7-8 ma’ruza tcp/ip protokollar steki pog’onasining tarixi


Download 0.74 Mb.
Pdf ko'rish
Sana06.12.2020
Hajmi0.74 Mb.
#160864
Bog'liq
7,8 maruza


7-8 ma’ruza 

TCP/IP protokollar steki. pog’onasining tarixi, pog’onalari, ularning 

vazifasi, asosiy protokollari, pog’onalarning o’zaro bog’lanishi va xizmatlari. 

TCP/IP va OSI modellarning o’xshash jihatlarini qiyoslash. 

 

Reja: 



 

1. 


TCP/IP protokollar steki, pog’onasining tarixi 

2. 


Ularning vazifasi, asosiy protokollari 

3. 


Pog’onalarning o’zaro bog’lanishi va xizmatlari 

4. 


TCP/IP va OSI modellarning o’xshash jihatlarini qiyoslash. 

 

 



 

TCP/IP stekining tarixi va rivoji. 

Transmission  Control  protocol/internet  protocol(TCP/IP)  –  protocollar  steki 

global tarmoq uchun ishlab chiqarilgan. 

TCP/IP  standartlari  Request  for  Comment  (RFC)  deb  ataluvchi  seriyali 

hujjatda chop etilgan. RFC hujjatlarida Internet tarmog‘i ichida bo‘layotgan ishlar 

yozilgan.  Ayrim  RFC  lar  tar-  moq  servislari  yoki  protokollari  va  ularni  ishlab 

chiqish haqida yozadi. TCP/IP standartlari har doim RFC ko‘rinishda chop etiladi, 

faqat barcha RFC lar ham standart bo‘Imaydi. 

Stek  20  yil  oldin  AQSH  mudofaa  vazirligi  tomonidan  har  xil  hisoblash 

tizimlarida  eksperimental  ARPANET  tarmog‘ining  boshqa  tarmoqlar  bilan 

aloqasini  ta’minlash  uchun  ishlab  chiqil-  gan.  ARPA  tarmog‘i  ishlab 

chiqaruvchilarga va izlanuvchilarga harbiy sohada anchagina foydali bo‘ldi. ARPA 

tarmog‘ida  ikkita  komp>oiter  aloqasi  Internet  Protocol  (IP)  yordamida  amalga 

oshirilgan.  Hozirgi  kunda  esa  TCP/IP  stekining  asosiy  qism-  laridan  biri 

hisoblanadi. 

Berkli universiteti o‘zining ОС UNIX versiyasida ishlab chiqqan protokollari 

bilan TCP/IP ning rivojiga katta hissa qo‘shdi va keng tarqalishiga sababchi bo‘ldi. 

Ushbu stekda xalqaro Internet axborot tarmog‘i ishlaydi. Uning mutlaqligini, ya’ni 

RFC  formasidagi  ko‘rinishini  Internet  Engineering  Task  Forse  (IETF)  ta’minlab 

berdi. 


PC  P/IP  steki  ОС  UNIX  da  shaxsiy  kompyuterlar  uchun  Windows  tarmoq 

operatsion tizimlarida keng tarqalgan va uning yetakchilik xususiyatini quyidagilar 

orqali tushuntirish mumkin: 

— 

Bu  ko‘p  tarixga  ega  bo‘lgan  deyarli  yakunlangan  standart  va  hozirgi 



kunda mashhur bo‘lgan tarmoq protokollari steki hisoblanadi. 

— 

Deyarli  barcha  katta  tarmoqlarda  o‘z  trafigining  asosiy  qismini 



TCP/IP orqali uzatadi. 

— 

Bu Internet tarmog‘iga chiqish usuli. 



Bu  stek  Internet  transport  xizmatlaridan  va  unda  yaratil-  gan  WWW 

gipermatn texnologiyasidan foydalangan holda intranet — korporativ tarmog‘ining 

asosi uchun xizmat qiladi. 

— 

Bu  mustahkam  texnologiya  transport  tizim  osti  tizimi  darajasida  har 



xil tizimlami birlashtirish uchun qulay. 

