5 mavzu: Qo’shma va juft so’zlarning nutq ifodasidagi o`rni, ularning imlosi reja: Qo’shma va juft s

5 - MAVZU: Qo’shma va juft so’zlarning nutq ifodasidagi o`rni, ularning imlosi

REJA:

1. Qo’shma va juft so'zlarning nutq ifodasidagi o`rni.

2. Ularni ajratib, qo`shib va chiziqcha bilan yozish.
Tayanch iboralar:

So’z, tuzulish, sodda, yasama, tub, qo 'shma so’z, mustaqil, ma’noli

Quydagicha tuzilishdagi qo’shma so’zlar qo’shib yoziladi:

• 
  Bir tushunchani bildiradigan va bir bosh urg’u bilan aytildaigan qo’shma so’zlar: belbog’ asalari, oshqozon, sheryurak, qashqargul kabi;
  
• 
  Hush, kam, ham, umum, bop, noma, hona, sifat, rang, bahsh kabi so’zlar yordamida, yasalgan qo’shma so’zlar: hushhabar, hamfikr, ommabop, tavsiyanoma kabi
  
• 
  Ikkinchi qismi- (a) r, -mas qo’shimchalari bilan tugaydigan qo’shma so’zlar: o’rinbosar, cho’lquvar, ishyoqmas, qushqo’nmas;
  
• 
  Keyingi qismi turdosh ot yoki obod so’zi bilan ifodalanadigan geografik nomlar: Amudaryo, Yangiyo’l, Kosonsoy, Yunusobod kabi.
  

2. Quyidagi tuzilishdagi qo’shma so’zlar ajratib yoziladi:

• 
  Birinchi qismi: sifat, ikkinchisi atoqli ot bo’lgan geografik nomlar: Kichik Osiyo, Sharqiy Turkiston, Quyuq Chirchiq kabi;
  

• 
  Qo’shma fe’lning qismlari ajratib yoziladi: shifo tapmoq, yoza boshlamoq, aytib bermoq, qurgan edi kabi;
  
• 
  Qo’shma ravishda ajratib yoziladi: har kim, hech bir, hamma vaqt, qay kuni kabi. Biroz, birpas, biratula, birmuncha so’zlari bundan mustasno;
  
• 
  O’zaro-dan qo’shimchasi bilan boshlagan takror so’zli birikmalar: kundan kunga, tomdan tomga, ochiqdan ochiq, ko’pdan ko’p kabi.
  

3. Quyidagi so’zlar chiziqcha bilai ajratib yoziladi:

• 
  juft va takror so’zlarning qismlari chiziqcha bilan azhratib yoziladi: asta-sekin, uch-to’rt, kiyim-kechak, qop-qop, uy-uyiga kabi;
  
• 
  juft so’zlar orasida- u (-yu) bog’lovchisi qo’llansa, bog’lovchidan oldin chizicha chiziladi: oq-y qopa, kecha-yu kunduz kabi;
  
• 
  -ma,- ba yordamida birikkan so’z qismlari chiziqcha bilan yoziladi: yuzma-yuz, rang- barang, qadam-baqadam kabi;
  

• 
  arab raqamlari bilan yozilgan tartib sonlar chiziqcha bilan yoziladi:
  

5-sinf, 6-“B” sinf, 1991 – yil 3 – mart kabi