Ajiniyoz nomidagi nukus davlat


Download 112.25 Kb.
Pdf ko'rish
Sana04.02.2018
Hajmi112.25 Kb.
#25949

O`ZBeKISTON ReSPUBLIKASI XALQ TA`LIM 

VAZIRLIGI 

 

AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT 



PeDAGOGIKA INSTITUTI 

 

 



«Tasviriy san`at va chizmachilik» kafedrasi 

 

 



2- kurslar uchun 

«MAShINA QURILISh ChIZMAChILIGI» FANIDAN

  

 

 

MA`RUZA MATNLARI 

 

 



 

 

Tuzuvchi:       



ass. o`qituvchi A.Sultanova 

  

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 



MAVZU 

::::

   YIGISh  CHIZMALARIDA ASOSIY  YoZUVLAR  

VA  SPeTsIFIKATsIYaSI. 

 

 

ReJA 

::::


 

 

1. Umumiy ko`rinish chizmasi. 



2.Guruhiy  yig`ish chizmalari. 

3. Spetsifikatsiya. 

4. Spetsifikatsiyaning yozilish tartibi 

5. Pozitsiya nomerlarining tochkalari. 

 

 

TAYaNCH TUShUNCHALAR  



::::

 

  

Yig`ish  chizma,  GOST,  yig`ma  birlik,  spetsifikatsiya,  komplekt, 



bolt. Vint, pozitsiya, standart, ishchi  chizma. 

 

ADABIYoTLAR 

::::


 

 

1.I.S.Vishnepol`skiy.  «Chizmachilik    programmalashtirilgan  ta`lim 



elementlari bilan». O`qituvchi 1998 

2.  Yu.  №irgizboev.  «Mashinasozlik    chizmachilik    kursi». 

Toshkent. O`qituvchi  1998.

 

 



 

Yig`ish      chizmasi  va  umumiy  ko`rinish  chizmasi  to`g`risida  

tushuncha. 

Bu  bobda    yig`ilgan  holda  ko`rsatilgan  bir  necha  tarkibiy  

qismlardan tuzilgan buyumlar  chizmasi, ya`ni umumiy ko`rinish chizmasi  

va  yig`ish  chizmasi ko`rib chiqiladi. 

Umumiy ko`rinish chizmasi  va texnik  loyihaning boshqa hujjatlari  

m1lumotlari    ish  hujjatlarining    ishlash  uchun  asos  bo`lib    hisoblanadi. 

Umumiy  ko`rinish    chizmalari  bo`yicha  detallarning  ish  chizmalari, 

buyumlarning  yig`ish  chizmalari  (ularning  tarkibiy    qismlari)  va 

buyumlarni tayyorlash protsessi uchun kerakli boshqa  hujjatlar tuziladi. 


 

Konstruktsiya  murakkab  bo`lmagan  buyumlar  uchun  faqat  ish 



hujjatlari,  ya`nichizmalar      ham  yig`ish    chizmalari    bo`yicha  tuziladi. 

O`quv jarayonida  umumiy ko`rinish chizmalari  bo`yicha chiziladi. O`quv 

jarayonida  umumiy  ko`rinish  chizmalardan  emas,  balki  yig`ish 

chizmalarida 

foydalaniladi. 

Yig`ish 


 

chizmalariga, 

shuningdek 

gidro


pnevmo  va  elektromontaj  chizmalari  ham  kiradi.  Buyumlarni  

remonti uchun       qo`llaniladigan  yig`ish  chizmalariga  remont     chizmalari 

deyiladi.  Bu  chizmalarda  remontga    mo`ljallanganlarga  joy  ajratiladi. 

Guruhiy    yig`ish  chizmalari    bitta  chizma  bo`yicha,  asosan  o`lchamlari 

bo`yicha  farq  qiladigan  bir  necha  yig`ish  birliklarini    (buyumlarni) 

tayyorlashga  imkon  beradi,  ularni  jdetallarning  guruhiy    chizmalari  tipida 

bajariladi. 

Yig`ish chizmalarining mazmuni GOST 2. 10o

u3 (STSEV iti



ui) 


va (STSEV 11i2

ui ) larda belgilangan. 