— 

Bu  kliyent-server  dasturi  uchun  mustahkam  platformalar  0‘rtasida 



masshtablashgan muhit. 

3.2. TCP/IP STEKINING STRURTURASI. 

PROTOKOLLARNING QISQACHA XARAKTERISTIKASI 

TCP/IP  steki  o‘zaro  ta'sirga  ega  bo‘lgan  ISO/OSI  ochiq  ti-  zimidan  oldin 

ishlab chiqilgan. Shunday bo‘lsa ham u ko‘p sath- li strukturaga ega. 

TCP/IP  protokolining  strukturasi  3.2-rasmda  berilgan.  TCP/IP  protokollari  4 

ta sathga bo‘linadi. 

 

IV sath eng pastki salh hisoblanadi. U OSI fizik va kanal sathiga mos tushadi. 



TCP/IP  protokolida  bu  sath  belgilanmay-  di,  lekin  barcha  ma’lum  fizik  va  kanal 

sathdagi  standartlami  (lokal  tarmoq  uchun  bu  Ethernet,  Token-Ring,  FDDI,  Fast 

Ethernet,  lOOVG-AnyLan,  global  tarmoq  uchun  —  SLIP  va  PPP  «nuqta-nuqta* 

birlashish  protokollari,  X.25,  frame  relay  kom-  mutatsiya  bilan  hududiy  tarmoq 

protokollari)  qo‘llab-quwatlay-  di.  Odatda  lokal  yoki  global  tarmoqda  yangi 

texnologiya  paydo  bo‘lsa,  ulami  zudlik  bilan  TCP/IP  ga  RFC  ishlab  chiqaruv- 

chilari tomonidan qo‘shib boriladi. 


III sath — bu tarmoqlararo aloqa sathi. Bunda lokal tarmoq, hududiy tarmoq, 

maxsus  aloqa  tarmog‘i  va  shunga  o‘xshash  tar-  moqlaming  har  xil  transport 

texnologiyasida foydalangan holda paketlarni uzatish bilan shug‘ullanadi. 

Stekda  tarmoq  sathining  asosiy  protokoli  sifatida  (OSI  modeli  terminida)  IP 

protokolidan  foydalaniladi.  Bu  protokol  boshidan  murakkab  tarmoq  tarkibida 

paketlarni  uzatishga  mo‘ljallangan.  Shuning  uchun  ham  IP  protokoli  murakkab 

topologiyali  tarmoqlardan  yaxshi  ishlaydi.  IP  protokoli  deyto-  grammali  protokol 

hisoblanadi, ya’ni paketlarni belgilangan joyga ishonchli yetkazilib borishiga javob 

bera olmaydi, lekin harakat qiladi. 

Tarmoqlararo  aloqa  sathiga  barcha  protokol  tashkil  etuv-  chilari  bilan 

bogMangan  va  marshrutlash  jadvalining  modifika-  tsiyasi,  ya’ni  marshrut 

axborotlami  yig'ish  protokollari  RIP  (Routing  Internet  Protocol)  va  OSPF  (Open 

Shortest  Path  First),  undan  tashqari  tarmoqlararo  xabarlarni  boshqarish  protokoli 

ICMP (Internet control Message Protocol) kiradi. Oxirgi protokol tarmoq marshrut 

izatori  va paket  manbayi  hisoblangan protokoli element  o‘rtasida  xatolar  haqidagi 

axborot almashuviga mo‘ljallangan. ICMP maxsus paketlari yordamida paketlarni 

yetkaza olmasligi haqida xabar qiladi. 

II  sath  —  asosiy  sath  hisoblanadi.  Bu  sathda  jo‘natmalami  boshqarish 

protokoli 

TCP 


(Transmission 

Control 


Protocol) 

va 


foydalanuvchining 

deytogrammali  protokoli  UDP  (User  Datagram  Protocol)  boshqariladi.  TCP 

protokoli  masofadagi  amaliy  jarayonlar  o‘rtasida  virtual  bog‘lanish  hisobiga 

xabarlami  ishonchli  uzatilishini  ta’minlaydi.  UDP  protokoli  amaliy  paket-  lami 

deytogramma usulida IP singari uzatilishini ta’minlaydi. 

