3-laboratoriya ishi. MatLabda vektor, matritsa, massivlar bilan ishlash, Matlab tizimida dasturlash. Texnik ob’ektlarni imitatsion modelini yaratish va analiz qilish. Simulink paketi yordamida modellarni imitatsion modellashtirish

3-laboratoriya ishi. 

MatLabda vektor, matritsa, massivlar bilan ishlash, Matlab tizimida 

dasturlash.Texnik ob’ektlarni imitatsion modelini yaratish va analiz qilish. 

Simulink paketi yordamida modellarni imitatsion modellashtirish. 

 

Ishdan maqsad: Matlab muhiti bilan tanishish, uning integrallashgan sohasini o‘rganish. 

Simulink paketining xususiyatlarini ko‘rib chiqish. MatLab tizimi yordamida mutaxassislikka 

oid masalalarning matеmatik modеllarini Simulink paketi yordamida amalga oshirish 

Topshiriqlar: 

 

1.  Nazariy qism bilan tanishib chiqing. 

2.  Matlab muhiti bilan tanishib chiqing.  

3.  Matlab integrallashgan sohasini o‘rganing. 

4.  Keltirilgan amaliy ko`rsatmani bajarish;  

5.   Shaxsiy topshiriqni olish va bajarish;  

6.   Laboratoriya ishi bo`yicha hisobotni rasmiylashtirish;  

7.   Nazorat savollariga javob berish.  

8.  Laboratoriya ishining hisobotini tayyorlang. 

 

Nazariy  qism 

Matritsalar ustida elementar amallar bajarish quyidagicha bo’lishi mumkin:  

Matlabda ma’lumotlar ustida bajariladigan ma’lum bir amalni bajarish uchun ishlatiladigan belgi 

operator deyiladi. Masalan, oddiy arifmetik amallar +, -, *, / - operatorlarga misol bo‘ladi. Bu 

amallar (1*1) o‘lchovlidan yuqori bo‘lgan matritsalar ustida bajarilsa va natija ham matritsa 

bo‘lsa, u holda amallar elementlararo bajariladi va * amali. *, / esa./, /. kabi belgilab amalga 

oshiriladi. 

Masalan:  

>> x= [2  4  6  8]  

     x=  2  4  6  8  

>> u=  [1  2  3  4]  

      u= 1  2  3  4  

>> x/u  

     ans= 2  

>> x.*u  

     ans= 2  8  18  32  

>> x./u  

     ans= 2  2  2  2.  

1-mashq 

>> % matritsa elementlarini songa ko'paytirish  

>> A=[1 -1 3;-1 2 0;3 -2 1];  

>> B=2*A  

B =  

2 -2 6  

-2 4 0  

6 -4 2  

 

2-mashq 

>> % matritsa elementlari bo'yicha amallar bajarish  

>> A/3+2*(B-A)  

ans =  

2.3333 -2.3333 7.0000  

-2.3333 4.6667 0  

7.0000 -4.6667 2.3333  

>> % matritsani transponerlash A'  

>> A'  

ans =  

1 -1 3  

-1 2 -2  

3 0 1  

 

3-mashq 

 

>> % matritsani matritsaga ko'paytirish 

>> A*B  

ans =  

22 -18 12  

-6 10 -6  

16 -18 20  

>> % matritsani kvadratga ko'tarish  

>> B^2  

ans =  

44 -36 24  

-12 20 -12  

32 -36 40  

>> % Matritsani elementlarini ko'paytirish  

>> A.*B  

ans =  

2 2 18  

2 8 0  

18 8 2  

 

4-mashq 

 

>> % Matritsa elementlari bo'yicha darajaga ko'tarish  

>> B.^3  

ans =  

8 -8 216  

-8 64 0  

216 -64 8  

 

5-mashq 

 

A·x=b  chiziqli  sistemani  yechish  uchun  MATLABda  teskari  bo’lish  belgisi 

ishlatiladi.  

>> % Ax=b chiziqli sistemani yechish  

>> A=[1 2 5; 1 -1 3; 3 -6 -1];  

>> b=[-9;2;25];  

>> x=A\b  

x =  

2.0000  

-3.0000 

-1.0000  

>> % Ax=b ni tekshirish  

>> A*x  

ans =  

-9.0000  

2.0000  

25.0000  

 

 

Simulink bibliotekasini ishga tushirish. Uning ish stoli quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.  

 

 

 Simulink darchasi 

Simulink bibliotekasi ba’zi asosiy bo‘limlari: 

•  Continuous – chiziqli bloklar 

•  Discreate – diskret bloklar 

•  Math Operations – matematik amallar bloklari 

•  Sinks – registratsiya (ro‘yhat) qiluvchi qurilmalar  

•  Sources – signallar va ta’sirlar manbalari 

•  Nonlinear – chiziqli bo‘lmagan bloklar 

•  Subsystems – ost tizim bloklari 

Ushbu  berilgan chiziqli tenglamalar sistemasini yechish blok-modeli quyidagi ketma-ketlikda 

amalga oshiriladi: 







=

−

−

=

−

+

0

3

2

0

2

3

y

x

y

x

 

Simulink Library Browser ->File ->New ->Model -yangi varaq (model) ochiladi.  

Simulink  –  qatoridan  kerakli  blok  operatorlarni  tanlab  olish  va  yangi  ochilgan  varaqqa 

o‘tkazish.  

Dastlab    Math  Operations  –  blogidan

Solve  Algebraic  Constraint  va  

Gain  operatori  tanlab  olinadi.  Undan  so‘ng  xuddi  shu  blokdan  Add 

  operatori 

olinadi. 

O‘zgarmas qiymatlarni Sources blogidan Constant operatori yordamida kiritiladi.  

Signallarni kuchaytirish operatori Gain yordamida  

kerakli qiymatlarni  kuchaytirish yoki kamaytirish mumkin.  

So‘ngra Skins blogidan Display operatori tanlab olinadi

.  

Barcha operatorlar kerakli yo‘nalishdagi signal chiziqlar orqali bir biri bilan tutashtiriladi va 

yopiq kontur hosil qilinadi. 

 

 

 

 Natija darchasi 

 

Barcha kontur yopilgandan so‘ngStar Simulation bosiladi va displeyda x,u qiymatlari paydo 

bo‘ladi.   

 

 

Laboratoriya ishlarini bajarish uchun variantlari: 

 

Quyidagi variantlarning grafigini hosil qiling: 

 

1-variant 

Signal chastotasini aniqlash. 

 

 

 

2-variant 

Signal chastotasini aniqlash. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-variant 

Signal chastotasini aniqlash. 

 

 

 

4-variant 

Signal chastotasini aniqlash. 

 

 

 

Sinov savollari 

1.Matlab integrallashgan sohasi nimalardan tashkil topgan? 

2. Matlab dasturida grafika bilan ishlash qanday amalga oshiriladi? 

3. Matlab dasturida 3 o‘lchovli grafikani hosil qilish xususiyatlari? 

 

4.Matlab dasturida Simulink paketi qanday vazifalarni bajaradi?

 

5. Matlab da Simulink paketi qanday yuklanadi? 

6. Matlab Simulink paketi  qanday amallarni o’z ichiga oladi? 

Adabiyotlar* 

Ronald W.Larsen. Introduction to MathLab. 2014 

www.ru.wikipedia.org.