6-sinf matematika kursida musbat va manfiy sonlar

Mavzu: MUSBAT VA MANFIY SONLAR
Darsning maqsadi: Musbat va manfiy sonlarni o’rganish, mavzuni mustahkamlash.
Darsning ko’rgazmali qurollari: darslik, o’quv qo’llanma, plakatlar, tarqatma materiallar.
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism – salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;
2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik – yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi
mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;
3. Yangi mavzuni yoritish:
Siz VI—VII sinf matematika kursida ratsional sonlar va ular ustida amallar bilan tanishgansiz. Ratsional son musbat son, manfiy son yoki nol soni bolishi mumkin.
Musbat ratsional son — bu ko'rinishdagi sondir, bunda k va n — natural sonlar. Masalan, — musbat ratsional sonlar.
Manfiy ratsional son — bu - ko'rinishdagi sondir, bunda k va n — natural sonlar. Masalan, — manfiy ratsional sonlar. Manfiy
ratsional sonni ko'rinishda yozish mumkin. Masalan,
Ratsional sonlar deb ko'rinishdagi sonlarga aytiladi, bunda
m — butun son, n — natural son.
Agar ratsional sonni maxraji 10 sonining natural darajasidan iborat kasr shaklida yozish mumkin bo'lsa, u holda bunday ratsional sonni o'nli kasr ko'rinishida tasvirlash qulay. Masalan,

Musbat sonlar noldan katta, manfiy sonlar esa noldan kichik deyiladi. Sonning noldan katta yoki kichikligini qisqacha yozish uchun > (katta) va < (kichik) tengsizlik ishoralaridan foydalaniladi. Jumladan, a > 0 yozuvi a sonning noldan kattaligini, ya'ni a musbat son ekanini anglatadi; b < 0 yozuvi b sonning noldan kichikligini, ya'ni b manfiy son ekanini anglatadi.

Harflar yordamida ifodalanishi	So'zlar yordamida ifodalanishi
1. Agar a > 0 va b > 0 bo’lsa, u holda a+b>0, ab>0, > 0 bo'ladi.	Ikkita musbat sonning yig'indisi. ko'paytmasi va bo'linmasi musbat sonlar bo'ladi.
2. Agar a < 0 va b < 0 bo’lsa, u holda a + b < 0, ab > 0, > 0 bo'ladi.	Manfiy sonlarning yig'indisi mafiy son, ikkita manfiy sonning ko'paytmasi va bo'linmasi esa musbat sonlar bo'ladi.
3. Agar a > 0 va b < 0 bo’lsa, u holda ab<0, <0, <0 bo'ladi..	Musbat son bilan manfiy sonning ko'paytmasi va bo'linmasi manfiy sonlar bo'ladi.
4. 4. Agar ab > 0 bo'lsa, u holda yoki a > 0 va b > 0, yoki a < 0 va b < 0 bo'ladi. Agar > 0 bo’lsa, u holda yoki a > 0 va b > 0, yoki a < 0 va b < 0 bo'ladi.	Agar ikkita sonning ko'paytmasi yoki bo'linmasi musbat boisa, u holda bu sonlar bir xil ishoraga ega boiadi (ya'ni ikkala son musbat yoki ikkalasi manfiy bo’ladi).
5. Agar ab < 0 boisa, u holda yoki a > 0 va b < 0, yoki a < 0 va b > 0 bo'ladi. Agar < 0 bo’lsa, u holda yoki a > 0 va b < 0, yoki a < 0 va 6 > 0 bo'ladi.	Agar ikkita sonning ko'paytmasi yoki bo'linmasi manfiy boisa, u holda bu sonlar har xil ishoraga ega bo’ladi (ya'ni ulardan biri musbat, ikkinchisi esa manfiy bo'ladi).
6. Agar ab = 0 bo’lsa, u holda yoki a = 0 va b = 0, yoki a  0 va b = 0, yoki a = 0 va b  0 bo’ladi.	Agar ikkita sonning ko’paytmasi nolga teng bo’lsa, u holda shu sonlardan aqalli bittasi nolga teng bo’ladi.
7. Agar = 0 bo’lsa, u holda a = 0 va b  0 bo’ladi.	Agar kasr nolga teng bo’lsa, u holda uning surati nolga teng bo’ladi, maxraji esa nolga teng bo’lmaydi.