3-mavzu. Komp’yuter tarmoqlarining klassifikatsiyasi. Lokal, global va shahar kompyuter tarmoqlari (lan, man, wan). Aloqa operatorlari tarmoqlari. Korporativ tarmoqlar. Internet. Reja

3-mavzu. Komp’yuter tarmoqlarining klassifikatsiyasi. Lokal, global va shahar kompyuter tarmoqlari (LAN, MAN, WAN). Aloqa operatorlari tarmoqlari. Korporativ tarmoqlar. Internet.
Reja:

1. 
   Tarmoqlarning klassifikatsiyasi
   
2. 
   Aloqa operatorlari tarmoqlari
   
3. 
   Korporativ tarmoqlar
   
4. 
   Internet.
   

• 
  Tarmoqlarning klassifikatsiyasi.
  

Hozirda komp’yuterlarni qo`llashda ko`pgina foydalanuvchilar uchun yagona axborot makonini ta`riflovchi tarmoqlarni tashkil etish muhim ahamiyatga ega. Buni butun dunyo komp’yuter tarmog’i hisoblanmish Internet misolida yaqqol ko`rish mumkin.

Uzatish kanallari orqali o`zaro bog’langan komp’yuterlar majmuiga komp’yuterlar tarmog’i deyiladi. Bu tarmoq undan foydalanuvchilarni axborot almashuv vositasi va apparat, dastur hamda axborot tarmog’i resurslaridan jamoa bo`lib foydalanishni taminlaydi.

Komp’yuterlarning tarmoqqa birlashishi qimmatbaho asbob-uskunalar - katta hajmli disk, printerlar, asosiy xotiradan birgalikda foydalanish, umumiy dasturli vositaga va ma`lumotga ega bo`lish imkonini beradi. Global tarmoqlar tufayli olisdagi komp’yuterlarning apparat resurslaridan foydalanish mumkin. Bunday tarmoqlar millionlab kishilarni qamrab olib, axborot tarqatish va qabul qilish jarayonini butunlay o`zgartirib yubordi, xizmat ko`rsatishning eng keng tarqalgan tarmog’i - elektron pochta orqali axborot almashuvni amalga oshirishdir. Tarmoqning asosiy vazifasi foydalanuvchining taqsimlangan umumtarmoq resurslariga oddiy, qulay va ishonchli himoyalangan holda axborotdan jamoa bo`lib foydalanishni tashkil etish. SHuningdek, foydalanuvchilar tarmoqlari o`rtasida ma`lumotlarni uzatishning qulay va ishonchli vositasini ta`minlash. Umumiy axborotlash davrida katta hajmdagi axborotlar lokal va global komp’yuter tarmoqlarida saqlanadi, qayta ishlanadi va uzatiladi. Lokal tarmoqlarda foydalanuvchilar ishlashi uchun ma`lumotlarning umumiy bazasi tashkil etiladi. Global tarmoqlarda yagona ilmiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy axborot makoni shakllantiriladi.

Komp’yuter tarmoqlarini ko`pgina belgilar, xususan hududiy ta`minlanishi jihatidan tasniflash mumkin. Bunga ko`ra global, mintaqaviy va lokal (mahalliy) tarmoqlar farqlanadi.

Global tarmoqlar (WAN, Wide Area Network) butun dunyo bo`yicha tarmoqdan foydalanuvchilarni qamrab oladi va ko`pincha bir-biridan 10-15 ming km uzoqlikdagi eHM va aloqa tarmoqlari uzellarini birlashtiruvchi yo`ldosh orqali aloqa kanallaridan foydalanadi.

Mintaqaviy tarmoqlar (MAN, Metropolitan Area Network)uncha katta bo`lmagan mamlakat shaharlari, viloyatlaridagi foydalanuvchilarni birlashtiradi. Aloqa kanallari sifatida ko`pincha telefon tarmoqlaridan foydalaniladi. Tarmoq uzellari orasidagi masofa 10-1000 km ni tashkil etadi.

Lokal tarmoqlar (LAN, Local Area Network) bir korxona, muassasaning bir yoki bir qancha yaqin binolaridagi abonentlarni bog’laydi. Lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan, chunki 80-90% axborot o`sha tarmoq atrofida aylanib yuradi. Lokal tarmoqlari har qanday tizilmaga ega bo`lishi mumkin. Lekin lokal tarmoqlardagi komp’yuterlar yuqori tezlikka ega yagona axborot uzatish kanali bilan bog’langan bo`ladi. Barcha komp’yuterlar uchun yagona tezkor axborot uzatish kanalining bo`lishi - lokal tarmoqning ajralib turuvchi xususiyati. Optik kanalda yorug’lik o`tkazgich inson soch tolasi kalinligida yasalgan. Bu o`ta tezkor, ishonchli va qimmat turadigan kabel.

Lokal tarmoqda eHMlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10 km gacha, radio kanal aloqasidan foydalanilsa - 20 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot mulki hisoblanadi va bu ulardan foydalanishni osonlashtiradi.

1. 
   Aloqa operatorlari tarmoqlari
   

Uyali aloqada abonentlar sonini keskin ortishi, ma`lumotlarni yuqori tezlikda uzatuvchi yangi texnologiyalarni joriy etish va yangi xizmatlar (video)ni paydo bo`lishi trafik xajmining sezilarli darajada ortishiga olib kelmoqda. Natijada, mobil aloqa transport tarmoqlarida yuklanish jiddiy ravishda ko`tarilmoqda. Operatorlar ularni rivojlantirish bilan birga nafaqat trafikni kengaytirish, balki IP/Ethernet interfeysiga ega bo`lgan mobil aloqaning yangi avlod qurilmalarini paydo bo`lishini ham hisobga olishlari kerak. YUqori raqobat sharoitlarida yana bir muhim talab shuki- ma`lumot uzatish samaradorligini oshirish va trafikni har bir megabayt axborotini etkazish narxini pasaytirishdan iborat.

Mobil aloqada operatorning transport tarmog’i ikkita asosiy segmentdan iborat (3.1-rasm):

Boshqaruvchi (kontroller)larga ega bazaviy stansiyalar va (podvijnoy) aloqa kommutatsiya markazlari (Mobile Switching Center,MSC) (CDMA total solution)ni bog’lovchi taqsimlovchi tarmoqlar (backhaul) (CDMA total solution);

MSC markazlari orasida yuqori tezlikli transportni ta`minlovchi magistral tarmoqlari (backhaul).

3.1-rasm. Mobil aloqaning tarmoq strukturasi

An`anaga ko`ra taqsimlovchi tarmoq «yulduz» topologiyasi asosida qurilgan bo`lib, markazda- MSC turadi. Unga ajratilgan kanallar orqali radiokirishli sistemalar (kontrollerlar va bazaviy stansiyalar) ulangan. Agar bazaviy stansiyalar qiyin kirishli hududlarda joylashgan bo`lsa, ularni ulash uchun radioreleyli aloqa liniyalari yoki sun`iy yo`ldosh kanallari ishlatiladi. Uyali aloqa operatorlari bazaviy stansiyalar, kontrollerlar va MSC orasida har doim ham o`z kanallariga ega bo`lmaydilar. Odatda ularni ijaraga oladilar. SHuning uchun ijaraga olingan sig’imni maksimal darajada yuklashga harakat qiladilar, biroq bu holatda mumkin bo`lgan eng yuqori yuklanishni hisobga olish kerak. YUqori yuklanish davrida abonentlarga xizmat ko`rsatish sifati va ijara kanalining narxi orasidagi moslikni qidirish muammosi yuzaga keladi. Bu muammoni kanallar kommutatsiyasiga ega bo`lgan ana`naviy texnoloiyadan foydalanib, hal etib bo`lmaydi. Mobil aloqada bitta texnologiya kanal resurslaridan samarali foydalanish imkonini beradi, boshqasi esa yo`q. Masalan odatdagi GSM trafigini uzatishda qo`shimcha proseduralarni qo`llash foyda berishi mumkin, lekin E1 Frame Relay interfeysida CDMA sistemasidagi trafik bazaviy stansiya kontrolleri va MSC markazlari orasida etarlicha zich «joylangan».

YAngi transport tarmoqlarini qurishda (yoki mavjudlarini modernizasiyalashda) operatorlar mavjud qurilma va dasturiy ta`minot, boshqaruv tizimi va undan foydalanishga sarflangan sarmoyani saqlab qolishga harakat qilmoqdalar. Bundan tashqari, texnik inshoatlarni yuqori narxli maydonlari talabiga ko`ra yangi qurilmalar imkoniyati darajasida kichik joy egallashi va oz energiya sarfiga ega bo`lishi bilan ajralib turishi kerak. Qurilayotgan transport tarmoqlari universal bo`lishi , ya`ni hozirgi kunda keyingi avlod tarmoqlari kabi TDM rejimida trafik uzatishga mo`ljallangan 2G va 2.5G sistemalari sifatida samarali ravishda qo`llanilish imkoniyatiga ega bo`lishi kerak. Agar UMTS Release 99 sistemalari ATM texnologiyasi asosida transport qilishga mo`ljallangan bo`lsa, qayta ishlangan UMTS Revesion 5/6 va CDMA lar esa MPLS tkxnologiya va ethernet tarmoqlaridan foydalangan holda IP qarorlarida ishlatiladi.

Agar kontroller va MSC markazlari tugunlarga yaqin bo`lsa, OTAL (Optik tolali aloqa liniya)lari mavjud bo`lib, bu E1 oqimni SDH (Synhron Digitalherarhy)tarmog’i bo`yicha uzatish uchun multiplekserlash imkonini beradi. Bunday tarmoqlarni ustunligi birinchi o`rinda qulayligi, rivojlangan qurilmalardan foydalanish va himoyaning halqali sxemasini ta`minlaydi. Mobil aloqa tarmoq qurilmalarini har xil turdagi yuklanishlar: mobil aloqa trafigi, qayd qilish aloqa tarmoqlari, video ma`lumotlar, TV kanallar va boshqalarni uzatish mumkin bo`lgan oldindan mavjud bo`lgan SDH tarmoqlariga ulansagina yuqori tejamkorlikka erishiladi. Ethernet interfeysiga ega radioqurilmani o`rnatishda ham uni SDH tarmog’iga ulanishi mumkin. Buning uchun maxsus ethernet over SDH protokoli ishlatilib, SDH ning o`zida Metropolis qurilmasi bo`lib, bu Lucent Technologies kompaniyasi tomonidan amalga oshirilgan. SDH tarmog’i orqali ethernet trafigini uzatish samaradorligini oshirish uchun bir qancha texnologiyalar ishlab chiqilgan va standartlashtirilgan: freymingni universal sxemasi (General Framing Procedure, G.7041) virtual «bog’lanish» mexanizmi aloqa liniyalari sig’imini qurish algoritmi. SDH orqali trafikni multiplekserlashga ega bo`lgan taqsimlovchi tarmoqlardan foydalanishdagi tejamkorlik, bazaviy stansiya guruhlari ulanishi kerak bo`lgan E1 oqimlari soni hisobida ortib boradi. YAna ham ko`pxizmatli kirish qurilmalariga SDH infrastrukturasi (3.2-rasm)dan foydalaniladigan gibridli transport tarmoqlarini qurish mumkin.

3.2-rasm. SDH xalqali va mul’tiservis qurilmali tarmoq

2.