I  sath  —  amaliy  deb  nomlanadi.  Uzoq  vaqt  davomida  turli  hil  o‘lkalarda, 

tashkilotlarda  TCP/IP  stekidan  foydalanish  protokollar  soni  ortishiga  va  amaliy 

sathli xizmatlarni qo‘shilishiga sabab boMdi. Unga keng foydalaniladigan, FTP — 

fayllami  ko‘chirish  protokoli,  telnet  —  terminalni  emulyat-  siyalash  protokoli, 

SMTP  —  pochta  protokollari  kiradi.  Ulaming  ayrimlariga  batafsilroq  to'xtalib 

o‘tamiz. 


Fayllarni  ayirboshlash  protokoli  FTP  (File  Transfer  Protocol)  faylga 

masofadan  turib  ega  bo‘lishni  tashkil  qiladi.  Fayllarni  ishonchli  ayirboshlash 

maqsadida  FTP  TCP  bilan  aloqa  o‘matib  undan  transport  protokol  sifatida 

foydalanadi. Fayllarni ayirboshlashdan tashqari FTP boshqa xizmatlarni ham taklif 

qiladi. Ya’ni foydalanuvchi masofadagi kompyuter bilan interaktiv holatda ishlashi 

mumkin,  mi  sol  uchun  uning  katalogidagi  tashkil  etuvchilami  bosmaga  chiqarish 

mumkin.  FTP  dagi  ma’lumotlardan  foydalanish  uchun  foydalanuvchi  o'zining 

nomini  va  parolini  kiritishi  kerak.  Intemetning  e’lon  qilingan  FTP  arxiv 

kataloglariga  parol  talab  qilinmaydi,  ya’ni  foydalanuvchi  Anonymous  nomidan 

foydalanadi. 

TCP/IP stekida FTP protokoli bir qancha kengroq xizmatlarni taklif qiladi va 

o‘z  navbatida  bu  protokol  dasturlash  uchun  eng  murakkab  hisoblanadi.  Dasturda 

FTP  ning  barcha  imkoniyatlaridan  foydalanilmasa,  u  holda  faqat  fayllarni  ayir-

boshlash  protokoli  TFTP(Trivial  File  Transfer  Protocol)  dan  foydalaniladi.  Bu 

protokol  faqat  fayllami  ayriboshlashni  tashkil  qiladi.  Transport  protokoli  sifatida 

esa TCP dan birmuncha sod- daroq bo‘lgan UDP protokolidan foydalaniladi. 

Telnet  protokoli  jarayonlar  va  terminal  o‘rtasida  baytlar  oqi-  mini 

almashinuvini  ta’minlab  beradi.  Bu  protokoldan  masofadagi  kompyuter 

terminalining  emulyatsiyasi  uchun  tez-tez  foy-  dalanib  turiladi.  Telnet 

xizmatlaridan  foydalanish  jarayonida  foydalanuvchi  masofadagi  kompyutemi 

huddi  lokal  foydalanuvchi  kabi  boshqaradi,  shuning  uchun  ham  yaxshigina 

himoyani  talab  qiladi.  Himoyani  ta’minlash  maqsadida  minimum  parol  bo‘yicha 

autentifikatsiyadan  foydalaniladi,  lekin  baribir  birmuncha  mustahkam  himoya 

vositasi bu misol uchun Kerberos tizimi. 

SNMP (Simple Network Manegment Protocol) tarmoq boshqaruvini tashkil 

qilish uchun ishlatiladi. Awalida SNMP protokol Internet marshrutizatorlarini, 

odatda shlyuzlar deb ham ataluvchi vositalarni masofadan nazorat qilish va 

boshqarish uchun ishlab chiqilgan. Keyinchalik esa SNMP protokoli istalgan 

kommunikatsiya vositalarini — kontsentratorlami, ko‘prik- lami, tarmoq 

adapterlarini va boshqalami boshqarish uchun qo‘llaniladi. SNMP protokolidagi 

boshqaruv qiyinchiliklari ikki qismga bo‘linadi: birinchi masala axborotni uzatish 


bilan bog‘liq, ikkinchisi esa o‘zgaruvchilami nazorat qilish, ya’ni boshqaruv 

qurilmasining holati bilan bog'liq. 



TCP / IP steki 

TCP / IP Protocol Stack TCP / IP raqamli ma'lumotlarni uzatish uchun tarmoq 

modelidir. Model  ma'lumot  manbasidan  oluvchiga  ma'lumotlarni  uzatish  usulini 

tavsiflaydi. Model  har  bir  qoida  (uzatish  protokoli)  bilan  tavsiflangan  to'rtta 

darajadan  ma'lumot  olishni  nazarda  tutadi. Ma'lumotlar  uzatish  muammosini  hal 

etuvchi  qoidalar  to'plami  Internetga  asoslangan  ma'lumotlar  uzatish  protokollar 

to'plamini tashkil qiladi.  

Tarmoq (Internet) qatlami Internet qatlami dastlab  ma'lumotni  bir tarmoqdan 

boshqasiga o'tkazish  uchun  yaratilgan. Ushbu  darajada,  marshrutizatorlar  ishlaydi, 

ular  tarmoq  niqobidan  foydalanib  tarmoq  manzilini  hisoblash  orqali  paketlarni 

kerakli  tarmoqqa  yo'naltirishadi. Bunday  protokolga  misollar  ARPANET 

tarmog'idagi X.25 va IPC. 

Bog'lanish  qatlami  Bog'lanish  qatlami  fizik  sathda  ma'lumotlar  paketini 

uzatish  uchun  ma'lumotlarni  kodlash  usulini  tavsiflaydi  (ya'ni  ma'lumotlar 

paketining  boshini  va  oxirini  belgilaydigan  bitlarning  maxsus  ketma-ketligi, 

shuningdek 

shovqin 

immunitetini 

ta'minlaydi). Masalan, 

Ethernet 

paketi 

sarlavhalari satrida ushbu paket qaysi mashina yoki tarmoq uchun mo'ljallanganligi 



ko'rsatiladi. 

TCP / IP modelining amaliy sathi bo'yicha protokollarni taqsimlash (masalan, 

HTTP, RTSP, FTP, DNS). Transport (qatlam), masalan, TCP, UDP, SCTP, DCCP 

(RIP,  IP  orqali  ishlaydigan  OSPF  kabi  marshrutlash  protokollari  tarmoq 

qatlamining  bir  qismidir)  Tarmoq  (Internet)  TCP  /  IP  uchun  bu  IP  (yordamchi) 

ICMP  va  IGMP  kabi  protokollar  IP  orqali  ishlaydi,  lekin  ular  tarmoq  sathiga 

tegishli;  ARP  -  bu  ma'lumot  uzatish  sathi  ustida  ishlaydigan  mustaqil  yordamchi 

protokollar) Tarmoqqa kirish qatlami Ethernet, IEEE 802.11 WLAN, SLIP, Token 

Ring, ATM. va MPLS, fizik muhit va axborotni kodlash tamoyillari, T1, E1 


TCP/IP –stekining protokollari. 

 

HTTP - 

ing.

 HyperText Transfer Protocol — «gippermatn yuvorish protokoli 



»; 

SMTP - 

ing.


 Simple Mail Transfer Protocol —pochta yuborish oddiy 

protokoli; 



SNMP - 

ing.


