- 6-mavzu: Iqtisodiy jarayonlarning globallashuvi va milliy manfaatlar
- Reja:
- 1. Iqtisodiy globallashuv tushunchasining mazmuni va mohiyati.
- 2.Transmilliy korporatsiyalar.
- 3.Iqtisodiy jarayonlarning globallashuvi sharoitida O‘zbekiston manfaatlari.
- Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.: Маънавият, 2008. – 111 б.
- Aminova M., Ro’ziqulova M . Globallashuv asoslari. O’quv qo’llanma. – Toshkent, “Fan va texnologiya”, 2016. - 86-103- betlar.
- Бегматов А. Глобаллашув, миллий маънавият ва ахборот тизимлари. /Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат ва жамият қурилиши академияси жорий архиви, 2006.
- Зокиров Б. Глобаллашув зиддиятлари. //Тафаккур, 2004 йил, 1-сон, 28 б.
- Otamurotov S. Globallashuv va millat. – T.: YAngi asr avlodi nashriyoti, 2008 yil.
- Qahhorova SH. Global ma’naviyat – globallashuvning g‘oyaviy asosi. – T.: Tafakkur nashriyoti, 2009 yil.
- iqtisodiyot,
- iqtisodiy globallashuv,
- erkin savdo,
- erkin kapital oqimi,
- kapitalning substansional shakli,
- kapitalning funksional-informatsion (kompyuterlashgan) shakli,
- jahon xo‘jaligi,
- xalqaro mehnat taqsimoti,
- transmilliy korporatsiyalar.
- Globallashuv – bu butun jahon iqtisodiy siyosiy, madaniy integratsiya va unifikatsiyalashuv (bir-birga yaqinlashuv) jarayonidir.
- Globalizatsiya sotsiumning barcha sohalarini qamrab olib, ijobiy jihatlari bilan birga qator jiddiy muammolarni ham tug`dirdi.
- Hozirda ularning muayyan qismini «hozirgi davrning global muammolari» deb atash mumkin
- Iqtisodiyotning globallashuvida pirovard maqsad barcha davlatlarda muttasil iqtisodiy o’sish va aholi farovonligini oshishini ta‘minlashdan iborat.
- Xalqaro savdoni kengaytirish va erkinlashtirish
- xalqaro kapital aylanmasi va uning yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etilishi
- elektron kommunikatsiya inqilobi natijasida moliyaviy munosabatlarda sodir bo‘lgan chuqur o‘zgarishlar
- transmilliy korporatsiyalar faoliyatining kengayishi
- xalqaro moliyaviy va iqtisodiy institutlarning tashkil topishi.
- xalqaro kapital bozorlari hamda infrastrukturaning rivojlanganligi
- global telekommunikatsiya sistemasining shakllanganligi
- transmilliy korporatsiyalarning yuqori sur‘atda o’sganligi
- kichik va o’rta korxonalarning ishlab chiqarishi
- iqtisodiy va investitsion faoliyati bilan bog’liq bo’lgan integratsiyalashgan milliy korporativ strukturasining tashkil topishi
- ishlab chiqarish korxonlari daromad solig’inng pasaytirilishi
- mehnat va tabiiy resurslar xarajatini kamaytirish maqsadida ishlab chiqarish tarmoqlarining davlatlararo erkin ko’chishi
- Rivojlangan davlatlardagi kabi rivojlanayotgan davlatlarda uzluksiz ish haqi, narx va ishlab chiqarish daromadlarining bir biriga tenglashishi
- Ishchi kuchini kamaytirish va radikal restruktizatsiya qilish maqsadida mamlakat ichida va transmilliy doirada kompaniyalar sonining ortishi;
- Internet tarmog’i orqali moliyaviy axborotlarning butun jahon bo’yicha tez tarqalishi va ishlab chiqarish korxonalarining ochiqligi;
- Moliyaviy birjalarning ahamiyati ortishi;
- Tovarlar reklamasining ko’payishi;
- Mahsulotning milliylik xususiyatlari yo’qolib borishi;
- Transmilliy kompaniyalarning soni va ahamiyati ortishi.