Yig`ish  chizmasida    quyidagilar  bo`lishi    zarur  (1

shakl)  ushbu 



chizma    bo`yicha    yig`iladigan  tarkibiy    qismlarning  joylashishi  va o`zaro 

bog`lanish  to`g`risida  tasavvur      beradigan    yig`ma  birlik  tasviri, 

ekspluatatsion,  gobarit,  o`rnatish  va  biriktirish  o`lchamlari,  shuningdek 

spravka  va  boshqa  o`lchamlari  parametlari  va  ushbu  ymig`ma      bo`yicha  

bajarilishi yoki tekshirilishi zarur bo`lgan talaplar 

;

 



Detallarning  biriktirish  xarakteri    va  usuli  ,  shu  jumladan, 

ajralmaydigan  birikmalar  (payvandlash,    kalaylash,  elimlash  va  shunga  

o`xshash) to`g`risidagi  ko`rsatamalar 

;

 



Yig`ma  birlik  tarkibiga  kiruvchi  tarkibiy  qismlarning  chetga 

chiqarish  chiziqlarining tochkalarida   joylashgan pozitsiya nomerlari 

;

 

Buyumning asosiy xarakteristikasi (zarur bo`lgan hollarda). 



 

SPeTsIFIKATsIYa 



 

Yig`ish    chizmasi  ishlab  chiqilayotganda  tekstli    hujjat 

2  shaklda 



keltirilgan  forma  bo`yicha  spetsifikatsiya  tuziladi  (GOST  2.108-68) 

(STSEV  516-80)  .  Spetsifikatsiyalar  bitta    yoki  bir  nechta    A,  formatga 

bajariladi. 3

shakl. 



Spetsifikatsiya  (2

shakl)  yig`ish  birligi  tarkibini  aniqlaydi.  U 



yig`ish chizmasini  o`qishni osonlashtiradi, shu buyumga kiruvchi tarkibiy  

 

qismlar  kiritiladi,  1



shaklda    detallar

korpus  ,  vtul`ka,  klapan,  skoba,  



qistirma,  qopqoq,  tashlama,  gayka  zichlash  vtulkasi,  shtok,  yig`ma 

birikmalar,  buyumga  tegishli  konstruktorlik  hujjatlari    (2

shakldagi  



«Yig`ish chizmasi» qatorini qarang). 

Spetsifikatsiyaning  birinchi  grafasida  chizma  formatining  belgisi  

joylashtiriladi,  ikkinchi  grafasida 

  zonaning  belgisi  (agar  shu  tarkibiy 



qism  joylashgan    chizma  zonalarini  bo`lingan  bo`lsa)    uchinchi  grafadan 

yuqoridan    pastga    yoziladigan  pozitsiyalarinomeri  yoziladi 

:

  «belgisi» 



grafasiga    chizmaning  belgisi  yoziladi,  keyingi  «nomi»  grafasida  bu 

tarkibiy        qismlarining  nomlari,  so`ngra  bitta  buyumga    kerakli  tarkibiy 

qismlar  soni  ,  oxirgi  grafada  zarur  bo`lgan  hollarda    qo`shimcha  

m1lumotlar beriladi. 

Umuman spetsifikatsiya  quyidagi ko`rsatilgan tartibda  yoziladigan  

bo`limlardaniborat 

:

  hujjatlar,    komplekslar,  yig`ma  birliklar,  detallar  , 



standart buyumlar, mtaeriallar. Komplektlar. 

Bu bo`limlarning bo`lishi buyumning tarkibiga bog`liq. 

2



shakldagi  spetsifikatsiyada  to`rtta  bo`lim  bor.    Bo`limlar  



(«nomi»    grafasida  ko`rsatiladi    va  ingichka  chiziq  bilan  ostiga  chizib  

qo`yiladi Har bir  sarlavhadan so`ng bittadan bosh qator qoldiriladi. har bir 

bo`limdan keyin esa  qo`shimcha yozuvlar  uchun  bir nechta    bosh qator 

qoldiriladi (2

shaklga qarang). 



«Delatlar» bo`limiga faqat original detallar kiritiladi. 

