6-bob. Oltin metallurgiyasi

6-BOB. OLTIN METALLURGIYASI
6.1. Oltinning fizik va kimyoviy xossalari

Oltin -oltin rang, sariq, yumshoq metall, tomonlari markazlashgan kub shakl kristallik panjaraga ega, boshqa metallardan yengil bolg‘alanuvchanligi va cho‘ziluvchanligi bilan ajralib turadi. Bunga ko‘ra oltindan 1/1000 mm yoki 0,0001mm zar qog‘oz (folga) yasash mumkin. 1gr oltinni salkam 3 km uzunlikka cho‘zish mumkin yoki oltin 0,001mm bo‘lgan sim tortish mumkin bo’ladi. Oltinning issiqlik va tok o’tkazuvchanligi juda yuqori, bunda u faqat kumush va misdan keyingi 3- o’rinda turadi.

Oltinning muhim fizik xossalari 6.1-jadvalda keltirilgan.
Oltin Mendeleyev davriy sistemasining 1-guruhida joylashgan bo’lib, qolgan o’zining o’xshash metallari kabi - kumush va mis singari, ichki qavatda 1tadan s elektron bo’lsa, oxiridan oldingi qavatda 18ta elektroni mavjud (s2r6d10). Muayyan sharoitda oxiridan oldingi 18ta elektronli qavat qisman yuqotilish qobiliyatiga ega va shu sababdan mis, kumush va oltin o’zining birikmalarida nafaqat +1, balki s-elektronlarni yo’qotish evaziga mutanosib ravishda +2 va +3 shaklida uchraydi. Shuning uchun misning oksidalanish energiyasi +1 va + 2, kumush uchun esa +1 va oltin uchun esa +1 va +3 dan iboratdir.
6.1-jadval.
Oltinning muhim fizik xossalari.

№	Xossalari	Ko‘rsatkich
1	Atom massasi	196,967
2	Zichligi, g/sm	19,3
3	Atom radiusi, A	1,44
4	Ionli radiusi, A	1,37
5	Erish temperaturasi, 0S	1063
6	Qaynash temperaturasi, 0S	2880
7	Erish issiqlik sig‘imi, kol/g	15,5
8	Bug‘lanish issiqlik sig‘imi, kol/g	415
9	Solishtirma issiqlik sig‘imi kol/g´grad	0,0306
10	Issiqlik o‘tkazish sig‘imi 00 dan 1000S gacha kol/ sm´ grad ´ sek	0,744
11	Solishtirma elektr o‘tkazishi 200 da om/sek	2,25´10
12	Mustahkamlik, qarshilik moduli kg/mm^2	7900
13	Mustahkamlik chegarasi kg/mm^2	14
14	Qattiqligi (Bryunelcha) kg/mm^2	18
15	Qattiqligi (Mooscha) kg/mm^2	2,5

Oltinning ajralib turadigan xususyatlaridan yana biri kompleks birikma xosil kilishga moyilligi va uning uz birikmalaridan metall xoligacha oson kaytarilishidir.