3-amaliy mashg‘ulot. Matritsa rangi. Teskari matritsa 1


Download 139.43 Kb.
Pdf ko'rish
Sana12.11.2020
Hajmi139.43 Kb.
#144263
Bog'liq
K4mnOKBfIx0geD5vWPFF3jbEzwaoU8HD-1


3-amaliy mashg‘ulot. Matritsa rangi. Teskari matritsa 

 

 3.1. 

Matritsa rangini ta’rifga asosan hisoblang: 

2

1 3


2 4

4

2 5



1

7 .


2

1 1


8

2

A













 

 

A

 matritsa 

3 5


   oʻlchamli, demak uning rangi 

3

 dan yuqori boʻlmaydi. 



Uchinchi tartibli minorlarni hisoblaymiz: 

 

1



4

2

1 3



4

2 5


2

1 1


10 12 12 4 10 0;

M

  



 





 

 



2

2

1



2

4

2



1

2

1



8

32 2 8 8 32 2 0;



M

     







 

 

3



8

2

1 4



4

2 7


2

1 2


14 16 16 8 14 0;

M

  



 





 

 



4

40 3 4 10 48

1 3

2

2



1

5

1



1 1

8

0;



M

    







 

 



5

6 14 160 4 20 168 0;..

3

2 4


5

1

7



1

8

2



.

M

 



 




 

 

Barcha uchinchi tartibli minorlar nolga teng. Ikkinchi tartibli minorlarni 



hisoblaymiz: 

 


1

1

1



1

 

5 6 1       



  0,

2

1 3



.

2 5


M

M

r A

 







 

 

Bu usulda noldan farqli minor topilgunga qadar hisoblashlar davom etadi. 



Shuning uchun 3 va undan kattaroq tartibli matritsa rangini hisoblash birmuncha 

qiyinchiliklarga olib keladi. 



 3.2. 

Matritsa rangini elementar almashtirishlar yordamida nollar yigʻib 

hisoblang: 

25 31 17


43

75 94 53 132

75 94 54 134

25 32 20


48

A









 



 Yechish: 

25 31 17


43

25 31 17 43

25 31 17 43

75 94 53 132

0

1

2



3

0

1



2

3

.



75 94 54 134

0

1



3

5

0



0

1

2



25 32 20

48

0



    

1

3



5

0

0



0

0

A

 


 



 

 


 



 



 

 


 



 



 





 

 Bu 



matritsaning 

rangi 


25 31 17

0

1



2

0

0



1







 

matritsa rangiga teng.  



25 31 17

0

1



2

0

0



1

25 0


    


25 31 17

0

1



2

0

0



1

3

r









 



Demak, berilgan matritsaning rangi ham 3 ga teng. 

 


3.

r A

 



 3.3. 

Berilgan kvadrat matritsaning rangini toping. Xosmas matritsaning 

teskarisini toping: 

1

2



2

5

)



;

)

;



2 0

4 2


a A

b B











  


 3.4. 

2

3



2

5

1



4

1

2



1

A



 







  

matritsa uchun teskari 

1

A

matritsani klassik usulda 



toping.  

 

Yechish.

 





1, 2, 3;  

1, 2, 3


ij

A i

j



A

  matritsa elementlarining algebraik 

toʻldiruvchilari. 

2 12 2


2

3

0 2 15 16 43 24 19



2

5

4



2

1

0



1

1

A

   


  





 

Demak,   xosmas matritsa, va 



1

A

 teskari matritsa mavjud. Algebraik 



toʻldiruvchilarni hisoblaymiz: 

 

11



1

4

2



1

1 8 7;


A



   

 



 



21

3

2



2

1

3 4



1;

A

 


   

 


 



 



12

5

4



1

1

5 4



9;

A

 


   



 

22

2



2

1

2 2



;

1

4



A

    



 

 



13

10 1


11;

5

1



1

2

A

    



   


23



2

3

1



2

4 3


7;

A

 


   



 

 

31

3 2



1 4

12 2 10;


