9-маъруза Даражали қаторнинг текис яқинлашиши. Даражали қаторнинг хоссалари


Download 241.86 Kb.
Pdf ko'rish
Sana30.11.2020
Hajmi241.86 Kb.
#156043
Bog'liq
9-1


 

9-маъруза  

Даражали қаторнинг текис яқинлашиши. Даражали қаторнинг 

хоссалари 

 

1

0

. Даражали қаторнинг текис яқинлашиши. Айтайлик, ушбу 

...

...









n

n

n

n

n

x

a

x

a

x

a

a

x

a

2

2



1

0

0



                

(1) 


даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси 

0



r

бўлсин. 


1-теорема.  (1)  даражали  қатор 



r

,

]

,

[



  да  текис  яқинлашувчи 



бўлади, бунда 

R

R





,

◄  Равшанки,  (1)  даражали  қатор 





r



,

  да  абсолют  яқинлашувчи 



бўлади. 

Айтайлик, 



r



,

0



 бўлсин. Унда 

0





n

 ва 


]

,

[





x

 да  


n

n

n

n

a

x

a



 

бўлганлиги  учун,  Вейерштрасс  аломатига  кўра  (1)  қатор 



]

,

[



  да  текис 

яқинлашувчи бўлади. ► 

Демак, 




0

n

n

n

x

a

  даражали  қаторнинг  яқинлашиш  радиуси 

0



r



  бўлса, 

юқорида келтирилган теоремага кўра бу қатор 



r



r

c

c

,

]



,

[



 да 



0





c

 текис 


яқинлашувчи  бўлади.  Бунда 

c

  сонни 


r

  сонга  ҳар  қанча  яқин  қилиб  олиш 

мумкин  бўлсада,  қатор 



r

,

  да  текис  яқинлашмасдан  қолиши  мумкин. 



Масалан, ушбу  

...

...









n

n

n

x

x

x

x

2

0



1

 

даражали  қаторнинг  яқинлашиш  радиуси 



1



r

,  бироқ  қатор 



1

1,

  да  текис 



яқинлашувчи эмас.  

2

0

.  Даражали  қаторнинг  хоссалари.  Маълумки,  даражали  қаторлар 

функционал  қаторларнинг  хусусий  ҳоли.  Бинобарин,  улар  текис 

яқинлашувчи функционал қаторлар-нинг хоссалари каби хоссаларга эга. 

2-теорема. Агар  

...

...









n

n

n

n

n

x

a

x

a

x

a

a

x

a

2

2



1

0

0



 

даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси 

0



r



 бўлиб, йиғиндиси 

 




0

n



n

n

x

a

x

S

 

бўлса, 



 

x

S

 функция 



r



,

 да узлуксиз бўлади. 



◄  Равшанки,  қаралаётган  даражали  қатор 



r

,

  да  яқинлашувчи 



бўлади. 

Айтайлик, 



r



r

x

,



0

 бўлсин. Ушбу  



r

c

x



0

 

тенгсизликни  қаноатлантирувчи 



c

  сонини  олайлик.  Унда  даражали  қатор 



]

,

[

c

c

  да  текис  яқинлашувчи  бўлади.  Текис  яқинлашувчи  функционал 



қаторнинг  хоссасига  кўра 



0

n



n

n

x

a

  даражали  қаторнинг  йиғиндиси 

 

x

S

 

функция 



]

,

[

c

c

 да узлуксиз, жумладан 



0

x

 нуқтада узлуксиз. ► 



3-теорема.  Айтайлик,  даражали  қаторнинг  яқинлашиш  радиуси 

0



r

 

бўлиб, йиғиндиси 



 

x

S

 бўлсин: 

 





0



n

n

n

x

a

x

S

Бу қаторни 





r



,

 га тегишли бўлган ихтиёрий 



]

,

[

b

a

 бўйича 






r

r

b

a

,

]

,

[



 

ҳадлаб интеграллаш мумкин: 

 

 










0

n

b

a

n

n

b

a

dx

x

a

dx

x

S

Хусусан, 





r



r

x

,



 учун 


                              

 






0

1



0

1

n



n

n

x

x

n

a

dt

t

S

                               (2) 

бўлади. 

◄  Равшанки,  даражали  қатор 



]

,

[

b

a

  да 






r

r

b

a

,

]

,

[



  текис 

яқинлашувчи  бўлади.  Текис  яқинлашувчи  функционал  қаторнинг  хоссасига 

кўра  уни  ҳадлаб  интеграллаш  мумкин.  Айни  пайтда,  (2)  қаторнинг 

яқинлашиш  радиуси 



r

  га  тенг  бўлади.  Ҳақиқатан  ҳам  Коши-Адамар 

теоремасига кўра  

r

a

n

a

n

a

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n









lim

1

lim



1

lim


 

бўлади. ► 



Натижа.  Айтайлик, 



0

n



n

n

x

a

  даражали  қатор  берилган  бўлиб,  унинг 

яқинлашиш  радиуси 

0



r

  бўлсин.  Бу  қаторни 



]

,

[

x

0

  бўйича 







r

r

x

,



 

ихтиёрий  марта  ҳадлаб  интеграллаш  мумкин.  Интеграллаш  натижасида 



ҳосил бўлган даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси ҳам 

r

 га тенг бўлади. 



 

3-теорема. Фараз қилайлик, 

...

...









n

n

n

n

n

x

a

x

a

x

a

a

x

a

2

2



1

0

0



 

даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси 

0



r



, йиғиндиси 

 


x

S

 бўлсин: 

 

x

S

x

a

n

n

n



0



У ҳолда 


 

x

S

 функция 



r



,

 да узлуксиз 



 

x

'

 ҳосилага эга ва 



                          

 




0



1

n

n

n

x

na

x

'

                             

(3) 

бўлади, бунда (3) қаторнинг яқинлашиш радиуси ҳам 



r

 га тенг. 

◄  Берилган  даражали  қатор 

]

,

[

c

c

  да 





r



c



0

  текис  яқинлашувчи 

бўлади. Текис яқинлашувчи функционал қатор-нинг хоссасига кўра даражали 

қаторни ҳадлаб дифферен-циаллаш мумкин. Демак, 



r



r

x

,



 да 


 









1

1

0



n

n

n

n

n

n

x

na

x

a

x

S

'

'

Бу  даражали  қаторнинг  яқинлашиш  радиуси  ҳам 



r

  га  тенг  бўлиши 

қуйидаги муносабатдан келиб чиқади: 



n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

a

a

n

na







lim


lim

lim


.► 

Натижа.  Айтайлик, 



0

n



n

n

x

a

  даражали  қатор  берилган  бўлиб,  унинг 

яқинлашиш  радиуси 

0



r

  бўлсин.  Бу  қаторни 



r



,

  да  ихтиёрий  марта 



ҳадлаб  дифференциаллаш  мумкин.  Дифференциаллаш  натижасида  ҳосил 

бўлган даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси ҳам 



r

 га тенг бўлади. 



4-теорема. Айтайлик,  

...

...









n

n

n

n

n

x

a

x

a

x

a

a

x

a

2

2



1

0

0



 

даражали қаторнинг яқинлашиш радиуси 

0



r



, йиғиндиси 

 


x

S

 бўлсин:  

                     

 


x

S

x

a

n

n

n



0



 

                             (4) 



У ҳолда 

0





n

 да  


 

 


!

n

S

a

n

n

0



 

бўлади. 


 

◄(4) муносабатда 

0



x



 деб топамиз: 

 


0

0

S



a



(4) қаторни ҳадлаб дифференциаллаймиз: 

 








0

1

0



n

n

n

n

n

n

x

na

x

a

x

S

)'

(

'

Бу тенгликда 



0



x

 дейилса 

 


0

1

'



S

a

 



бўлиши келиб чиқади. Шу жараённи давом эттирабориб 

 


 



,...

,

!

3

2



0



n

n

S

a

n

n

 

бўлишини топамиз. ► 



1-мисол. Ушбу 

...

...









n

n

n

nx

x

x

x

nx

3

2



1

3

2



 

даражали қатор йиғиндиси топилсин. 

◄Маълумки,  



1

n



n

x

 

даражали қатор 



1



1,

 да яқинлашувчи ва унинг йиғиндиси 



x

x

1



 га тенг: 

x

x

x

n

n





1

1



Бу қаторни ҳадлаб дифференциаллаб топамиз: 













x

x

dx

d

x

dx

d

n

n

1

1



,  



2

1

1



1

1

x



nx

n

n





Кейинги тенгликнинг ҳар икки томонини 



x

 га кўпайтирсак, унда  







1

2



1

n

n

x

x

nx

 

бўлиши келиб чиқади. ► 



2-мисол. Ушбу 

 








0

1



1

ln

1



1

n

n

n

x

x

n

 

тенгликнинг тўғрилиги исботлансин. 



 

 

◄Равшанки,  





0

n

n

x

 

даражали қатор 



1



1,

 да яқинлашувчи бўлиб, унинг йиғиндиси 



x

1



1

 га тенг: 



x

x

n

n





1

1

0



Бу тенгликда 



x

 ни 


x

 га алмаштирсак, натижада 



 

x

x

n

n

n





1

1



1

0

 



тенглик ҳосил бўлади. Уни 

]

,

[

x

0

 бўйича 



1



0



x

 интеграллаб топамиз: 





 





x

x

n

n

n

t

dt

dt

t

0

0



0

1

1





 



x

n

x

n

n

t

dt

t

0

0



0

1

ln



1





 



 







0



1

1

ln



1

1

n



n

n

x

n

x



3-мисол. Ушбу 

 







0

1



2

1

2



1

n

n

n

x

n

 

даражали қатор йиғиндиси топилсин ва ундан фойдаланиб 



 

4

1



2

1

0









n

n

n

 

бўлиши кўрсатилсин. 



◄Маълумки, 



1

1

1



1

0









x

x

x

n

n

Бу  тенгликда 



x

  ни 


2

x

  га  алмаштирамиз.  Натижада 



 





0

2



2

1

1



1

n

n

n

x

x

 

ҳосил бўлади. Уни 



]

,

0



[

x

 бўйича 


1



0



x

 интеграллаб топамиз: 

 



 











x



x

n

n

n

t

dt

dt

t

0

2



0

0

2



1

1



 

x

n

x

n

n

t

arctg

dt

t

0

0



0

2

1







 






0

1



2

1

2



1

n

n

n

arctgx

n

x

Кейинги тенгликда 



1



x

 дейлик. Унда тенгликнинг чап томони 

 




0



1

2

1



n

n

n

 

сонли  қаторга  айланиб,  у  Лейбниц  теоремасига  кўра,  яқин-лашувчи  бўлади. 



Демак, 



4

1

arctg



1

2

1



0







n

n

n

. ► 


 

Машқлар 

 

1. Ҳадлаб дифференциаллаш билан ушбу 

...

!

4



!

2

1



4

2





x



x

 

даражали қаторнинг йиғиндиси топилсин. 



2. Ҳадлаб интеграллаш билан ушбу 

...

16

9



4

4

3



2





x



x

x

x

 

даражали қаторнинг йиғиндиси топилсин. 



 

 

 



 

 

Download 241.86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling