4-Amaliy ish Topshirdi: 052-21 guruh talabasi Xamrakulov Aziz Qabul qildi: Qalandarov O’. N

O ’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va
Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
4-Amaliy ish


Topshirdi: 052-21 guruh talabasi
Xamrakulov Aziz
Qabul qildi: Qalandarov O’.N

Toshkent 2023

4-SHAXSIY TOPSHIRIQ
TANLANMANING BOSHLANGʻICH STATISTIK TAHLILI
(Uzluksiz hol)
Tanlanmani boshlangʻich statistik tahlilida – tanlanma oʻrganish uchun qulay holatga keltiriladi. Buning uchun birinchi navbatda tanlanma hajmi va tanlanmada qatnashgan elementlarning minimum va maksimumlariga eʼtibor beriladi. Ushbu kattaliklarga qarab variatsion qator tuziladi. Variatsion qatorlar 3 turga boʻlinadi:

1. 
   Ranjirlangan variatsion qator;
   
2. 
   Diskret variatsion qator;
   
3. 
   Oraliqli variatsion qator.
   

Agar tanlanma hajmi n katta, tanlamada qatnashgan x_min va x_max lar oʻrtasidagi farq ham kata boʻlsa, u holda ranjirlangan yoki diskret variatsion qatorlar tuzish mantiqsiz ishga aylanadi. Bunday hollarda oraliqli variatsion qatorlar tuziladi.
Taʼrif 1. Agar tanlanma hajmi n katta, tanlamada qatnashgan x_min va x_max lar oʻrtasidagi farq ham katta boʻlsa, u holda variantalar oraliqlaridan va bu oraliqqa kiruvchi variantalar chastotatalari yigʻindisidan iborat boʻlgan jadvalga oraliqli variatsion qator deyiladi.
Misol. Aytaylik potokda 50 ta talaba oldingi semestrda matematika fanidan birinchi marta yakuniy nazorat topshirgandan keyingi toʻplagan jami ballari haqidagi maʼlumot yigʻildi deylik. Natijada 100 ballik tizimda 30 balldan 100 ballgacha boʻlgan aralash–quralash 50 ta songa ega boʻlamiz. Aytaylik kabi maʼlumotlarga ega boʻldik deylik. Tanlanma hajmi n=50 katta, lar oʻrtasidagi farq ham katta boʻlib, ularni tahlil qilish uchun ranjirlangan yoki diskret variatsion qator tuzish mantiqsiz ishga aylanadi. Masalan dekanatda bunday maʼlumot tahlil qilinishi uchun yuqorida olib borilgan surushtiruv natijalari mos ravishda 2, 3, 4, 5 baholi oraliqlarga boʻlinadi:

	[104;109)	[109;114)	[114;119)	[119;124)	[124;129)	[129;134)	[134;139)
	3	7	25	29	42	42	25

Oraliqli variatsion qatorlar tuzilganda masalani mohiyatidan kelib chiqib oraliqlarning uzunliklari bir xil yoki turli xil qilib olish mumkin. Biz koʻrgan holatda oraliq uzunliklari: 10, 20, 30 ga teng boʻlgan turlicha uzunlikka ega boʻlgan oraliqlardan iborat oraliqli variatsion qator tuzilgan.