Standart  buyumlar  spetsifikatsiyasiga  standrt  bo`yicha  tegishli  

belgilar  bilan  yozib    qo`yiladi.  Mahkamlash  buyumlari  nomlari  alfavit  

tartibda yoziladi. 

Yozishga misol 

Bolt M24 ch 1t0, ty02y GOST  ui11

u0 


Vint  AI, Mi

ydch t0, 4i GOST 1uut



i0 


Gayka M 24, y,02t GOST 2t24

u0 



Bir  nomdagi  buyumlar  bir  necha  bo`lsa,  u  holda  ular  standart  

nomerlarning  ortib borishi tartibida yoziladi. 

Yozishga misol 

:

 



Gayka M 1y

y N.t.01o GOST to1i



u3 


Gayka M 10

y N.t. 02i GOST to2u



u0 


Gayka M 10

y N.t.01o GOST to31



u0 


 

Faqat  o`lchamlari  bilan  farq  qiladigan  buyumlarni  yozishda,  bu 



buyumlar    nomerlarining    umumiy  qismini  va  buyumni  tayyorlashda 

foydalaniladigan        hujjat  belgisi    spetsifikatsiyaga    bir  marta    umumiy 

sarlavha  tarzida  yozilib    undan    keyin  buyumlarning  o`lchamlari  ortib 

borishi tartibida yozilishi mumkin. 

Yozishga  misol 

:

 



Gayka GOST  to1t

10 



2M 1q2,t 

2M qy,t 


2M qi,t 

2 2r,t 


¹îëãàí  ñòàíäàðò  buyumlar  spetsifikatsiyaga  davlat  standarti 

ko`rsatkichiga mos keladigan tartibda yoziladi. 

Standart  buyumlar  uchun    spetsifikatsiyadagi  «belgisi»  grafasi 

ochiq qoldiriladi. 

Buyumning har bir tarkibiy  qismi yoniga spetsifikatsiyada berilgan 

pozitsiya  nomeri    qo`yiladi.Bu  nomerlar  nechta    chiqarish  chiziqlarining 

tochkasiga joylashtiriladi (1

shaklga qarang). Tochka va chetga  chiqarish 



chiziqlari  siniq chiziq bo`lishi  mumkin (4 shakldagi 3 pozitsiyaga qarang). 

Pozitsiyalar nomeri shriftning o`lchami ushbu chizmadagi  o`lcham 

sonlari  uchun qabul qilingan shrift  o`lchamidan bitta ikkita nomerga katta 

bo`lishi  kerak.  Chetga    chiqarish    bilan  tugallanishi  kerak.  Tarkibiy  

qismining o`lchami  kichik bo`lgan hollarda ( masalan 4 shakl  pozitsiya t  

qistirma)  yoki  chiziq  bilan  tasvirlangan  bo`lsa  (masalan,  ingichka  simdan 

tayyorlangan  prujina),  u  holda  chetga  chiqarish      chizig`i  strelka  bilan 

tugallanadi. 

Pozitsiyalar  nomerlarini  ko`rsatuvchi  sonlar  chizmaning  asosiy 

etuvchiga  parallel    joylashtiriladi 

:

  ularni  bir  qatorga  gorizontal  bo`yicha  



guruhlashtiriladi  yoki  bir    ustunga    vertikal  bo`yicha,  iloji  boricha  bir 

chiziqqa  joylashtiriladi.  4  shaklda    pozitsiya  nomerlari    qo`yilgan 

tochkalarning    mumkin  bo`lgan    ustunga  va  qatorga      joylashishi 

ko`rsatilgan. 

Pozitsiya  nomerlarining  tochkalarini      o`tkazishdan  oldin  reja  

chiziqlarini  vertikal  vaziyatda  va  gorizontal  vaziyatda    ingichka  chiziq 

bilan chizib olinadi. 


 

O`zaro bog`lanishi  yaqqol ko`rinib turgan detallar gruppasi uchun  



va birikish  joyiga tegishli mahkamlash detallar  guruhi uchun bitta chetga   

chiqarish   chizig`i  o`tkazib  unga    ustun tartibida bir nechta   tochkalar va 

pozitsiyalar  nomerini  joylashtirish  mumkin.  Masalan 

:

  1 



shakldan  poz. 

10,11/1 erning o`ziga tegishli  mahkamlash  detallari. 

Spetsifikatsiyadagi  nomerlari  bilan  chizma  o`rtasidagi  bunday 

bog`lanish  tegishli    detallar  tasvirlarini  topishini  va  ularning  shakllarini 

aniqlashi    engillashtiradi.  Spetsifikatsiyaning  asosiy  yozuvi  chizmaning 

asosiy  yozuvdan    farq    qiladi  va  GOST  2104

yi  /ST  SEV  140



u4  va  ST 

SEV  3yt

uy  /  uy  ga    muvofiq  2  va  2  a  formalari  bo`yicha  bajariladi.    Bu 



asosiy      yozuvlarning  o`lchamlari    va  formasi  t    shakl  A

V  larda   



keltirilgan.  Agar    spetsifikatsiya  bir  nechta    listlarda  bajarilsa,  u  holda 

keyingi  listlarning  asosiy    yozuvi  birinchi  listga  joylashgan  asosiy 

yozuvdan farq qiladi (t

shakl b). 



Agar  inkich chizmasi  A4 formatda  joylashtirilgan bo`lsa,  u holda   

spetsifikatsiyaning  shu  listning      o`zida  bajarish    mumkin.  y    shaklda 

shunday chizmaning namunasi keltirilgan . 

 

SAVOLLAR 



:

 

 

1. Detalning  ishchi chizmasi deganda nimani tushunasiz

?

 



2. Konstruktsiyasi murakkab bo`lmagan  detal` qanday detal`

?

 



3. Spetsifikatsiya nima 

?

 



4.Spetsifikatsiya qanday yoziladi 

?

 



t. Standart nima 

?

 



y.GOST nima 

?

 



u. Yig`ish chizma nima 

?

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 



MAVZU 

::::

 KONUSSIMON TIShLI UZATMALAR. 

 

t



shaklda    konussimon  tishli  uzatmalar  tasvirlangan,  konussimon 

tishli  g`ildirak ish chizmasi GOST 2.40t

 ut /ST SEV  ito



ui  ga  muvofiq 

bajariladi. 

Gildiriklarning    kesuvchi  aylanish    o`qlari  orasidagi  burchagi  o0 

bo`lgan to`g`ri konussimon tishli uzatmalarni hisoblashish va chizish uchun  

quyidavgi  m1lumotlar  keltiriladi. 

Berilgan  qiymatlar  

:

 mt 



 ilashish  moduli  ikkala  g`ildirak  uchun  

ham  umumiy, mm hisobida (1

jadval). 



Pt

 ilashish  qadami  u bo`luvchi konus asosidagi  yoyi bo`yica ikki    



qo`shni  tish  orasida    o`lchab  olingin    masofa  har    ikkala  tishli    g`ildirak 

uchun bir xil , mm. 

 Z1 -  etakchi g` ildirak tishlar soni 

Z 2


 etaklanuvchi  g`ildirak tishlar soni 

Db1



etakchi  g`ildirak valining diametri 



Db2

 etaklanuvchi  g`ildirak  valining diametri 



B    tishning  bo`luvchi  konus  yasovchisi  bo`ylab    o`lchangan 

uzunligi, B= (0,2t 

:

 0,4) 


1

 bo`luvchi konus  yasovchisining uzunligi 



ha

  tish  kallagining  balandligi,      u  qo`shimcha    konus 



yasovchisidan boshlab  o`lchanadi. 

hf 


 tish  oyoqchasining balandligi  hf = 1,2t

 



mt   



 tishning  umumiy balandligi  h = ha + hf = 2,2t



 mt 


  

  tishli  g`ildirakning  hisoblab  topiladigan  o`lchamlari  bo`luvchi 



konus asosidagi aylana  diametri 

d=  mt


 Z

 



Tish chiziqlari   aylanasining diametri 

 da =   d+hacos = mt (Z+ cos) 

Tish botiqlari aylanasining diametri 

da=   d+ hacos = mt (Z+cos) 

Tish botiqlari aylanasining diametri 

df= d- hf cos = mt(Z

2.t. cos) 



 

Chizmada 

:

  d va df  o`lchamlar ko`rsetilmaydi. 



 

Aylanish      o`qlari  orasidagi  burchak  o0 



      bo`lsa,  avvalo 

boshlang`ich konus asosining d 1 va d 2 diametrlari aniqlanadi 

ϕ

 1 va 



ϕ

 2 


burchak  qiymatlari chizmada  grafik usulda yasaladi. 

Agar o`qlar orasidagi burchak  o0

0

 ga teng bo`lmasa,  (



ϕ

1+

ϕ



2)

o0



, u holda  quyidagilarni (t

shaklda ko`rsatilmagan) h1m hisobga olish zarur 



bo`ladi 

:

  



1. Bo`luvchi konus yasovchisining uzunligi 1 

1) I =  d/2 sin 

ϕ

.```mm  2)  td = h a /1 



2. etakchi va etaklanuvchi g`ildiriklardagi tish kallagining bo`luvchi 

konus yasovchisi bilan hosil qilgan burchagi 

3.  etakchi  va  etaklanuvchi    g`ildiriklardagi  tishning  boshlang`ich 

konus  yasovchisi bilan hosil qilgan burchagi  

3)  td=  hf /1 

;

 4)  



ϕ

 a=


ϕ

2

;



 

4.  Chiqiqlarning  ichidagi    konus  burchagi   

ϕ

a  (tishlardagi  konusli  



sirt yasovchisi bilan g`ildirak  o`qi orasidagi burchak). 

 

CHeRVYaKLI UZATMALAR 

Tsilindirik  cherayak  bilan    g`ildariginining  ish  chizmasi  GOST  2. 

40y



uo  /ST    SEV  oy0



ui  /  ga  muvfoiq  bajariladi.  Aylanish    o`qlari 

orasidagi  burchagi  o0      bo`lgan    chervyakli    uzatmalarni  hisoblash  va 

chizish uchun quyida zarur bo`lgan   m1lumotlar keltiriladi. 

t



shaklda  chervyakli  uzatmaning yig`uv chizmalari va o`lchamlari  



ko`rsatilgan. 

Berilgan qiymatlar 

:

  mt = Pt / 



π

`` mm, o`q  bo`ylab ishlash moduli . 

Pt 



 ilashish  qadami, `` mm 



π

`` 


 o`zgarmas   son 

tb



chervyak    vint  chizig`ining  yo`li,  mm  bir    qirimli  chervyak 



uchun  tb =  Pt  

Z1 


 chervyak   kirimlari soni 

Z2 



  chervyak    g`ildiragi tishlarining soni 



Db 2

chervyak  g`ildiragi  valining  diametri 



Tishlar o`lchami

:

ha=mt



:

hf =1.2t


.mt h=ha+hf=2.2t mt 

Chervyakning        hisoblab  topiladigan    qiymatlari.  Chervyak 

bo`luvchi tsilindrining diametri quyidagi chegarada  qabul qilinadi 

d=  (10

:

 12)



 

  mt, mm 



 

Vint chiziqning   ko`tarilish burchagi  



λ

=  arcg (mt

 Z 1)/l 1 



Tish chiziqlari aylanasining diametri 

da=  d1+2 ha = d1 + 2 

mt, mm 


Chizmada  d1 va df  o`lchamlari ko`rsatilmaydi. 

Chevyak   g`ildiragining  hisoblab topiladigan qiymatlari.  Bo`luvchi 

aylananing diametri  d ts = mt 

 



Z2, mm 

Tish  chiqiqlari  aylanasining diametri 

Da2=  d+2 ha = mt

 Z 2, mm 



Tiщ botiqlari aylanasining diametri 

Df 2= d


2 ha = mt (Z 2

2.t), mm 



Chizmada d2 va dt2  o`lchamlar   ko`rsatilmaydi.O`qlar oralig`i 

A7= (d 1 +d2)/2 =(mt/2)

 

(Z1/tg 



λ

+Z2), mm 

O`qlar orasidagi  a7  masofa  d 1 va d 2  diametrlar aniqlangandan 

so`ng,    chizmada  grafik  usulda  yasaladi.  Chervyak  tishli    g`ildirakning 

aylanish  o`qi    bo`ylab  kesuvchi  tekislikda  tasvirlangan  tish  chiqiqlaridan 

egri chiziqli radiusi Re  quyidagicha  aniqlanadi 

:

 

Re = (d 1/2)



 

mt, mm 



Gildirak  tugunining  eni  V1,  chervyakdagi      kirimlar    soni  Z  1  ga 

qarab, belgilanadi, masalan, agar Z

 3 bo`lsa, V 



0.ut mm dat  agar  Z 1 = 

4 bo`lsa. V<0.ut at, mm  olinadi, shartli   urilish burchagi 2 

γ

 



sin y = V /dat + 0.t  int 

Chervyak    g`ildirakning    mt,  d2,  da2  va    df  2  parametrlari  bosh 

ko`rinishhdagi  chervyak   ko`ndalang kesimining markazi orqali chervyak  

g`ildirakning aylanish  o`qiga perpendikulyar  o`tuvchi tekislikdan  o`lchab 

olinadi (y

shakliga qarang). 



olgan  o`lchamlar  quyidagi nisbatlardan qabul qilinadi 

:

 

 Tish botiqlari aylanasining diametri 



:

 

df+ d



2 h = mtz

 2.t  mtf = mt (z



2.t), mm 

 

Chizmada  d va df  o`lshamlar ko`rsatilmaydi. O`qlar oralig`i 



:

 

A7 =  (d1+d2)/2 = (z1+z2) /2



  mt, mm 

Tishli    g`ildirakning  qolgan    o`lchamlari  konstruktiv  nisbatlardan 

qabul qilinadi (3

shakl). 


 

10

1. Gubchak po`latdan ishlanganida diametri  D2 =1.y D b mm  yoki  



cho`yandan ishlanganida D2 = 1.i Db  olinadi. 

2.  Gubchak  uzunligi    L  2>  =  1.t  Db  mm  lekin  tugin  enidan  kam 

bo`lmasligi lozim. 

3. Gubchak bilan tugin oralig`idagi diskning qalinligi  

 C.C 


tugin  


enining 1/t  dan 1/3 qismigacha bo`lgan chegarada tanlab olinadi 

:

 



C = (1/t 

:

 1/3) D 



4.Tugin qalinligi  taxminan    S=(1.t 

:

  2.t) mt  qilib  olinadi.  GOST  2. 



403

ut ga  muvofiq  4



shaklda tishli g`ildirakning kosntruktiv  o`lchamlari 

tasvirlangan. 

 

t.  Botiqlar  uchidagi  konus  burchagi 



ϕ

  f  (tishlar  oyoqchasi  

konussimon sirt yasovchisi bilan g`ildirak  o`qi orasidagi burchak 

ϕ

1 = 



ϕ



    qolgan  o`lchamlari  konstruktiv  nisbatlarda  qabul  qilinadi.  Konussimon 

tishli g`ildirakning o`lchamlari t

shaklda ko`rsatilganidek  qo`yiladi. 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 

11

PRUJINALAR 



PRUJINANING ShARTLI TASVIRLANIShI 

(GOST 2,401 

−−−−


yi) 

 

Prujina 


  elastik  detal`  bo`lib,  u  tashqi  kuchlar  t1sirida 

deformatsiyalanadi  va  dastlabki  shakliga  qaytish  uchun  aynan  shunday 

kuch bilan  kuchga  qarama7qarshi yo`nalishda harakat qiladi. 

Shakliga  ko`ra  prujinalar 

:

  tsilindirik,  konussimon,  speralsimon,  



plastiksimon  va  tarelkasimon  bo`ladi.  Ish  xarakteriga  ko`ra  prujdinalar 

:

  



siqilish, cho`zilish,  buralish, egilish prujinalariga bo`linadi (1

jadval). 



Prijunilar  ish chizmalarida gorizontal vaziyatda  o`ramlari esa faqat  

o`ng 


yo`lli 

qilib 


tasvirlanadi. 

O`ramlarining 

yo`nalishi 

texnik 


talabnomalarda ko`rsatiladi. 

O`ramlar    chap  yo`lli    prujinalari  zarur  bo`lgan  hollarda,  faqat 

yig`ish chizmalarida ko`rsatiladi. 

Chizmada,  o`ramlar  soni  to`rttadan  ortiq  vintsimon  prujinalarning 

har ikki tomonidagi tayanch  o`ramlari hisoblanmaganida, bir ikki  o`rami 

ko`rsatilib,  qolgan  o`ramlari      tasvirlanmaydi  (1

shakl,  a)  vintsimon  



prijunalar  qirqim  berilmasdan    tasvirlanishi,  yig`ish  chizmalarida  esa 

qirqilgan holda yoki sxematik ravishda chizilishi mumkin (1

jadval). 



Chizmada  diametri  yoki  qalinligi  2  mm  va  undan    kam  bo`lgan 

prijina o`ramlarining kesim yuzalari  qoraytirib yoki yo`g`on tutash chiziq 

bilan tasvirlanishi mumkin. 

Yig`uv 


chizmalarida 

faqat 


prujina 

o`ramlari 

kesimining 

tasvirlanishi  etarlidir  (1

shakl,  b)  .  Bunda  prujina  orqasida  joylashgan 



buyumning tarkibiy  qismlari va elementlari  shartli ravishda ko`rinmas deb 

hisoblanadi  va  chizmada  ko`rsatilmaydi.  Binobarin,  bunda  prujinalar 

o`ramlarining o`q chizig`i ko`rish chizig`i  bo`lib xizmat qiladi. 

Teksherish  kuchlari  parametlarlari  bilan  berilgan  prujinaloarning 

ish  chizmalarida    kuchga    sinash  diagrammalari  ko`rsatiladi.  Bu  

diagrammalarda prujinaning erkin vaziyatdagi balandligi  uzunligi H0   eng 

katta ish  nagruzkasi P2 ushun prujinalar balandlishi H 2,  eng  katta sinov 

nagruzkasi P3  ushun prujinaning balandligi H3 ko`rsatiladi  (1

shakl). 


 

12

Chizmada  prudina  parametlari  quyidagicha  shartli  belgilar  



yordamida ko`rsatiladi 

:

1.Prujinaning erkin vaziyatdagi balandligi (uzunligi 



)

Ho mm 



2.Nagruzka ostidagi prujina balandligi (uzunligi) H1,H2,H3 

3.Prujinaning  erkin  vaziyatdagi    ilmoqlar  orasidagi  balandligi 

(uzunligi )

 H



0

1

 mm 



4.Prujinaning burchak deformatsiyami 

=



ϕ

1, 


ϕ

2, 


ϕ

3. 


t. Prujina  simining diametri 

d1, mm 



y. Prujinaning sirtqi diametri 

D, mm 



u. Nazorat sterdenining diametri 

Ds, mm 



i. Prujinaning ishki diametri 

D1, mm 



o. Nazorat    gil`zasining diametri 

D2, mm 



10. Yoyilgan prujinaning  uzunligi 

1, mm 



11. Kuch momenti 

M1, M2, M3 kgm 



12. Silkis moduli 

 Gkg  s/ mm 



 

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR TIZIMI 

::::


 

 

  1.Qirgizboev  Yu.  va  boshqalar.  Mashinasozlik  chizmachiligi  kursi.  - 



T., O`qituvchi.1991 

  2.Raxmonov  I.  va  boshqalar.  Chizmachilikdan  mashq  va  masalalar 

to`plami. - T., O`qituvchi. 1990. 

  3.Yodgorov J. va boshqalar. Chizmachilik - T., O`qituvchi. 1992. 

  4.Budasov B. Stroitel`noe cherchenie - M.,Prosveshenie. 1990. 

  5.Merzon  E.D.  va  boshqalar.  Zadachnik  po  mashinostroitel`-  nomu 

chercheniyu. - M., G`Visshaya shkolaG`, 1990. 

 6.ESKD.  Obshie  pravila  vipolneniya  chertejey.  -  M.,  Standarti,  1970, 

1981, 1991 

 7.Raxmonov I. Chizmalarni chizish va yig`ish. - T., O`qituvchi`.1992. 

8.Isaeva M. Chizmachilikdan topshiriqlar.- T., O`qituvchi. 1992. 

9.P.Odilov va boshqalar. Chizmachilik., - T., TDPU. 2000 

10.   www.nbgf.intal.uz 

 

 



 

 

 



 

 

13

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Download 112.25 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling