карт учун

• Бир дастурли

• мултидастурли

• Реал вақт ОТи

• 1- Расм. ОТ ни синфларга ажратиш

ОТ тизимли бошқарувчи ва ишлов берувчи дастур мажмуасидан иборат бўлиб, булар дастур модуллари ва маълумотлар тузилмаларининг ўзаро боғланган мураккаб тузилмасидир, улар ҳисоблашларнинг ишончли ва самарали бажарилишини таъминлаши зарурдир. ОТ нинг кўпгина потенциал имкониятлари, унинг техник ва истеъмол параметрлари – буларнинг ҳаммаси, тизим архитектураси ОТ нинг структураси, қурилиш принциплари билан белгиланади.

• ОТ тизимли бошқарувчи ва ишлов берувчи дастур мажмуасидан иборат бўлиб, булар дастур модуллари ва маълумотлар тузилмаларининг ўзаро боғланган мураккаб тузилмасидир, улар ҳисоблашларнинг ишончли ва самарали бажарилишини таъминлаши зарурдир. ОТ нинг кўпгина потенциал имкониятлари, унинг техник ва истеъмол параметрлари – буларнинг ҳаммаси, тизим архитектураси ОТ нинг структураси, қурилиш принциплари билан белгиланади.

Замонавий ОТ асосий ташкил этувчилари – бу ядро, киритиш-чиқариш тизими, команда процессори, файл тизими. Ядро масалалар ва ресурсларни бошқариш, синхронлаштириш ва ўзаро боғланиши бўйича асос функцияларни таъминлайди. Команда процессори, командаларни қабул қилиш ва уларга ишлов бериш, фойдаланувчи талаби бўйича мос хизматларни чақиришни таъминлайди.

• Замонавий ОТ асосий ташкил этувчилари – бу ядро, киритиш-чиқариш тизими, команда процессори, файл тизими. Ядро масалалар ва ресурсларни бошқариш, синхронлаштириш ва ўзаро боғланиши бўйича асос функцияларни таъминлайди. Команда процессори, командаларни қабул қилиш ва уларга ишлов бериш, фойдаланувчи талаби бўйича мос хизматларни чақиришни таъминлайди.

Монолит тизимлар (монолит ядро).

• Монолит тизимлар (монолит ядро).
• Моҳиятига аҳамият бериладиган бўлса, ОТ-оддий дастурдир, шунинг учун ҳам, уни деярли барча дастурлар каби ташкил этиш, яъни процедура ва функциялардан иборат кўринишда яратиш тўғрироқ бўлади.

• 2-расм. Монолит ОТ ни оддий структуралаштириш.

Кўп сатҳли тизимлар (6-сатҳ)

• Кўп сатҳли тизимлар (6-сатҳ)
• Олдинги ёндашишни умумлаштирилгани, ОТ ни сатҳлар (қатламлар) иерархияси сифатида ташкил этишдир.
• Тизим 6 та қатламдан иборат эди, 0-чи қатлам, процессор вақтини тақсимлаш билан машғул бўлади.
• 1-чи қатлам хотирани бошқарган.
• 2-чи қатлам оператор консоли ва жараён ўртасидаги алоқани бошқарган.
• 3-чи қатлам ёрдамида ҳар бир жараён, аниқ қурилмалар билан ишлаш ўрнига (уларнинг турли хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда) фойдаланувчига қулай характеристикаларга эга бўлган киритиш-чиқариш абстракт қурилмаларга мурожаат этган.
• 4-чи қатламда, кириш-чиқиш қурилмаларини бошқариш, хотира ва консол, жараёнлар билан хеч қандай алоқаси бўлмаган фойдаланувчи дастурлари ишлаган.
• Тизимли оператор жараёни 5 қатламда жойлашган бўлади.

Клиент-сервер ва микроядро модели

• Клиент-сервер ва микроядро модели
• Клиент-сервер модели – ОТ ни структуралаштиришга яна бир ёндашишдир. Кенг маънода клиент-сервер модели, бирор-бир сервис (хизмат) истеъмолчиси- мижоз (клиент) – дастур компонентаси, ва бу сервисни таъминловчи – сервер-дастур компонентаси мавжудлигини тақазо (назарда тутади) этади.

• 3.-расм. ОТ клиент сервер структураси.

Назорат саволлари

• Назорат саволлари
• Монолит структурали ядрога эга бўлган ОТ ларда процедуралар қайси тарзда ёзилади.
• Структуралаштирилган монолит тизимлар қандай ташкил этилган.
• Кўп қатламли (кўп сатҳли) тизимларда қатламлар функцияларини айтиб беринг.
• Кўп қатламли тизимлар камчилиги.
• Клиент-сервер моделитузилиши ва ишлаш принципи.