 Simple Network Management Protocol — tarmoq boshqarish 

oddiy protokoli; 



FTP - 

ing


 File Transfer Protocol — fayllar yborish protokoli; 

TELNET – ing. TErminaL NETwork - matn interfeysini tarmoq bo`ylab 

amalga oshirishga hizmat qiladigan tarmoq protokoli; 



SSH – ing. Secure Shell — xafvsiz qobiq; 

SCP - 

ing.


 secure copy — fayllardan nusxa olish 

RCP


 protokoli, SSH ni 

transportida qo`llaniladi; 



NFS – ing .Network File System — falyl tizimiga tarmoq ruhsatini beruvchi 

protokol; 



RTSP - Real Time Streaming Protocol, haqiqiy vaqt oqim protokoli; 

BGP - ing. Border Gateway Protocol, chegara shlyuzi protokoli. 

XDR – ing. External Data Representation – ma`lumotlarni tashqi ko`rinishi; 

 TLS - ing. Transport Layer Security — transport satxini xavfsizligi ; 

SSL - ing. Secure Socket Layers —himoyalangan soketlar satxi; 

PPTP – ing. Point-to-Point Tunneling Protocol — nuqta-nuqta tunnel 

protokoli; 



L2TP – ing. Layer 2 Tunneling Protocol —tunnel ikkichi daraja protokoli; 

TCP - ing. Transmission Control Protocol – ma`lumotlar almashinuvi 

,boshqaruv protokoli; 



UDP – ing. User Datagram Protocol — foydalanuvchilar datagram 

protokoli;(datagram – ma`lumotlarni bloklash); 



SCTP – ing. Stream Control Transmission Protocol — boshqrilayotgan oqim 

bilan ma`lumotlar almashinuvi  

 protokoli ; 

IEEE 802 – lokal tarmoqalr uchun IEEE 802 standarti; 

ATM – ing. Asynchronous Transfer Mode — ma`lumotlarni yuvorishning 

asinxron usuli ; 



DNS – ing. Domain Name System — domen nomlarining tizimi; 

FTP – ing. File Transfer Protocol — fayl yuvorish protokoli. 

 

 



 

Raqamli  shaklda  taqdim  etilgan  ma'lumotlar  uzatishning  TCP  /  IP  -  tarmoq 

modeli. Modeldagi ma'lumotlar manbaidan ma'lumotlarni oluvchiga uzatish usulini 

tavsiflaydi. Model ma'lumotlarning to'rtta sathdan o'tishini nazarda tutadi, ularning 

har  biri  qoida  (translyatsiya  protokoli)  bilan  tavsiflanadi.  Internet  qo'llamoq 

ma'lumotlar  stekprotokolov  ma'lumotlar  uzatish  miqdorini  hal  qoidalar  jamoalari 

TCP / IP nomi ikki eng  muhim protokollari oilasi  -Transmission Control Protocol 

(TCP)  birinchi  ishlab  chiqilgan  va  bu  standarti  tasvirlangan  edi  iInternet  Protocol 

(IP),  olingan.  Bundan  tashqari,  ba'zan  ataladi  model  DOD  (Mudofaa  vazirligi) 

Internet protokollari 1970-yilda ARPANET tarixiy kelib chiqishi munosabati bilan 

(DARPA  nazorati  ostida,  AQSh  Mudofaa  vazirligi  bir  to'siq  bo'lib  -.  Kontseptual 


model  va bir qator  Internetda  ishlatiladigan aloqa protokollari  va shunga o'xshash 

kompyuter  tarmoqlari.  Bu  Transmission  Control  Protocol  (TCP)  va  Internet 

Protocol  (IP)  bo'lib,  -  U  tez-tez  To'plamga  asosiy  protokollar,  chunki,  TCP  /  IP 

sifatida  tanilgan.  Bu  ba'zan  tarmoq  texnikaning  rivojlanishi  DARPA.Nabor 

Internet  protokollari  orqali  Amerika  Qo'shma  Shtatlari  Mudofaa  vazirligi 

tomonidan  moliyalashtirilgan  edi,  chunki,  Mudofaa  vazirligi  (MOD)  modeli  deb 

ataladi  ma'lumotlar,  overpacked  ishlov  uzatiladi,  tor-mor  qilish  va  qabul  qilinishi 

kerakligini  belgilaydigan Pass-orqali  ma'lumotlarni  beradi. Ushbu  funktsiya to'rtta 

