4-Ma`ruza mavzusi Markaziy nerv tizimining reflektor tamoyili. Orqa miya, uzunchoq miya va vegetativ nerv tizimi fiziologiyasi

4-Ma`ruza mavzusi Markaziy nerv tizimining reflektor tamoyili. Orqa miya, uzunchoq miya va vegetativ nerv tizimi fiziologiyasi Markaziy nerv tizimining reflektor tamoyili. Orqa miya, uzunchoq miya va vegetativ nerv tizimi fiziologiyasi

Ma`ruza mashg’ulotining o`qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 36 - 70 nafar
O`quv mashg’ulotining shakli	Kirish, vizual ma`ruza
Ma`ruza mashg’ulotining rejasi	Organizm integrativ – moslashish faoliyatida MAS ning roli. Neyron - MASning struktura- funktsional birligi. «Asab markazi» tushunchasi. Asab markazlarining xossalari.
O`quv mashg’ulotining maqsadi:MASning faoliyatini asosiy printsiplarini bayon etish. Asab markaziga tushuncha berish. Asab markaz larining asosiy xossalariga xarakteristika berish
Pedagogik vazifalar.: Talaba ma`ruzani eshitganidan keyin bilishi kerak: MAS ning vazifalarini, afferent, kontakt va efferent neyronlar haqida tasavvurga ega bo`lishni. Pavlov – Sechenovlarning reflektor nazariyasini asosiy printsiplarini tasavvur qilishni. Refleks tushunchasini va refleks yoyining qismlarini.“Nerv markazining” strukturasini va ularning xossalarini.
O`qitish uslubi va texnikasi	Vizual ma`ruza, bayon qilish, kurgazmali.
O`qitish vositalari	Ma`ruzalar matni, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.Rasm va Plakatlar.
O`qitish shakli	Jamoa, Ommaviy.
O`qitish shart-sharoiti	Proektor, (yoki komp’yuter) bilan jixozlangan auditoriya,Rasm va plakatlar.
Monitoring va baholash	Saol-javob, nazorat.

Ma’ruza materiallarining texnologik xaritasi

Ish soati va bosqichi	O’qituvchi	Talabalar
Tayyorlash bosqichlari(5min)	1. Ma’ruzaga tayyorlanish 2.Ma’ruzaning kirish qismiga slayd tayyorlash 3.Foydalanilgan adabiyotlar	Talabalarning davomati
1.Ma’ruza kirish (15min)	Ma’ruzaning maqsadi va vazifalari bilan tanishish	Tinglaydilar va yozadilar
2.Asosiy bosqich (55min)	1.Mavzuni tushuntirish, slaydlar taqdimoti 2.Tarqatma materiallarni ishlatish	Tinglaydilar va yozadilar
3.Xulosa. (5min)	Xulosa	Tinglaydilar

80 min.

Tayanch so’zlar : Refleks, tetanik, kontraktil, ganglioblokatorlar, eksteroretseptiv, tormozlovchi postsinaptik potentsial
MASga ta`luqli – orqa, uzunchoq, o’rta, oralik miyallar, miyacha, bazal tugunlar, bosh miya pustlogi. Bu tuzilmalarning xar biri morfologik va funktsional spetsifikaga ega. Shu bilan birga ular umumiy funktsional xossalarga ega – neyron tuzilishi, neyronlar orasida sinaptik aloka, neyronlardan lokal tur xosil qilish, spetsifik funktsiyalarni bajarish uchun strukturalar orasida tugri va teskari alokalar kupligi, xamma neyronlarni informatsiya kabul qilishi, kayta ishlanishi, o’tkazishi, saklab kolish kobiliyatiga egaligi va informatsiyani kirish kanallari chikishga nisbatan kupligi, xar xil informatsiyani parallel’ ishlanishi, uz-uzidan boshqarish kobiliyatlariga egaligi, reflektor dominant printsip asosida ishlanishi.

MASsining axamiyati: 1) Organ va sistemalarni faoliyatini eng mukammal boshqarilishini va birlashtirilishini ta`minlaydi. SHuning tufayli organizm bir butun bo’iib ishlaydi. 2) MASma organizmni tashqi muxit bilan boylanishini va individual moslanishini ta`minlaydi. 3) MASi psixik faoliyat organi xisoblanadi. Nerv impul’slari borishi natijasida miya pustlogida sezgi paydo bo`ladi. Ong, xotira, uylash fikrlash – MASi faoliyati natijasida yuzaga chiqadi. Neyronlar soni MASda 10<sup>11</sup>, bitta neyronda 10.000 gacha sinapslar bor, xar xil neyronda 100.000 neyrona chalar bor. Agar bu elementlarni informatsiya saklash kuttichalari deb xisoblasak, asab sistemasi 10<sup>19</sup> birlik informatsiyani saqlashi mumkin, butun dunyoda odamzod to`plagan informatsiyani saqlash mumkin. Buning asosida odamni xaet davomida tuplangan informatsiyasini eslab olish kobiliyatiga ega tushunchasini asoslash mumkin. Lekin miya eslab kolgan xamma informatsiyani xotirasidan chikarib olishga ega emas.

Asab markazlari markaziy asab sistemasining turli qavatlarida joylashgan, ma`lum faoliyatni boshqaruvchi asab xujayralarining tuplamlari. Xar bir asab markazi 2 qismdan tuzilgan: 1) O’rta qismi – yadrosi; 2) periferik qismi-sochilgan qismi. Asab xujayralarining neyronlari bulinadi: 1) afferent, 2) oralik, 3) efferent. SHakliga qarab mono, bi-va mul’tipolyarga bulinadi. Mediatorga sezgirligiga karab xolinergik, peptidergik, noradrenalinergik, dofaminergik, seratoninergik. Xar xil ta`sirlovchilarga sezgirligiga nisbatan – mono, bi va polisensorga. Dendritdagi shipiklar informatsiyani qabul qilib oladi, asab sistemasini strukturasini funktsiyasi qqancha murrakab bo’lsa, shipiklar soni shuncha ko`p bo`ladi.

Asab markazlarining asosiy xossalari.

1. qo`zg’alishni – nerv impul’slarini faqat bir tomonlama o’tkazadi – sinapslar orqali utadi. Asab sistemasini faoliyatini bir tartibda ishlashini ta`minlaydi.

2. Nerv impul’slari sekin o`tadi – mielinli nerv tolasiga nisbatan 200 marta sekinrok.

3. 
   Ko`zgaluvchanligi past ayniqsa noadekvat ta`sirlovchilarga.