O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Elektronika va radiotexnika kafedrasi
Elektronika va sxemalar 2 fani qayta o`qish uchun
6-Laboratoriya ishi
Topshirdi: Abdukarimov Abdushukur.
Toshkent 2020
6- ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
МТда ясалган барқарор ток генераторини тадқиқ этиш
Ишдан мақсад: Майдоний транзисторда ясалган икки транзисторли ва уч транзисторли ток кўзгусининг ишлашини тадқиқ этиш, NI Multisim датурий муҳитида симуляциялашни ўрганиш.
Ушбу лаборатория машғулотида 2N6660 моделдаги майдоний транзистордан фойдаланамиз. Ҳар бир транзисторнинг параметрлари ва характеристикалари унинг паспортида келтирилган бўлади. Ушбу параметрлар асосида амалиётда қурилма вазифасига қараб транзисторлар танлаб олинади. 2N6660 моделдаги транзистор параметрлари қуйидаги 6.1- расмда келтирилган.
6.1-расм. 2N6660 транзистори параметрлари
Лаборатория иши учун топшириқ. Майдоний транзисторда ясалган икки транзисторли ва уч транзисторли ток кўзгуси (6.2 ва 6.3 расмлар) схемаси асосида Iн=f(RН), Iн=f(URН), δ=f (RН) графикларини ҳосил қилинг ва тахлил қилинг.
1. Майдоний транзисторда ясалган икки транзисторли ток кўзгусини тадқиқ этиш.
6.2-расм. Майдоний транзисторда ясалган икки транзисторли ток кўзгуси схемаси
Схеманинг NI-Multisim дастурий муҳитида йиғилган ҳолати
Variant № 1
Берилган параметр: EП=V1=14 В Iу=12 мА, Uзи=2В.
Берилган параметр бўйича дастлабки ҳисоблашлар: R1 қаршиликни ҳисоблаш.
R1 =  = (14-2)/12*10-3 = 1 kOm
Юклама қаршилигининг қийматини RН = 0 Ом дан RН = 1,5 кОм гача 0,1 кОм қийматга ошириб боринг ва натижаларни 6.1 – жадвалга ёзиб олинг.
Ўлчаш натижалари
6.2 – жадвал
Rн,кОм
|
0
|
0.1
|
0.2
|
0.3
|
0.4
|
0.5
|
0.6
|
0.7
|
URН, В
|
0.0002
|
1.195
|
2.39
|
3.586
|
4.781
|
5.976
|
7.171
|
8.366
|
IН, мА
|
11.98
|
11.976
|
11.98
|
11.976
|
11.98
|
11.976
|
11.98
|
11.976
|
δ, %
|
0.16
|
0.2
|
0.16
|
0.2
|
0.16
|
0.2
|
0.16
|
0.2
|
Rн,кОм
|
0.8
|
0.9
|
1
|
1.1
|
1.2
|
1.3
|
1.4
|
1.5
|
URН, В
|
9.56
|
10.755
|
11.95
|
13.145
|
13.743
|
13.785
|
13.812
|
13.831
|
IН, мА
|
11.98
|
11.976
|
11.98
|
11.976
|
11.75
|
11.12
|
9.89
|
9.22
|
δ, %
|
0.16
|
0.2
|
0.16
|
0.2
|
2.08
|
7.33
|
17.5
|
23.16
|
Олинган натижаларга ишлов бериш.
Симуляция нитижасида ток оқими хатолигини ҳисоблаш. Биринчи ҳисоблашда ток оқими хатолигини 0,16% ни ташкил этди. Симуляцияни биринчи марта ишга туширганда Iу бошқарувчи ток оқими хатолиги 3% гача бўлиши мумкин.
Бу ерда, Iу ток вариант бўйича, 𝐼из ток олчаб олинади.
(12 − 11,9) ∗ 10−3 /(12 ∗ 10−3) ∗ 100% = 8.3%
Бошқарув ток қийматидан четлашишни ҳисоблаш:
𝛿 = *100%
𝛿1 = *100%=  *100%= 0,16 %
𝛿2 = *100%=  *100%= 0,2 %
𝛿3 = *100%= *100%= 0,16 %
𝛿4 = *100%= *100%= 0,2 %
𝛿5 = *100%= *100%= 0,16 %
𝛿6 = *100%= *100%= 0,2 %
𝛿7 = *100%= *100%= 0,16 %
𝛿8 = *100%= *100%= 0,2 %
𝛿9 = *100%= *100%= 0,16 %
𝛿10 = *100%= *100%= 0,2 %
𝛿11 = *100%= *100%= 0,16 %
𝛿12 = *100%= *100%= 0,2 %
𝛿13 = *100%=  *100%= 2,08 %
𝛿14 = *100%=  *100%= 7,33 %
𝛿15 = *100%=  *100%= 17,5 %
𝛿16 = *100%=  *100%= 23,16 %
6.2-расмдаги схема учун юклама қаршилиги максимал қиймати Rн=1.3кОм аниқланг, бунда ток кўзгуси чиқиш токи 𝐼н = 11.4 мА қиймати кириш ток қиймати 𝐼у = 12мА дан 5 фоизга фарқ қилади ва бу нуқтани графикларда кўрсатилди.
𝛿 = *100% =  *100%=5%
NI-Multisim дастурий муҳитида ток кўзгуси чиқиш токи қиймати кириш ток қийматидан 8.33 фоизга фарқ қилгандаги олинган қийматлар
Олинган натижалар асосида қуйидаги графиклар чизилади:
1)Iн=f(RН); 2)Iн=f(URН); 3)δ=f (RН).
Iн=f(RН)
Iн=f(URН)
Do'stlaringiz bilan baham: |