qatlamlik  ajralmaslikka  ajratiladi,  bu  esa  tegishli  protokollarni  tarmoqlar  miqdori 

bo'yicha  tasniflaydi.  Eng  pastki  darajadan  eng  yuqori  darajaga  tarmoqning  bir  xil 

segmentida saqlanadigan ma'lumotlar uchun aloqa usullarini o'z ichiga olgan aloqa 

katlami;  mustaqil  tarmoqlar  o'rtasida  o'zaro  ishlashni  ta'minlaydigan  Internet 

qatlami;  xostlar  orasidagi  aloqani  boshqaradigan  transport  qatlami;  va  Internet 

protokollari 

majmuini  va  uning  qismlari  protokollar  ko'plab  belgilab 

prilozheniy.Tehnicheskie  standartlari  uchun  jarayonlar  o'rtasidagi  ma'lumotlar 

almashinuvini  ta'minlaydi  ariza  qatlami,  Internet  (IETF)  rivojlantirish  bo'yicha 

Vazifa  Kuchi  tomonidan  qo'llab-quvvatlanadi.  Internet  protokollarining  to'plami 

OTO modeli, umumiy tarmoq tizimlari uchun yanada keng qamrovli asosdan oldin 

keladi.  TCP  /  IP  dunyoda  eng  ko'p  ishlatiladigan  mulkiy  bo'lmagan  protokoli 

to'plami,  chunki  u  turli  xil  jihozlar  va  dasturiy  platformalardan  foydalanuvchi 

kompyuterlarga  turli  tarmoqlarda  aloqa  qilish  imkoniyatini  beradi.  Protokollar 

ikkala  LAN  va  WAN-larda  teng  ishlaydi.  TCP  /  IP  bu  ikki  eng  taniqli  va  eng 

muhim protokollar, Transmitents Control Protocol (TCP) va Internet Protocol (IP) 

nomi  bilan  atalgan  protokollar  to'plamidir.  Nisbatan  past  darajadagi  protokollar 

bilan bir qatorda, TCP / IP elektron pochta, terminal emulyatsiyasi va fayl uzatish 

kabi  keng  tarqalgan  dasturlarni  osonlashtiradigan  bir  necha  yuqori  darajadagi 

protokollarni  o'z  ichiga  oladi.  Ko'rib  turganimizdek,  bugungi  kunda  ishlatiladigan 

Internet  protokollar  dastlab  60-yillarda  boshlangan  ARPANET  tadqiqot  loyihasi 

doirasida  ishlab  chiqilgan  va  biz  Internet  deb  ataladigan  global  tarmoqlar 

tarmog'ining  paydo  bo'lishiga  olib  kelgan.  Har  bir  Internet  protokoli  va  undan 

keyingi  tuzatishlar  bilan  birgalikda  izohlar  uchun  so'rov  (RFC)  deb  nomlangan 

hujjatda  tasvirlangan.  RFClarning  ro'yxati  bilan  quyidagi  manzilda  tanishish 

mumkin:  

TCP / IP qatlamlari TCP / IP protokoli to'plamini TCP / IP-ni OSI Reference 

Model kabi boshqa qatlamli modellar bilan taqqoslash imkonini beradigan qatlamli 

protokol  stack  sifatida  modellashtirish  mumkin.  TCP  /  IP  modeli  to'rtta  qatlamga 

ega.  Quyida  ko'rsatilgandek,  eng  pastdan  yuqori  darajagacha  bular  bog'lovchi 

qatlam, internet qatlami, transport qatlami va dastur sathidir. 


 

 

FTP (File Transfer Protocol) 



FTP  (File  Transfer  Protocol  –  fayllarni  uzatish  qaydnomasi)  bu  qaydnoma 

orqali  ma'lumotlar  almashish  xizmatidir.  Bu  xizmat  orqali  har  bir  foydalanuvchi 

o`z  kompyutеrida  mavjud  FTP  programmadan  foydalanib,  uzoqdagi  FTP  sеrvеr 

kompyutеriga  ulanishi,  fayllarni  uzatishi  yoki  o`z  kompyutеriga  fayllarni  qabul 

qilib  olishi  mumkin.  FTP  orqali  faqat  matnli  emas,  balki  2li  fayllarni  (matnli 

bo`lmagan  ixtiyoriy  faylni)  ham  jo`natish  va  qabul  qilib  olish  mumkin.  Hatto 

uzoqdagi kompyutеrga anonymous (nomsiz)  foydalanuvchi  nomi bilan kirib,  FTP 

sеrvеriga  (ruxsat  bеrilgan  fayllarga)  yozib  qo`yish  imkoniyati  mavjud.  Bunday 

fayllar FTP – sеrvеrning maxsus incoming katalogiga yoziladi. O`z navbatida FTP 


sеrvеr 

mijoz/sеrvеr 

tеxnologiyasida 

ishlaydigan 

sistеmadir. 

Bunday 


tеxnologiyadan  foydalanuvchi  o`z  kompyutеri  orqali  mijoz  dеb  ataluvchi  maxsus 

programma  yordamida  uzoqda  joylashgan  sеrvеr  dеb  ataluvchi  programma  bilan 

bog`lanadi. 

Ilgari  FTP  programmalari  faqat  UNIX  da  tuzilgan  bo`lsa,  hozirda  FTP 

programmalari  IBM  PC  kompyutеrlarining  MS  Windows  muhitida  ham  bеmalol 

ishlay oladi. Bu esa uning qulay intеrfеysidan foydalanish mumkin dеganidir. Xost 

kompyutеr  katalog  va  fayllari  bilan  grafik  intеrfеysida  foydalanganda  guyoki  o`z 

katalog  va  fayllari  bilan  ishlayotgandеk  his  qilinadi  va  mijoz  kompyutеridan 

odatdagidеk fayllar yozib olinadi. 

FTP  –  mijoz  programmalardan  foydalanib  uzoqdagi  kompyutеr  bilan 

bog`lanayotganda,  avvalo,  unda  ro`yxatdan  o`tish  lozim.  Agar  sistеma 

administratori  foydalanuvchi  sifatida  sizni  ro`yxatdan  o`tkazgan  bo`lsa,  bunda 

hеch  qanday  muammo  bo`lmaydi  va  sizga  ajratilgan  huquq  (administrator 

o`rnatgan)  doirasida  undan  bеmalol,  hatto  lozim  bo`lsa,  sеrvеr  rеsurslaridan  ham 

foydalanavеrasiz. 

Anonim (nomsiz) FTP sеrvеr. Anonim FTP sеrvеr tarmoq rеsurslarining ko`p 

tarqalgan  ko`rinishlaridandir.  Bunday  sеrvеrlar  ixtiyoriy  foydalanuvchini  xost 

kompyutеri,  hatto  u  unda  ro`yxatdan  o`tmagan  bo`lsa  ham  kirishga  ruxsat  bеradi. 

Bunda  foydalanuvchi  nomi  sifatida  anonymous  so`zi  va  so`ngra  ixtiyoriy  parol 

kiritiladi. Ko`p hollarda foydalanuvchi paroli sifatida uning elеktron pochta adrеsi 

kiritiladi.  Anonim  FTP  sеrvеrlar  Internet  aloqalarida  programma  mahsulotlari  va 

boshqa ma'lumotlarni ayirboshlashda muhim rol o`ynaydi. Bunday sеrvеrlar dunyo 

bo`yicha joylashgan bo`lib, unda sizni amalda qiziqtirgan barcha programmalar va 

fayllarni  topishingiz  mumkin.  Bunda  ularning  aksariyati  tеkinga  bеriladi 

(programma  va  ma'lumotlarning  bеpul  turmasligini  eslang).  FTP  sеrvеrlarda 

fayllarni,  rеsurslarni  aniqlash  masalasi  (albatta,  siz  uni  manzilini  avvaldan 

bilmasangiz)  ancha  murakkab.  Bunga  bir  qancha  sabablar  bor.  Ulardan  biri  FTP 

sеrvеrlardagi fayllar nomlari turli opеratsion sistеmalarda har xil bеlgilanishi, FTP 

sеrvеrlarda  tashqaridan  kirishi  lozim  bo`lgan  fayllar  ro`yxati  mavjud  emasligi  va 

boshqalardir. 

Dunyo  bo`yicha  domеnlar  ro`yxatini  FTP  va  Gopher  sеrvеrlar  orqali  olish 

mumkin.  Ularning  manzillari  nic.merit.edu.  Internet  connecetivity  (Internet 

hamjamiyati)  fayllari  esa  nets.by.country,  world.list.txt  nomiga  ega.  Shuning 

uchun  FTP  sеrvеrlarga  katalog  va  fayllarda  joylashgan  ma'lumotlarni  topish 

README (mеni o`qi) yoki Index (ko`rsatkich) nomli fayllar orqali qaralsa, masala 

ancha  oson  ko`chadi.  Chunki  bu  fayllarda  FTP  –  sеrvеr  va  undagi  kataloglar 



haqida  ma'lumotlar  joylashgan  bo`ladi.  Shuning  uchun  vaqtni  ko`p  sarflamaslik 

maqsadida avvalo bu fayllarni (INDEX, README) yozib olib o`rganish maqsadga 

muvofiqdir. 

Foydalanuvchida  sеrvеr  haqida  turli  savollar  tug`ilsa,  unda  o`z  sеrvеr 

administratoriga  posmaster  nomi  bilan  murojaat  qilinadi.  Masalan,  Markaziy 

ma'lumotlar 

sistеmasi 

joylashgan 

manzil 

vs.internic.net 



nomga 

posmaster@vs.internic.net bilan elеktron pochtaga murojaat qilinadi. 

Fayllar bilan ishlash 

FTP da fayllar bilan ishlash uchun quyidagi buyruqlar ishlatiladi. 

Ascii Uzatiladigan fayllarga matn sifatida ishlov bеrilsin. 

Binnary Uzatiladigan fayllarga ikkili fayl sifatida ishlov bеrilsin. 

Cr Ascii fayllar bilan ishlashda bеlgilarni o`chirish rеjimini o`zgartirish. 

Hash Ma'lum qism ma'lumotni uzatilganligi bеlgisini ko`rsatish (odatda « # » 

paydo bo`ladi).  



Promt Guruh fayllarni uzatishda foydalanuvchiga so`rovni ko`rsatish yoki 

ko`rsatmaslik. 



Status O`rnatilgan optsiyalarning holatini ko`rsatish. 

User Sistеmaga kirishini so`ramoq (nom va parol). 

Verbose Foydalanuvchiga kеng axborotlarni bеrish yoki bеrmaslik rеjimini 

o`rnatish. 

 

 

 


UDP transport bosqichidagi protokol 

UDP  ma'lumotlarning  ishonchliligi,  tartibga  solinishi  yoki  yaxlitligini 

ta'minlash  uchun  uzatilishning sodda  modelidan  foydalanadi. Shunday qilib, UDP 

ishonchsiz  xizmatni taqdim etadi,  va diagrammalar  ishlamay qolishi,  nusxalanishi 

yoki  umuman  izsiz  yo'q  bo'lib  ketishi  mumkin.  UDP  xatolarni  tekshirish  va 

tuzatish  kerak  emas  yoki  dasturda  bajarilishi  kerakligini  anglatadi.  Vaqtni 

sezadigan  ilovalar  ko'pincha  UDP-ni  ishlatadilar,  chunki  real  vaqt  tizimlarida  bu 

mumkin  bo'lmagan  kechiktirilgan  paketlarni  kutishdan  ko'ra  paketlarni  tashlash 

afzalroq.  Agar  interfeysning  tarmoq  darajasidagi  xatolarni  tuzatish  kerak  bo'lsa, 

dastur  ushbu  maqsad  uchun  mo'ljallangan  TCP  yoki  SCTP-dan  foydalanishi 

mumkin. 

 

 



 

Download 0.74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling