7-Mavzu: Astronomiyada uzunlik o’lchov birliklari Reja

7-Mavzu: Astronomiyada uzunlik o’lchov birliklari
Reja:

1.Astronomik birlik (a.b.)

2.Yorug’lik yili (yo.y.)

3 Parsek (pk)
Tayanch tushunchalar:

Astronomik birlik,Yorug’lik yili,Parsek

Tezkor savollar.

1. 
   Keplerning, planetalar harakatiga tegishli uchta qonunni aytib bering.
   
2. 
   Radiolokatsion metod deb qanday metodga aytiladi?
   
3. 
   Astronomiyada qanday uzunlik birliklarini bilasiz?
   
4. 
   Butun olam tortishish qonunidagi G ni tushuntiring.
   

“Klaster” tuzish uchun namuna va “Kalit so’zi”:

Astronomiyada uzunlik birlik

Astronomiyada uzunlikni xalqaro sistemada qabul qilingan birlikda (metrlarda) ifodalash har doim ham qulay bo’lmay, katta qiyinchiliklar bilan kechadi. Shuning uchun ham astronomiyada uzunlik, uning mavjud birliklaridan tashqari yana quyidagi maxsus birliklar bilan ham o’lchanadi.

Astronomiyada uzunlikni xalqaro sistemada qabul qilingan birlikda (metrlarda) ifodalash har doim ham qulay bo’lmay, katta qiyinchiliklar bilan kechadi. Shuning uchun ham astronomiyada uzunlik, uning mavjud birliklaridan tashqari yana quyidagi maxsus birliklar bilan ham o’lchanadi.

Parsek (pk) — «parallaks» va «sekund» so’zlaridan olingan ho’lib, yillik parallaksi (VIII, 7- §) 1" ga teng bo’lgan yoritgichgacha masofani ifodalaydi:

Ipk = 3,26 yo.y. = 206265 a.b. = 30,86 • lo⁶ km.
Odatda, uzunlikning yorug’lik yili parsek, kiloparsek (1000 pk) va megaparsek (Mpk= 10⁶pk) birliklari, Quyosh sistemasidan tashqaridagi osmon jismlarigacha (yulduzlar, yulduz to’dalari, tumanliklar va hokazo) masofalarni, shuningdek, tashqi galaktikalar, galaktik to’dalarning o’lchamlarini va ularning orasidagi masofalarni oichashda ishlatiladi.

Sinov savollari

1. 
   Radiolokatsion metod asosida osmon jismlarigacha masofalar qanday topiladi?
   
2. 
   Astronomiyada uzunlikning Xalqaro sistemadagi birliklaridan boshqa yana qanday birliklaridan foydalaniladi?
   
3. 
   1 astronomik birlik (a.b.) deb qanday masofa olingan?
   
4. 
   1 yorug’lik yili (yo.y.) deganda qanday uzunlik tushuniladi?
   
5. 
   1 parsek (pk) qanday so’zlardan olingan, u soziarning bu uzunlik birligiga qanday daxli bor?
   
6. 
   1 parsek qancha yorug’lik yiliga teng? U qancha astronomik birlik bo’ladi?