A



 

  

 



32



2 2

5

8 10



4

2;

A

 

  


 

 



 

 

33



2 3

5

5



1

1

2 1



3

A

 



 

 

topilganlarni (2) formulaga qoʻyamiz va teskari 



1

7

1 10



9

4

2



11

7

13



1/19

A













 

matritsani olamiz. Teskari matritsaning toʻgriligini tekshirish uchun quyidagi 

tenglikni tekshiramiz: 

1

1

A



AA

E

A



                       



 

 

(3) 



2

3

2



7

1

10



5

1

4



9

1 / 1


4

2

1



2

1

11



7

13

9





















  

14 27 22


2 12 14 20 6 26

35 9 44


5 4 28 50 2 52

7 18 11


1 8 7

10 4 13


19

0

0



1 0 0

0 19


0

0 1 0


0

0 19


0 0 1

1 / 19


1 / 19

E



 

 





 


  

 






  

 




 



 



 



 









 

Demak, 



1

A

 toʻgʻri topilgan. 



 3.5. 

1

2



1

1

1



3

4

3



2

A



 







 



matritsa uchun

1

A

matritsani Gauss-Jordan usulida 



toping. 

 

Yechish:

 

16 0


A

  


  teskari matritsa mavjud. Berilgan matritsani birlik 

matritsa hisobida kengaytirib, elementar almashtirishlar bajaramiz, bu usulni to 

chap tomonda   matritsa oʻrnida birlik matritsa hosil boʻlguncha davom ettiramiz

oʻng tomonda hosil boʻlgan matritsa berilgan matritsaga nisbatan teskari matritsa 

boʻladi. 

1

2



1 1 0 0

1

2



1 1

0 0


1

1

3 0 1 0



0

1

2 1



1 0

4

3



2 0 0 1

0

5



6 4 0 1

 



 







 



 



 


 


 



1 2

1 1 0 0


1 2

1

1



0

0

~ 0 1



2 1 1 0 ~ 0 1

2

1



1

0

~



0 0

16 1 5 1


0 0

1 1/ 16


5 / 16

1/ 16 


 


 





 


 







 

 



1 0 5

1

2



0

1 0 0 11 / 16

7 / 16

5 / 16


~ 0 1 0 14 / 16 6 / 16

2 / 16 ~ 0 1 0 14 / 16

6 / 16

2 / 16


0 0 1 1 / 16

5 / 16


1 / 16

0 0 1 1 / 16

5 / 16

1 / 16




 



 





 


 







 



 

 



1

11

7



5

14

6



2

1

5



1

1 / 16


A

 











 teskari matritsa toʻgʻri topilganini (3) 

formulaga qoʻyib tekshiramiz: 

1

1



2

1

11



7

5

1



1

3

14



6

2

4



3

2

1



5

1

1 / 16



AA



 


 





  



 


 





 

 



 

11 28 1


7 12 5

5 4 1


11 14 3

7 6 15


5 2 3

44 42 2 28

1 / 16

18 10


20 6 2



  





 


  


 







  



 

16



0

0

1 0 0



0

16

0



0 1 0

0

0



16

0 0


1

1

/ 16



 



 





 


 







 



demak, teskari matritsa toʻg’ri topilgan. 

 3.6. 

Berilgan kvadrat matritsalar uchun teskari matritsani ikki usulda toping: 

1 1

1 3


)

;

)



.

4

2



2 6

a

b









  


 3.7. 

Berilgan kvadrat matritsalar uchun teskari matritsani qulay usulda 

toping: 

1 5 7


2

1 7


) 3 1 1 ;

) 5


3

2 ;


2 3 4

1

4



3

a

b

















 

 3.8. 

Berilgan kvadrat matritsalarning rangini toping. Xosmas matritsaning 

teskarisini toping: 

 

1 0 8



2 1 2

1

0



5

) 5


9 0 ;

) 1 1 1 ;

) 4

2

1



0

4 3


2 3 2

2

1



3

a

b

c























 


 

2 3 4 0


1 2 1 0

1 5 7 0


1 1 3 1

)

;



)

3 1 1 0


1 2 1 1

0 0 0 1


1 1 3 0

d

e

















 

 3.9. 

Quyidagi matritsalar rangini minorlar ajratish usuli bilan hisoblang: 

 

3 5 7



1 2 3 6

1 2 3


4

0 2 0 0


) 1 2 3 ;

) 2 3 1 6 ;

) 2 4 6

8 ;


) 1 0 0 4

1 3 5


3 1 2 6

3 6 9 12


0 0 3 0

a

b

c

d



























 



 

0

2



4

2

4



3

1

0



1

2

1



3

1

4



5

1

2



1

4 2


4

1

5



6

)

;



)

;

)



3

1

7



0

1

1



3

1

1



3

4

7



0

5

10



4

7

4



4 5

2

1



1

0

2



3

0

e



j

k







































 

 



Misollarda matritsalar rangini elementar almashtirish usuli bilan hisoblang: 

 3.10. 

1 2 1 3 4

3 4 2 6 8 ;

1 2 1 8 4









   3.11. 

1

7



5

8

9



2

3 21 15 24 27 6 ;

2 14 10 16 18 4







  



 3.12. 

1 2 3


4

2 4 6 8 ;

3 6 9 12









 



  3.13. 

1 0 2 0 0

0 1 0 2 0 ;

2 0 4 0 0











 

 3.14. 

4 3


5 2

3

8 6



7 4

2

;



4 3

8 2


7

4 3


1

2

5



8 6

1 4


6

















   3.15. 

24 19 36

72

38



49 40 73 147

80

;



73 59 98 219

118


47 36 71 141

72











  



 3.16. 

17

28 45



11

39

24



37 61

13

50



;

25

7



32

18

11



31

12

19



43

55

42



13

29

55



68



















 3.17. 

47

67

35



201 155

26

98



23

294


6 ;

16

428



1

1284


52









  



 3.18. 

4

5



2 1

3

0



2

1 1


2

;

4



7

3 3


1

8 12 5 3


4













   3.19. 

1

3



5

1

2



1

3

4



;

5

1



1 7

7

7



9

1













 

 3.20. 

3

1



3

2

5



5

3

2



3

4

.



1

3

5 0



7

7

5



1

4

1













  



 3.21. 

Berilgan kvadrat matritsalar uchun teskari matritsani ikki usulda 

toping: 

 

2 1 1



1

)

;



) 1 0 2 ;

2

3 1 2



tg

a

b

ctg













 

 



1

1

1



2

5

7



3

4

5



)

38

41



34 ;

) 6


3

4 ;


) 2

3

1 .



27

29

24



5

2

3



3

5

1



c

d

e



























 



 3.22. 

Berilgan kvadrat matritsalar uchun teskari matritsani qulay usulda 

toping: 

 

1



0

2

3 2 2



) 3

1

0 ;



) 1 3 1 ;

1 1 1


1

0 1 1


1

)

;



0 0 1

1

0



0

0

1



1 2

4

5 3 4



a

b

c









   























 

 

2

3



2

1

2



1 0 0

0

0 0



1

1 0


0

0 0


0 1

0

1



0

0 0


)

;

)



.

0 0


1

0

0



1

0

0



0

0

0



0

1

0



0

0

0



1

n

n

n

a

a

a

a

a

a

a

a

a

d

e

a

a

a

a





















     





      









 

 



Foydalanishga tavsiya etiladigan adabiyotlar roʻyxati 

1.

 



Mike Rosser. Basic mathematics for economists. London and New York. 1993, 

2003. 


2.

 

M.Harrison and P.Waldron. Mathematics for economics and finance. London 



and New York. 2011. 

3.

 



M.Hoy, J.Livernois et. al. Mathematics for Economics. The MIT Press. 

London&Cambridge. 2011. 



4.

 

Robert M. Leekley. Applied Statistics for Businiess and Economics. USA. 



2010. 

Download 139.43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling