3-ma’ruza: Boshqaruv olgaritmi

3-ma’ruza: Boshqaruv olgaritmi.


Maktab raxbarlarining asosiy funksiyasi ta’lim muassasasi oldiga kuyilgan maksadlarga erishishda maktabning xdyotiy faoliyatini ta’minlash buyicha boshkaruv yunalishidagi masalalarning ijobiy echimini topish, xal etish xisoblanadi. Aloxida ta’kidlash zarurki, boshkaruv faoliyati yoki ixtiyoriy faoliyat inson-inson munosabati, shuningdek, insonning tashki muxit bilan munosabatlari, tarbiyaviy munosabatlar shaklida, ya’ni shaxsning extiyojlari talablaridan kelib chikib kuzlangan maksadni amalga oshirishdagi uzaro alokalar shaklida taxdil kilinadi va urganiladi. Faoliyat maksadi ob’ektiv bulib, uz urnida shaxe tomonidan belgilanadi va u faoliyatning asosiy komponenta xisoblanadi. SHuningdek, faoliyat sub’ektni ma’lum bir xdrakatga keltiruvchi sabablarni aniklaydi va unda anik bir shaxsning faoliyati va maksad ifodalanadi. Ma’lumki, boshkaruv faoliyati sub’ektlar tomonidan lavozimi yunalishidagi funksiyalarini bajarishlari jarayonida amalga oshiriladi. Boshkaruv faoliyati oldindan belgilangan xatgi- xarakatlar majmuasi, shuningdek, boshkaruv jarayoni boskichlari sifatida maktab raxbarining maksadga yunaptirilgan funksiyalarining strukgurasi boshkaruv predmetlari orkali belgilanadi. Demak, boshkaruv uziga xos xususiyatlarga ega bulib, ular maksadga erishiщda xarakatlar izchishshgi bilan belgilanadi. Bu jixatlar uz- uzidan maksadga kura aniklanmaydi, balki maksadga erishishdagi shart-sharoitlar orkali belgilanadi. Agar maksad uzgarmasa, u belgilangan vaktdagi sharoitlar xdmda xarakatlar tarkibi uzgarib boradi. Ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish va uning mazmunini takomillashtirish yunalishidagi ixtiyoriy innovatsion faoliyat mavjud bulgan boshkaruv funksiyalarining ma’lum bir izchillikda amalga oshiriliщini talab etadi. Zamonaviy maktabni boshkarish funksiyalarini amalga oshirishni rejalashtirishda, eng avvalo, boshkaruvning maksadi, funksiyalarining mazmun-moxlyati va vazifalari inobatga olinadi. Umumiy maksadlarga erishishda mazkur funksiyalarni amalga oshirish tizimini tashkil etuvchi vazifalarning bajarilish ketma-ketligi belgilanadi xdmda mazkur vazifalarni bajarishda kullaniladigan boshkaruv metodlari tanlab olinib, boshkaruv faoliyati boshkaruvni tashkil etish tamoyillari va konuniyatlariga asosan amalga oshiriladi. Ob’ektiv boshkaruv faoliyati fakatgina maksadga yunaltirilgan xarakatlarning tulik tuplami yoki xarakatlar zanjiri shaklida mavjud buladi. Mavjud bulgan mazkur zanjir boshkaruv algoritmini ifodalaydi. “Algoritm” suzi jaxon ilm-ma’rifatining buyuk namoyandasi, bobomiz Muxammad ibn Muso al-Xorazmiyning nomi bilan boglik bulib, uning matematika fanini rivojlantirgan asarlaridan biri bulgan “Aljabr val mukobala” asari tufayli “Al-Xorazmiy” nomi lotincha transkripsiyada “Algoritm” shaklini olgan*.“Algoritm” - Urta Osiyo matematigi al-Xorazmiy [Algorithmi] nomining lotincha shakli bulib, kuyilgan masalalarning echimini topish uchun ma’lum bir izchillikda, belgilangan koidalarni kullash yordamida bajariladigan matematik amallar ketma-ketligi tizimini bildiradi. Algoritmlar nazariyasi - matematika fanining algoritmlarning umumiy xususiyatlarini urganuvchi bulimi* .Boshkaruv algoritmi - bu maktab raxbari boshkaruv faoliyatining ketma-ketligi (izchilligi) bulib, u etgita boskich: pedagogik jarayonning xolati tugrisida ishonchli axborotlar tuplash, kayta ishlash va ob’ektiv baxolash; boshkaruv faoliyati maksadini belgilash; boshkaruv faoliyatini oddindan kurish (anglash) va rejalashtirish; kadrlar tanlash va joy-joyiga kuyish; jamoa faoliyatini nazorat kilish va tashxis; jamoa a’zolarining faoliyatlarini muvofiklashtirish; maktab faoliyatining rivojlanish moyilligi va dinamikasini anikdashdan iborat, mazkur boskichlar izchilligida, boshkaruv metodlari: ma’muriy, ijtimoiy-psixologik, iktisodiy, shuningdek, axborotlar tuplash metodlarini kullash yordamida yukorida keltirilgan funksiyalarning bajarilishi amalga oshiriladi. BOSHKARUV ALGORITMI
Umumiy urta ta’lim muassasasi raxbari boshkaruv faoliyati davomida uz muassasasining faoliyati, ta’lim-tarbiya jarayonining xolati, xodimlarning uz vazifasiga bulgan munosabati, uzaro munosabatlar, ya’ni ukuvchi va ukituvchilarning munosabatlari, ** uningdek, umumiy maksadga erishish uchun amalga oshirilayotgan ishlarning kulami va samaradorligi, ukuvchilarning uzlashtirish kursatkichlari xamda tashkil etilayotgan darslarning sifati tugrisida etarli ma’lumotga ega bulishi uchun zaruriy axborotlar tuplashi lozim. Tuplangan ishonchli axborotlar taxlil kilinishi va umumiy xolatni urganilishi boshkaruv faoliyatini uzgartirish, takomillashtirishga, ya’ni boshkaruv faoliyatining maksadini belgilab olishga xizmat kiladi. Axborotlarga asoslangan xolda, boshkaruv faoliyatining samaradorligini xam taxlil kilish imkoniyati tugiladi va shunga asosan uni takomillashtirish yunalishlari va muassasa faoliyatini yaxshilash uchun amalga oshirilishi zarur bulgan vazifalar belgilanadi. Belgilangan vazifalarni xodimlarning bilimi, kunikma va malakalari, shuningdek, kasbiy tajribalariga kura taksimlash amalga
oshiriladi, ya’ni zarur xollarda muassasaning faoliyatini, ta’lim-tarbiya jarayonini rivojlantirish uchun yukori malakali mutaxassislar jalb etiladi, shu asosda jamoa a’zolarining faoliyatlari muvofiklashtiriladi. Mazkur jarayonlarda amalga oshirilgan ishlarning natijalariga va yigilgan ma’lumotlarga asoslangan xolda ta’lim muassasasining rivojlanish imkoniyatlari aniklanib, belgilangan vazifalarni amalga oshirish yunalishida karorlar kabul kilinadi. SHunday kilib, yukorida keltirilgan ma’lumotlarga asoslanib aytish mumkinki, boshkaruv algoritmining- mazmun-moxiyati boshkaruv funksiyalari va metodlarini amalga oshirishda uz ifodasini topadi va ular birgalikda boshkaruv jarayonida ta’sir kursatishning tartibi, ketma-ketligi, yullari va ularning tugallanish davrini aks ettiradi.