- TRANSMILLIY KORPORATSIYALAR
- Industrial rivojlangan davlatlarning global ahamiyatga ega bo`lgan ko`p funktsiyali milliy trest va kontsernlari, xalqaro firma, kompaniya va korporatsiyalar. Transmilliy kompaniyalar deganda ko‘pincha, o‘z ishlab chiqarish aktivlarini birdan ortiq mamlakatda nazorat qila oladigan kompaniyalar tushuniladi.
- Mutaxassislarning fikricha, 2004 yilda er yuzida 64 ming atrofida TMKlar mavjud bo‘lib, ularning dunyo bo‘yicha 830 mingta filiallari faoliyat olib borgan. (Taqqoslash uchun raqamlarga murojaat etsak, 1939 yilda dunyo miqyosida 30 ta TMK bo‘lgan bo‘lsa, 19 yilda 7 mingtaga, 1976 yilda 11 mingtaga etgan). Dunyo miqyosida etakchi mavqega ega 100 ta eng yirik TMKlar xalqaro savdoning umumiy hajmidan 16%ni nazorat qiladi va bu TMKlarning uchdan bir qismi AQSHga to‘g’ri keladi. XX asr so‘ngida etakchi 100 ta TMKlarning chet ellardagi aktivlari 1,4 trln. doll. tashkil etdi.
- TMKlar bo‘yicha BMT komissiyasi o‘z vaqtida transmilliy kompaniyalarga quyidagicha ta'rif bergan:
- - yuridik shakli va faoliyat doirasidan qat'iy nazar ikki yoki undan ortiq mamlakat birligini o‘z ichiga oladi; bir yoki undan ortiq rahbarlik markazlari orqali umumiy strategiyani amalga oshirish va kelishilgan siyosat yuritish imkonini beruvchi qarorlar qabul qilish tizimi doirasida operatsiyalarda o‘zib ketuvchi;
- - alohida birliklari bir-biri bilan mulk orqali yoki ulardan biri yoki bir nechtasi boshqasining faoliyatiga, xususan, bilimlarni, rusurslarni va boshqasi bilan majburiyatlarni bo‘lishish kabi qandaydir boshqacha tarzda o‘zaro bog‘langan;
- “Trans” old qo‘shimchasi o‘z nomi bilan – TMK milliy chegaralardan tashqarida tovar va xizmatlarni ishlab chiqaradilar va sotadilar; ular g‘oyalarni, didlarni, standart va texnologiyalarni butun dunyo bo‘ylab tarqatadilar; ular o‘z operatsiyalarini global miqyosda rejalashtiradilar, bunda o‘z milliy xarakterlarini saqlab qoladilar.
- Xalqaro korporatsiyalarning ikki ko‘rinishi farqlanadi:
- 1. Transmilliy korporatsiyalar (TMK) – kapital bo‘yicha milliy (bosh kompaniya bir mamlakatga tegishli bo‘ladi) va faoliyat doirasi bo‘yicha xalqaro (investitsiyalar dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida amalga oshiriladi).
- 2. Multimilliy korporatsiyalar (MMK) – kapital bo‘yicha ham, faoliyat doirasi bo‘yicha ham xalqaro bo‘lgan kompaniyalar (bosh kompaniya kapitali bir necha mamlakatlar kapitaliga tegishli, investitsiyalar ham dunyo bo‘ylab amalga oshiriladi).
- Iqtisodiy jihat-dan yakkalash va mamlakat-ning хalqaro maydondagi obro`sini tushirish
- iqtisodiy bosim o`tkazish
- insoniyatning eng muhim iqtisodiy rе-surslari usti-dan o`z nazo-ratini o`rna-tish.
- Bu muammolar – milliy iqtisodiyotning tashqi ta‘siridan himoyalanmaganligi, mamlakatlarni xorijiy bozorlarga chiqishdagi qiyinchiliklar, tashqi transport va informatsion aloqalarni rivojlanmaganligihamda ularning xalqaro tizimlardan uzoqda joylashganligi, asosiy eksport tovarlariga Jahon narxlarining o’zgarib turishi, globallashuv xo’jaligi faoliyatining Markaziy Osiyoda atrof muhit va energetika holatini salbiy oqibatlarga olib kelishi bilan chambarchasi bog’liqdir.
Резюме технологияси E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
