3 bo‘lim bo‘yicha topshiriqlar 1-topshiriq. Jadvalni to‘ldiring


Download 61.38 Kb.
Sana28.05.2020
Hajmi61.38 Kb.
#111224
Bog'liq
032-19 Karimov Azamat Falsafadn 3-Topshiriq


3 - bo‘lim bo‘yicha topshiriqlar

1-topshiriq. Jadvalni to‘ldiring.



Tafakkur qonunlari va ularning izohini

Tafakkur qonunlarining formulalarini keltiring

Ayniyat qonuni. Ob’yektiv voqelikdagi predmet va hodisalarning doimo o’zgarib turishiga qaramay, ularda nisbiy barqarorlik mavjud, u o’z ifodasini ayniyat qonunida topadi.

Predmetlar va hodisalar bir holatdan ikkinchi holatga o’tib turadi, lekin ular ma’lum vaqtda ma’lum xususiyatlarni saqlab qoladi, o’sha ma’lum predmetli yoki hodisalik holatidan chiqib qolmaydi.

Ziddiyat qonuni. Kishilar o’z faoliyatlarida predmet va hodisalar bir vaqtda, bir sharoitda biror xususiyatga ham ega bo’lishi, ham ega bo’lmasligi mumkin emasligini bilganlar.Bu hodisa bilimimizda ziddiyat qonuni sifatida shakllanib qolgan. Ziddiyat qonuni tafakkurning ziddiyatsiz hamda izchil bo’lishini ta’minlaydi.

Uchinchisi istisno qonuni. Uchinchisi istisno qonuni ziddiyat qonuni bilan uzviy bog’liq bo’lib u ikki o’zaro zid fikrning munosabatini ifodalaydi. Bilish jarayonida biz fikrimizda ob’yektiv olamdagi predmet va hodisalarning ayni bir vaqtda mavjud yoki mavjud emasligini, ularga biror xususiyat xos yoki xos emasligini aks ettiramiz.

Yetarli asos qonuni. Tabiat va jamiyatdagi predmet va xodisalar bir – biri bilan bog’liq xolda rivojlanadi. Ular o’rtasidagi sababiy bog’lanishlar eng muxim bog’lanishdir.


Ayniyat qonunini quyidagicha ifodalash mumkin: ma’lum bir predmet va hodisa haqida aytilgan ayni bir fikr, ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda o’z-o’ziga tengdir. U «A-Adir» formulasi orqali beriladi

Bu qonun «A ham B emas bo’la olmaydi» formulasi orqali beriladi.


Uchinchisi istisno qonuni «A B yoki B emasdir» formulasi orqali beriladi. Masalan, «Axmedov mantiqni o’rgangan», «Axmedov mantiqni o’rganmagan» degan ikki zid fikr berilgan bo’lsa, ularning biri chin, ikkinchisi xato, uchinchi xolning bo’lishi mumkin emas.

Yetarli asos qonuni «Agar B mavjud bo’lsa uning asosi sifatida A ham mavjud» formulasi orqali beriladi.



2-topshiriq. Topshiriqni sxema shaklida misollar keltirilgan holda bajaring

Tushunchalar ustida mantiqiy amallar.

  1. Tushunchalarni chegaralash

Tushunchalarni chegaralash hajmi keng tushunchadan hajmi tor tushunchaga (jins tushunchadan tur tushunchaga) fikran o’tishdan iborat. Bunda berilgan tushuncha jins tushuncha deb qaubul qilinib, undan hajmi keng tur tushunchaga o’tiladi.

Tushunchani chegaralash amalining sxemasi quyidagicha :

D) Tirik mavjudot

C) Hayvon

B) Baliq

A) Sazan



A



B



C



D

A)Tushunchalarni umumlashtirish

Tushunchalarnui umumlashtirish va chegaralash. Tushunchalarni umumlashtirish va chegaralash tushunchalar ustida olib boriladigan mantiqiy amallardan biridir. Ular tushunchaning mazmuni va hajmi o’rtasidagi teskari miqdoriy nisbat qonuniga muvofiq holda amalga oshadi. Tushunchani umumlashtirish hajmi keng tushunchaga (tur tushunchadan jins tushunchaga) o’tishdan iborat mantiqiy amal bo’lib, bunda tor hajmdagi tushunchalar keng hajmdagi tushunchalarga bo’ysunish munosabatiga bo’lishi lozim.

Tushunchani umumlashtirish amali quyidagicha ifodalanadi:

D) Sazan

C) Baliq


B) Hayvon

A) Tirik mavjudot




A



B



C



D


3-topshiriq. Sxemani to`ldiring

Xulosa turlari.




Asoslar soniga ko`ra

Asoslar soniga ko`ra



Xulosa-tafakkurnung asosiy mantiqiy shakllaridan biri. Asoslar soniga ko’ra bevosita va bilvosita xulosaga bo’linadi

Unda mantiqiyning ma’lum qoidalalri yordamida hukm chiqariladi



Chinlik darajasiga ko`ra

Asoslar soniga ko`ra



Xulosa chiqarish chin asoslarga tayansa chiqarilgan xulosa chin bo’ladi



Xulosa chinlik darajasiga ko’ra zaruriy va ehtimoliy xulosa chiqarishga bo’linadi



Fikrning harakat yo`nalishiga ko`ra

Asoslar soniga ko`ra



Xulosa fikr yo’nalishiga ko’ra 3 turga bo’linadi

Deduktiv induktiv va anologiya kabi turlarga bo’linadi



Deduktiv xulosa chiqarish zaruriy xulosa chiqarish deb, induktiv xulosa chiqarish zaruriy xulosa chiqarish deb, anologiya esa ehtimoliy xulosa chiqarish deyiladi

-

4-topshiriq. Jadvalni to`ldiring



Hukm va uning turlariga izoh bering, simvollarini keltiring

Oddiy hukmlar va ularning turlari

Murakkab hukmlar va ularning turlari

Bir subyekt va prediktadan iborat bo’lsa bu hukm oddiy hukm bo’ladi. Oddiy hukm tarkibi 3 bolakdan , mantiqiy ega-subyekt , mantiqiy kesim-predikat va mantiqiy bog’lovchidan iborat . Oddiy hukmlar sifati va hajmiga ko’ra 4 turga bo’linadi:

  1. Umumiy tasdiq hukm (A) “hamma 5-R dir”.

  2. Umumiy inkor hukm (YE) “hech bir 8-R emas”.

  3. Juz’iy tasdiq hukm (I) “ba’zi 5-R dir”.

  4. Juz’iy inkor hukm (O)”ba’zi 3-R emas”.

formulasi orqali ifodalanadi.

Hukm tarkibida birdan ortiq subyekt va predikatdan bo’lsa u murakkab hukm bo’ladi. Murakkab hukm 4 asosoiy qismga:

  1. Qo’shuvchi(konyektiv):

  2. Ayiruvchi(dizyunktiv):

  3. Shartli(implekiativ)

  4. Ekvivalentlik hukmlariga ajraladi.

Hukm madalligiga ko’ra aletik (zaruriy), epistemik (ishonchli bilim), deontik (majbuririylik), aksiologik (baholash) va vaqt madalligini ifodalovchi turlarga bo’linadi.


Download 61.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling