A. M. Ryabchikov ha`m E. A. Milanovalardin` mag`liwmatlarina qarag`anda XX
Download 17.85 Kb. Pdf ko'rish
|
4 лекция
1-sinf Test, krasvord, bulut, Funksiyaning hosilasi. hosilaning geometrik ~[1], Funksiyaning hosilasi. hosilaning geometrik ~[1], Hosila ta’rifi. Hosilaning geometrik va mexanik ma’nolari. Funks, yuqumli kasalliklar epidemiologiya va parazitologiya, F.Bazarova MARKETING, F.Bazarova MARKETING, My best friend, Madamino Doston 216-16, essay., matritsa ustida almashtirishlar, Ijtimoiy menejment 59a61, 12. pedagogik ish tajriba
|
1
4 Landshaft tu’singi. Orin, urochishe, fatsiya tu’sinikleri. Landshaft ta’biyiy geografiyaliq kompleks sipatinda. Landshaft uliwma geografiyaliq tu’sinik sipatinda taliqlaw. Landshaft orin tipi sipatinda. 2 Uliwma landshaft ta`liymatinin` 100 jildan aslam da`wiri ishindegi rawajlaniw tariyxina na`zer taslaytug`in bolsaq, onda bir neshe ilimiy bag`darlardin` payda bolg`anlig`in ko`remiz. Landshafttaniwda en` da`slepki ha`m tiykarg`i bag`dar strukturaliq-
aniqlaw, kartalastiriw, olardin` ishki du`zilisin aship beriw menen shug`illanadi. Bul bag`dardin` wa`killeri landshaftlar o`zine ta`n geosistema sipatinda, o`zinen kishi bolg`an geosistemalar jiyindisinan ibarat degen ideyag`a tiykarlanadi. Landshaftlardin` payda boliwi ha`m rawajlaniwin u`yreniw menen baylanisli bolg`an bag`darlardan ja`ne biri antropogen landshafttaniw bag`dari bolip tabiladi. Haqiyqattanda Jer betinde adamnin` ta`siri bolmag`an ha`m onin` ta`repinen o`zgertilmegen ta`biyiy landshaftlar juda`
az qalg`an. A.M.Ryabchikov ha`m E.A.Milanovalardin` mag`liwmatlarina qarag`anda XX a`sirdin` 80 ∼ jillari Jer planetasinin` qurg`aqliq bo`liminin` 60 % inen aslami adamnin` xojaliq iskerliginin` aktiv ta`sirine ushirap atirg`anlig`i aytilg`an. Adamzat o`zinin` xojaliq iskerligi ha`m ta`siri na`tiyjesinde landshaft payda etiwshi protsesslerdi quramalastiradi, ko`pshilik jag`dayda olardi buzadi. Bul bolsa landshaftlardin` morfologiyaliq du`zilisin a`piwayilastirip jiberedi. Na`tiyjede ta`biyiy landshaftlar ornina antropogen landshaftlar (awil xojalig`i, rekreatsiyaliq, elatli punktler h.t.b.) payda boladi. Landshafttaniw pa`ni de basqa pa`nler siyaqli teoriyaliq ma`seleler menen birgelikte a`meliy ma`selelerdi de sheshiwge ha`reket qildi ha`m na`tiyjede jan`a bag`dar a`meliy landshafttaniw ju`zege keldi. Bul bag`dar izertlewlerinin` basli mazmuni landshaft haqqindag`i ta`liymattin` teoriyaliq qag`iyda ha`m usillarin xaliq xojalig`ina baylanisli ma`selelerdi sheshiwde paydalaniw bolip tabiladi. A`meliy landshafttaniw bag`darinda islengen da`slepki izertlewler ko`birek 2
awil xojalig`ina baylanisli bolip, jaqsi na`tiyjeler bergen. Izertlewlerdin` na`tiyjeleri jan`a jerlerdi o`elestiriwde, jollar, elatli punktler, sanaatliq ha`m basqada iri qurilislarda, rekreatsiya, ta`biyatti qorg`aw menen baylanisli bolg`an ko`plegen ilajlardin` ilimiy tiykarlarin islep shig`iwda u`lken a`hmiyetke iye. Ma`deniy landshaftlardi payda etiw ha`m landshaftlardin` o`nimdarlilig`in arttiriw ma`seleleri de a`meliy landshafttaniwdin` bir bo`limi bolip tabiladi. Landshafttaniwdin` jan`a bag`darlarinan biri - landshaftlardi boljaw, yag`niy landshaftlar evolyutsiyasinda olardin` sirtqi ta`sir na`tiyjesinde o`zgeriwin aldinan aytip beriw bolip tabiladi. Bul bag`dar quramali ha`m aytarliqtay ha`lsizirek rawajlang`anlig`ina qaramastan landshafttaniwda ju`da` a`hmiyetli orin tutadi. Funktsionalliq-dinamikaliq bag`dar tiykarinan XX a`sirdin` 60-jillarinan baslap ju`zege keldi. Bul bag`darda alip barilg`an izertlewlerdin` basli mazmuni landshaftlardin` waqit dawaminda o`zgeriwine, olardin` o`z funktsiyalarin atqariw ma`selelerine itibar beriwden ibarat bolip tabiladi. Landshafttaniwshi alim
A.A.Krauklistin` (1979)
aytiwinsha landshafttaniwda strukturaliq-genetikaliq bag`dar TGR menen birgelikte landshaftlardi u`yreniwde makroskopiyaliq qatnas bolsa, funktsionalliq- dinamikaliq bag`dar mikroskopiyaliq qatnas jasaw boladi. Bul bag`darda landshaftlardin` ishinde ju`z beretug`in qubilislardin` ken`islik ha`m waqit boyinsha o`zgeriwin, landshaftlar ha`m olardin` morfologiyaliq bo`limleri, komponentleri arasindag`i zat ha`m energiya almasiwin u`yreniwge ko`birek itibar beriledi. Bul bag`dardin` ju`zege keliwi landshafttaniwg`a: landshaft jag`dayi, landshaft dinamikasi, landshaft invarianti,
Download 17.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|