4-mavzu. Matn turlari va tarkibi. Matn tahlili va tahriri
Download 12.37 Kb.
|
4-mavzu. Matn turlari va tarkibi. Matn tahlili va tahriri-fayllar.org
4-mavzu. Matn turlari va tarkibi. Matn tahlili va tahriri 4-mavzu.Matn turlari va tarkibi. Matn tahlili va tahriri Ma’lumbirshaxstomonidanayrimvoqea-hodisa, narsa-buyumningizchiltasvirivatavsifiuchuntuzilgangaplarsirasimatndeyiladi. Matntuzilishi 2 xilbo‘lib, ularmikromatnvamakromatndir. Birnechagaplarningo‘zarogrammatikvamazmuniybog‘lanishidantashkiltopgan, mazmuniyyaxlitlikgaegabo‘lganqo‘shmagaplarganisbatanyirikroqyozmavaog‘zakinutqparchasimikromatndeyiladi. Birumumiymavzuostidabirlashganbirnechamikromatnlardantashkiltopuvchiyaxlitasargamakromatndeyiladi. Matnningturlariham 2 xil: ma’lumotnomamatnivaijodiy-tavsifiymatn. Ma’lumotnomamatnidabo‘libo‘tganvoqea-hodisayokimavjudholathaqidaoddiyaxborotberiladi. Ijodiy-tavsifiymatnso‘zlovchiyokiyozuvchitomonidanijodiyravishdabayonetilganvoqea-hodisa, narsayokishaxsningtasviriyokixabar, ma’lumotningijodiy-tavsifiybayonidir.Ilmiy, publitistikvabadiiyuslublar, shuningdek, insho ham ijodiy-tavsifiymatnningko‘rinishlaridir. Matn ma’lum fikrlar yig‘indisi hisoblangan nutq, nashrdan chiqqan asardir. U o‘ziga xos asar hisoblanishi va mazmunga (ilmiy, rasmiy, badiiy va hokazo) yoki hujjat xarakteriga ega bo‘ladi. Matn ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi: dialogik va monologik. Dialogik matn ikki va undan ortiq suhbatdoshning turlicha mazmundagi fikr-axborot almashinuvidan iborat. Ma’lum voqelik haqida tasavvur (ma’lumot) beradigan bir yoki bir necha sintaktik birliklardan tashkiltopgannutqiybutunlikmatnhisoblanadi. Dialogikmatnningma’nomunosabatigako‘raturlari. 1) ikkiyokiundanortiqkishiningnutqiymuloqoti, suhbat; 2) adabiy – badiiymatnkomponenti, asardagipersonajlarningnutqiymuloqotiberilgano‘rinlar. Hozirgizamonprozasirivoya, tavsifvadialogdantarkibtopadi; zamonaviyepikasarlarda dialog salmog‘iningortishikuzatiladiki, bungaturlararosintezlashuv, badiiyadabiyotningboshqasan’atlarbilano‘zaroaloqasinatijasisifatidaqarashmumkin; 3) falsafiy – publisistikmazmunyo‘nalishidagijanr, undaqo‘yilgan masala birnechakishiningsuhbatishaklidamuhokamaetiladi. Dialog janrigaantikdavrningSuqrot, Aflotunsingarimutafakkirlariasossolganlar. Keyinchaliko‘rtaasrlar, Uyg‘onishdavrivaYevropama’rifatchilikadabiyotida ham dialog janrianchafaolbo‘lgan .O‘zbekadabiyotida dialog- ningildizlarimunozarajanrigaboribtaqaladi. XX asrboshlario‘zbekadabiyotida dialog janri, ungaxosunsurlardanma’rifatchilikg‘oyalariniommalashtirishdasamaralifoydalanildi. Jumladan, Fitratning “Munozara”, “Bedil” asarlarini dialog janrinamunasisanashmumkin. Dialogik matn tarkibida so‘roq olmoshlari, muomala odobiga oid so‘z va iboralar, yuklamalar, undovlar, kirish so‘zlar keng qo‘llanadi.Ko‘p kishilik dialoglarda suhbat mavzusi savol-javobdan iborat bo‘lmay, o‘rtaga tashlangan savol, taklif, da’vat, biror xabar, dalillarbilan xulosalanadi. Bunday matndagi gaplar, asosan, sodda gaplardan tashkil topadi, sodda gaplarning bir tarkibli turlari, to‘liqsiz gaplar, so‘z-gaplar faol ishlatiladi. Ikki kishi o‘rtasidagi dialog - nutq savol-javob, buyruq-javob, xabar-e’tiroz kabi mazmunlarda bo‘lib, fikr xususidagi tasdiq yoki inkorni, ziddiyat yoki munozarani ifodalaydi. Dialogik matn so‘zlashuv uslubi va badiiy uslubga xosdir. Download 12.37 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling