Al-Azkor min kalami sayyidil abror

 
50-bob. Bomdod namozidan keyin Allohni zikr qilishga undash 
 
Biling, kunduzgi zikr vaqtlarining eng sharaflisi bomdod namozidan keyingi zikrlardir. 
 
165/1. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim 
bomdod namozini jamoat bilan o’qib, so’ng quyosh chiqqunicha Allohni zikr qilsa, keyin 
ikki rak’at nafl namozi o’qisa, xuddi to’la-to’kis haj va umra qilganning savobini olgandek 
bo’ladi», deb aytdilar. Imom Termiziy rivoyatlari 
 
166/2. Abu Zarrdan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Kim 
bomdod namozidan so’ng bir gap gapirishidan oldin: 
 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
49
«La ilaha illallohu vahdahu la shariyka lah, lahul mulku va lahul hamdu yuhyi va yumiytu 
va huva ‘ala kulli shay`in qodiyr», deb o’n marta aytsa, u kishiga o’nta yaxshilik yozilib, 
o’nta yomonlik o’chiriladi va o’nta darajaga ko’tariladi. Shu kunida yomon ko’rgan 
narsasidan saqlanadi. Shayton unga yaqinlasha olmaydi. Va shu kuni birorta ham gunoh 
qilishga yo’liqmaydi. Faqat Allohga shirk bundan mustasno». Imom Termiziy rivoyatlari 
 
167/3. Muslim ibn Horis Tamimiyga (r.a.) Rasululloh alayhissalom shivirlab: «Shom 
namozini o’qib bo’lsang, 
 
«Allohumma ajirni minan nar» (Allohim, menga do’zaxdan najot ber), deb yetti marta 
ayt. Shuni aytgan kechangda vafot etsang, senga do’zaxdan omonlik yoziladi. Agar ana 
uni bomdod namozida aytsang va shu kuni vafot etsang, senga do’zaxdan omonlik 
yoziladi», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari 
 
168/4. Ummu Salama onamiz (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam subh namozida: 
 
 «Allohumma inniy as`aluka ‘ilman nafi’an va ‘amalan mutaqobbalan va rizqon 
toyyiban», deb aytar edilar». (Ma’nosi: Allohim, Sendan foydali ilm, qabul bo’luvchi 
amal, pok rizq so’rayman.) Imom Ahmad, Ibn Moja va Ibn Sunniy rivoyatlari 
 
169/5. Suhayb (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bomdod 
namozidan keyin ikki lablarini qimirlatar edilar. Men: «Ey Rasululloh, bu aytayotgan 
narsangiz nima?» deb so’radim. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: 
 
«Allohumma bika uhavilu va bika usovilu va bika uqotilu», deb aytyapman», dedilar». 
(Ma’nosi: Allohim, Sening noming bilan harakat qilaman, Sening noming bilan g’olib 
bo’laman va Sening noming bilan urush qilaman.) Ibn Sunniy rivoyatlari  
 
Abu Muhammad Bag’aviy «Sharhi sunan»da quyidagilarni keltirganlar. Alqama ibn Qays: 
«Bizga yetib kelishicha, subh namozidan keyin olim kishi uxlasa, Alloh taologa yer uning 
ustidan arz qiladi», deb aytdilar.  
 
 
51-bob. Tong va kechqurunda o’qiladigan duolar 
 
Bu bob juda kengdir. Bu kitobda undan katta bob yo’q. Men, inshaalloh, jumlalarni 
muxtasar qilaman. Kim aytilganlarning hammasiga amal qilishga muvaffaq bo’lsa, Alloh 
tomonidan unga fazldir. Kim hammasini jamlab aytishga ojiz bo’lsa, xohlagan bitta zikrni 
aytsin. 
 
Bu bobning asli Qur’oni karimdadir:  
 
«Quyosh chiqishidan ilgari va botishidan avval Parvardigoringizga hamd aytish 
bilan (U zotni) poklang» (Toha, 130-oyat);  
 
«Tunu kun Rabbingizga hamd aytish bilan (Uni) poklang» (G‘ofir, 55-oyat);  
 
«Parvardigoringizni ichingizda yolvorib, qo’rqib, dildan ertayu kech yod qiling 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
50
va g’ofil kimsalardan bo’lmang!» (A’rof, 205-oyat); 
 
«Ertayu kech Parvardigorlarining yuzini istab Unga iltijo qiladigan zotlarni 
(huzuringizdan) haydamang!» (An’om, 52-oyat);  
 
«U (masjidlarda) ertayu kech U zotni poklaydigan kishilar bordirki, ularni 
tijorat ham, oldi-sotdi ham Allohni zikr qilishdan mashg’ul qila olmas» (Nur, 36-
oyat). 
 
170/1. Shaddod ibn Avsdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Kim sayyidul istig’for –  
 
«Allohumma anta robbiy la ilaha illa anta xolaqtaniy va ana ‘abduka va ana ‘ala ‘ahdika 
va va’dika mastato’tu a’uzu bika min sharri ma sona’tu, abu`u laka bini’matika ‘alayya 
va abu`u bizambiy fag’firliy fainnahu la yag’firuz zunuba illa anta»ni kechki payt aytib, 
tong otgunicha vafot etsa, jannatga kiradi. Kim tongda aytib, shu kuni vafot etsa, unda 
ham jannatga kiradi», dedilar. (Ma’nosi: Allohim, Sen parvardigorimsan, Sendan boshqa 
iloh yo’q. Meni xalq qilding va men Sening qulingman. Men Senga bergan va’damda va 
Senga bergan ahdimda qodir bo’lganimcha turibman. Qilgan narsalarimning yomonidan 
Sening noming bilan panoh tilayman. Menga ato qilgan ne’matlaringga iqror bo’ldim. Va 
yana gunohlarimga ham iqror bo’ldim. Mening gunohlarimni kechir. Chunki Sendan 
boshqasi gunohlarni kechira olmaydi.) Imom Buxoriy rivoyatlari 
 
171/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Kim ertalab yoki kechqurun:  
 
«Subhanallohi va bihamdihi», (Allohga hamd aytish bilan Uni aybu nuqsonlardan poklab 
yod etaman), deb yuz marta aytsa, qiyomat kuni biror kishi undan afzal bo’lmaydi. 
Faqat ana shu kishi aytganidek yoki undan oshirib aytsagina, bo’lishi mumkin», dedilar. 
Imom Muslim rivoyatlari 
 
Abu Dovudning rivoyatlarida: 
«Subhanallohil ‘aziym va bihamdihi», deb kelgan. 
 
172/3. Abdulloh ibn Hubayb (r.a.) aytadilar: «Biz zulmatli yomg’irli kechada Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam namoz o’qib berishlari uchun u zotni axtarib ko’chaga chiqdik. 
U zotni topganimizda, «Ayt», dedilar. Men hech bir narsa ayta olmadim. So’ngra yana: 
«Ayt», dedilar. Men hech narsa yta olmadim. So’ngra yana: «Ayt», dedilar. Men: «Ey 
Rasululloh, nimani aytaman?» dedim. Shunda Rasululloh: «Qul huvallohu ahad», «Qul 
a’uzu birobbil falaq», «Qul a’uzu birobbinnas» suralarini kechki payt va ertalab uch 
martadan aytsang, senga har bir narsada kifoya qiladi», dedilar». Abu Dovud, Termiziy, 
Nasoiylar rivoyati 
 
173/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tong 
otganida:  
 
«Allohumma bika asbahna va bika amsayna va bika nahya va bika namutu va ilaykan 
nushur» (Allohim, Sening noming ila tong ottirdik, Sening noming ila kech kirgizdik. 
Sening noming ila tirilamiz va Sening noming ila o’lamiz. Va Senga qaytajakmiz), der 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
51
edilar. Kech kirganida esa:  
 
«Allohumma bika amsayna va bika nahya va bika namutu va ilaykan nushur» (Allohim, 
Sening noming ila kech kirgizdik. Sening noming ila tirilamiz va Sening noming ila vafot 
etamiz. Va Senga qaytajakmiz), deb aytar edilar. Abu Dovud, Termiziy, Ibn Mojalar 
rivoyati 
 
174/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 
safarda bo’lsalar, erta tongda:  
 
«Samma’a sami’un bihamdillahi va husni balaihi ‘alayna robbana sohibna va afzil ‘alayna 
‘aizan billahi minan nar», deb aytar edilar. (Ma’nosi: Eshitguvchi Allohga hamd 
aytganimizni va bizga chiroyli sinovlar berganini eshittirdi. Ey Rabbimiz, bizni do’st ayla. 
O’zingning noming ila do’zaxdan panoh tilashni bizga eng afzal amal qil.) Muslim 
rivoyatlari 
 
175/6. Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam kech kirsa:  
 
«Amsayna va amsal mulku lillah, valhamdu lillahi la ilaha illallohu vahdahu la shariyka 
lah, lahul mulku va lahul hamdu va huva ‘ala kulli shay`in qodiyr. Robbi as`aluka xoyro 
ma fiy hazihil laylati va xoyro ma ba’daha va a’uzu bika min sharri ma fiy hazihil laylati 
va sharri ma ba’daha, robbi a’uzu bika minal kasali valharomi va su`ul kibar. A’uzu bika 
min ‘azabin fin nari va ‘azabin fil qobr», deb aytar edilar. Agar tong otsa: «Asbahna va 
asbahal mulku lillah», deb, qolganini o’shanday davom ettirardilar. (Ma’nosi: Biz ham, 
butun mulk ham Allohniki bo’lgan holda kech kirgizdi. Allohga hamd bo’lsin. Allohdan 
boshqa iloh yo’q. Uning sherigi ham yo’q. Mutlaq mulk Unikidir. Maqtov ham Unga 
xosdir. U har narsaga qodirdir. Ey Rabbim, Sendan bu kechaning yaxshiliklarini va 
undan keyingi yaxshiliklarni so’rayman. Bu kechaning yomonligidan va undan keyingi 
kechaning yomonligidan Sendan panoh tilayman. Ey Rabbim, Sening noming ila 
dangasalikdan, juda qarib ketishdan va yomon kibrlikdan panoh tilayman. Yana do’zax 
va qabr azobidan ham panoh tilayman.) Muslim rivoyatlari 
 
176/7. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga 
bir kishi kelib: «Ey Rasululloh, kecha meni chayon chaqib oldi», dedi. Shunda Nabiy 
sollallohu alayhi vasallam: «Kech kirganida:  
 
«A’uzu bikalimatillahit tammati min sharri ma xolaq», desang, senga hech narsa zarar 
bermaydi», dedilar. (Ma’nosi: Allohning hamma kalimalari bilan U yaratgan narsalarning 
yomonligidan panoh tilayman.) Muslim rivoyatlari 
 
177/8. Abu Bakr Siddiq (r.a.): «Ey Rasululloh, menga biror kalimani o’rgating, uni tong 
otganida va kech kirganda aytib yuray», dedilar. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam:  
 
«Allohumma fatiros samavati val arzi ‘alimal g’oybi vash shahadati robba kulli shay`in 
va maliykah, ashhadu alla ilaha illa anta, a’uzu bika min sharri nafsiy va sharrish 
shaytoni va shirkihi», deb tong otganida, kech kirganida va to’shagingizga yotganingizda 
aytib yuring», dedilar. (Ma’nosi: Ey yeru osmonni bor qilgan Allohim, ey g’oibni va 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
52
shohidni biluvchi Rabbim, Sen har bir narsaning parvardigori va podshohidirsan. 
Guvohlik beramanki, Sendan boshqa iloh yo’q. Nafsimning yomonligidan va shaytonning 
yomonligiyu hiylasidan Sening noming ila panoh tilayman.) Abu Dovud va Termiziy 
rivoyatlari 
 
178/9. Abu Molik Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir necha sahoba: «Ey Rasululloh, 
bizga bir kalimani o’rgatingki, biz uni ertalab va kechqurun hamda to’shagimizga 
yotganimizda aytib yuraylik», deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yuqoridagi 
duoni aytib, unga: 
 
«va an naqtarifa su`an ‘ala anfusina av najurrohu ila muslim»ni qo’shib qo’ydilar. 
(Ma’nosi: Nafsimizga yomonlik bo’lishidan va musulmonning ham yomonlikka giriftor 
bo’lishidan panoh tilaymiz.) Abu Dovud rivoyatlari 
 
179/10. Usmon ibn Affondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Biror bir banda har tongda va tunda: 
 
«Bismillahillaziy la yazurru ma’asmihi shay`un fil arzi va la fis samai va huvas samiy’ul 
‘aliym», deb uch marta aytsa, unga biror narsa zarar bermaydi», dedilar. (Ma’nosi: 
Shunday Allohning ismi bilan boshlaymanki, Uning ismi tufayli yeru osmonda biror narsa 
zarar bera olmaydi. U eshituvchi va biluvchi Zotdir.) Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari  
 
180/11. Savbondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim 
kech kirgan paytda: 
 
«Roziytu billahi robban va bil Islami diynan va bi Muhammadin sollallohu ‘alayhi 
vasallama nabiyya», desa, Alloh uni rozi qilishi (berajak ne’matlari bilan) haqiqat 
bo’ladi», dedilar. 
 
Bu hadisni Termiziy zaif isnod bilan rivoyat qilganlar. Lekin Abu Dovud va Nasoiylar 
Rasulullohga xizmat qilgan bir kishidan keltirgan boshqa rivoyat esa sahihdir. (Ma’nosi: 
Allohni rabbim, Islomni dinim, Muhammad sollallohu alayhi vasallamni payg’ambar deb 
rozi bo’ldim.) 
 
181/12. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim tong 
otganida yoki kech kirganida: 
 
«Allohumma inniy asbahtu ushhiduka va ushhidu hamalata ‘arshika va malaikataka va 
jamiy’a xolqik, annaka anta la ilaha illa anta va anna Muhammadan ‘abduka va 
rosuluk», deb aytsa, Alloh taolo tanasining to’rtdan birini do’zaxdan xalos qiladi. Kim 
shuni ikki marta aytsa, Alloh taolo uning yarmini do’zaxdan xalos qiladi. Kim uch marta 
aytsa, Alloh taolo uning to’rtdan uch qismini do’zaxdan xalos etadi. Kim to’rt marta 
aytsa, Alloh taolo uni butunlay do’zaxdan xalos qiladi», dedilar. (Ma’nosi: Allohim, 
albatta, men tong ottirdim. Seni va arshingni ko’taruvchi farishtalaringni va hamma xalq 
qilgan narsalaringni guvoh qilib aytamanki, Sendan boshqa iloh yo’q, Muhammad 
sollallohu alayhi vasallam Sening bandang va rasulingdir.) Abu Dovud rivoyatlari 
 
182/13. Abdulloh ibn o‘annomdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Kim tong otganida:  

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
53
 
«Allohumma ma asbaha biy min ni’matin faminka vahdaka la shariyka lak, lakal hamdu 
va lakash shukr», desa, kunduzning shukrini ado qilibdi. Kim shu duoni kech kirganida 
aytsa, kechaning shukrini ado etibdi», dedilar. (Ma’nosi: Allohim, men bilan tong 
ottirgan ne’matlar Sen tomondandir. Sen yakkayu yolg’izdirsan, Sening sheriging yo’q. 
Senga hamd va shukrlar bo’lsin.) Abu Dovud rivoyatlari 
 
183/14. Ibn Umar (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam quyidagi 
duolarni kech kirganida va tong otganida hech tark qilmas edilar:  
 
«Allohumma inniy as`alukal ‘afiyata fiddunya val axiroh. Allohumma inniy as`alukal 
‘afva val ‘afiyata fiy diyniy va dunyaya va ahliy va maliy. Allohummastur ‘avrotiy va 
amin rav’atiy. Allohummahfazniy min bayni yadayya va min xolfiy va ‘an yamiyniy va 
‘an shimaliy va min favqiy va a’uzu bi’azomatika an ug’tala min tahtiy». (Ma’nosi: 
Allohim, men Sendan dunyo va oxiratda ofiyat so’rayman. Ey Rabbim, dinimda va 
dunyoimda, ahlimda va molimda afv va ofiyat so’rayman. Ey Rabbim, avratimni bekit, 
xavflarimni omonlikka aylantir. Ey Allohim, meni oldimdan, orqamdan, o’ng 
tomonimdan, chap tomonimdan, ustimdan saqlagin. Ey Rabbim, ostimdan halok 
qilishingdan Sening azamating ila panoh tilayman.) Abu Dovud, Nasoiy, Ibn Mojalar 
rivoyati. 
 
184/15. Ali (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam to’shaklariga 
yotayotganlarida:  
 
«Allohumma inniy a’uzu bivajhikal kariym va bikalimatikat tammati min sharri ma anta 
axizum binasiyatih. Allohumma anta takshiful mag’roma val ma`sama. Allohumma la 
yuhzamu junduka va la yuxlafu va’duka va la yanfa’u zaljaddi minkal jadd, subhanaka 
va bihamdik», der edilar. (Ma’nosi: Allohim, karim yuzing ila barcha kalimalaringni 
o’rtaga qo’yib, peshonasidan ushlashingga sabab bo’luvchi yomonlikdan panoh tilayman. 
Ey Rabbim, Sen xasorat va gunohlarni fosh qiluvchisan. Ey Rabbim, Sening askarlaring 
aslo yengilmasdir. Sening va’dang xilof qilinmas. Sening buyukliging oldida boshqa 
ulug’lik foyda bermas. Senga hamd aytish ila Seni poklayman.) Abu Dovud va Nasoiylar 
rivoyati 
 
185/16. Abu Ayyoshdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh alayhissalom: «Kim tong 
otganida: 
 
«La ilaha illallohu vahdahu la shariyka lah, lahul mulku va lahul hamdu va huva ‘ala kulli 
shay`in qodiyr», desa, Ismoil alayhisalom bolalaridan qulni ozod qilgan barobarida 
bo’ladi va unga o’nta yaxshilik yozilib, o’nta yomonligi o’chiriladi hamda darajasi o’n 
barobar ko’tariladi, kech kirgunicha shaytondan himoya qilinadi. Agar shu kalimalarni 
kech kirganida aytsa, tonggacha shaytondan himoyada bo’ladi», dedilar. (Ma’nosi 
yuqorida o’tdi.) Abu Dovud va Ibn Moja rivoyatlari 
 
186/17. Abu Molik Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Sizlardan biringiz tong otganida:  
 
«Asbahna va asbahal mulku lillahi robbil ‘alamiyn. Allohumma as`aluka xoyra hazal 
yavmi fathahu va nasrohu va nurohu va barokatahu va hudahu va a’uzu bika min sharri 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
54
ma fiyhi va sharri ma ba’dah», deb aytsin. So’ngra kech kirganida ham xuddi shunday 
desin», dedilar. (Ma’nosi: Biz ham, mulk ham olamlar parvardigori Allohniki bo’lgan 
holda tong ottirdik. Ey Rabbim, bu kunning yaxshisini, fath bo’lishini, g’alabasini, nurini, 
barakasini, hidoyatini so’rayman. Va Sendan bu kunning va bu kundan keyingisining 
yomonligidan panoh tilayman.) Abu Dovud rivoyatlari 
 
187/18. Abdurahmon ibn Abu Bakra otalariga: «Ey otajon, har tongda uch marta va 
kechqurun uch marta:  
 
«Allohumma ‘afiniy fiy badaniy, Allohumma ‘afiniy fiy sam’iy, Allohumma ‘afiniy fiy 
basoriy, Allohumma inniy a’uzu bika minal kufri val faqri, Allohumma inniy a’uzu bika 
min ‘azabil qobr, la ilaha illa anta» (Allohim, badanimni, qulog’imni va ko’zimni ofiyatda 
qil. Ey Rabbim, Sening noming ila kufrdan, kambag’allikdan va qabr azobidan panoh 
tilayman. Sendan boshqa iloh yo’q), deyayotganingizni eshitaman», dedilar. Abu Bakra 
(r.a.): «Men Rasulullohning shunday duo qilganlarini eshitganman va men u zotning 
sunnatlariga amal qilishni yaxshi ko’raman», deb javob berdilar. Abu Dovud rivoyatlari 
 
188/19. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim 
tong otganida:  
 
«Fasubhanallohi hiyna tumsuna va hiyna tusbihun. Va lahul hamdu fis samavati val arzi 
va ‘ashiyyan va hiyna tuzhirun. Yuxrijul hayya minal mayyiti va yuxrijul mayyita minal 
hayyi va yuhyil arza ba’da mavtiha va kazalika tuxrojun», deb aytsa, shu kungi 
yo’qotgan narsalarini topibdi. Kim bularni kechki payt aytsa, tunda yo’qotgan narsalarini 
topibdi», dedilar. (Ma’nosi: «Kech kirayotganida, tong otayotganida, oqshomda va 
peshin paytida Allohga tasbih aytinglar. Osmonlaru yerdagi hamdu sanolar U 
uchundir. U o’likdan tirikni va tirikdan o’likni chiqarur. Va yerni o’lganidan 
keyin tiriltirur. Sizlar ham mana shunday tiriltirursizlar» (Rum, 17 --19-oyatlar). 
Bu hadisni Abu Dovud rivoyat qilganlar, lekin Imom Buxoriy uni «Tarixul-kabiyr» va 
«Kitobu zuafo» nomli kitoblarida zaif, deb aytganlar. 
 
189/20. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qizlarining bittasidan rivoyat qilinadi. U zot 
qizlariga tong otganida: 
 
«Subhanallohi va bihamdihi, la quvvata illa billahi masha`allohu kana va ma lam yasha` 
lam yakun. A’lamu annalloha ‘ala kulli shay`in qodiyr. Va annalloha qod ahato bikulli 
shay`in ‘ilma», deb aytishni o’rgatar edilar. Chunki bu kalimalarni tong otganida aytgan 
kishi kech kirgunicha muhofaza qilinadi. Kech kirganida aytsa, tong otgunicha muhofaza 
etiladi. (Ma’nosi: Allohga hamd aytish bilan Uni poklab yod etaman. Allohdan boshqada 
quvvat yo’q. Alloh xohlagan narsa bo’ladi. Xohlamagan narsa bo’lmaydi. Bilamanki, Alloh 
har bir narsaga qodirdir. Va, albatta, Alloh har bir narsani ilmi bilan ihota qilgandir.) Abu 
Dovud rivoyatlari 
 
190/21. Abu Said Xudriy (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir kuni 
masjidga kirsalar, Abu Umoma degan ansoriy sahoba o’tirgan edilar. Rasululloh 
alayhisalom: «Ey Abu Umoma, namoz vaqtidan boshqa paytda masjidda o’tirganing 
boisi nima?» deb so’radilar. «Ey Rasululloh, meni g’am va qarz shu ahvolga solib 
qo’ydi», dedilar. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Senga bir duoni o’rgataymi? 
Ularni aytib yursang, Alloh g’amingni ketkazib, qarzingdan xalos etadi. Agar tong otsa 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
55
va kech kirsa:  
 
«Allohumma inniy a’uzu bika minal hammi val hazani va a’uzu bika minal ‘ajzi val kasali 
va a’uzu bika minal jubni val buxli va a’uzu bika min g’olabatid dayni va qohrir rijal»ni 
ayt» (Allohim, Sening noming ila g’am-tashvishdan, ojizlik va dangasalikdan, qo’rqoqlik 
va baxillikdan, qarz ezib qo’yishi va kishilarning qahridan panoh tilayman), deb 
buyurdilar. Abu Umoma: «So’ng Nabiy sollallohu alayhi vasallamning aytganlariga amal 
qildim. Alloh mening g’am-g’ussamni ketkazib, qarzdan xalos etdi», deb aytadilar». Abu 
Dovud rivoyatlari 
 
191/22. Abdulloh ibn Abzodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam tong ottirsalar:  
 
«Asbahna ‘ala fitratil Islam va kalimatil ixlasi va diyni nabiyyina Muhammadin sollallohu 
alayhi vasallam va millati Ibrohiyma haniyfam musliman va ma ana minal mushrikiyn», 
deb aytar edilar. (Ma’nosi: Mushrik bo’lmasdan, musulmon holimizda va to’g’ri yo’lda 
bo’lgan Ibrohim alayhissalomning millatlarida, payg’ambarimiz Muhammad 
alayhissalomning dinlarida, ixlos kalimasi va Islom fitratida tong ottirdik.) Ibn Sunniy 
rivoyatlari 
 
192/23. Abdulloh ibn Avfo (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tong 
otganida:  
 
«Asbahna va asbahal mulku lillahi azza va jalla valhamdu lillahi val kibriyau val 
‘azomatu lillahi val xolqu val`amru val laylu van naharu va ma sakana fiyhima lillahi 
ta’ala, Allohummaj’al avvala hazan nahari solahan va avsatahu najahan va axirohu 
falahan ya arhamarrohimiyn», deb aytar edilar». (Ma’nosi: Biz ham, butun borliq ham 
Allohniki bo’lgan holda tong ottirdik. Hamd, kibr, ulug’lik, yaratish, buyurish, kechasi va 
kunduzi hamda ular orasida turadigan narsalarning barchasi Alloh uchundir. Allohim, bu 
kunning avvalini isloh, o’rtasini najot, oxirini yutuq qil, ey rahm qiluvchilarning 
Rahmlisi.) Ibn Sunniy rivoyatlari 
 
193/24. Ma’qal ibn Yasordan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Tong otganida kim uch marta:  
 
«A’uzu billahis samiy’ul ‘aliym minash shaytonir rojiym», deb Hashr surasidan uch oyat 
o’qisa, Alloh taolo unga kech kirgunicha salovot aytib turadigan yetmish ming farishtani 
vakil qilib qo’yadi. Agar vafot etsa, shahid ketadi». (Ma’nosi: Eshituvchi va biluvchi 
Allohning nomi ila la’natlangan shaytondan panoh tilayman.) Termiziy va Ibn Sunniy zaif 
isnod bilan rivoyat qilishgan.  
 
194/25. Muhammad ibn Ibrohim otalaridan rivoyat qiladi: «Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam bizni bir sariyyaga (o’zlari ishtirok etmagan urush) yuboraturib, tongda va kech 
kirganida:  
 
«Afahasibtum annama xolaqnakum ‘abasan» (Sizlarning gumoningizcha, Biz sizlarni 
behuda yaratdikmi?!) oyatini o’qishni buyurdilar (Mo’minlar surasi, 115-oyat). Biz shu 
oyatni o’qiganimizda, g’alaba qilib, g’animatlarni qo’lga kiritar edik». Ibn Sunniy 
rivoyatlari 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
56
 
195/26. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam agar tong 
otsa va kech kirsa: 
 
[Allohumma as`aluka min faj`atil xoyri va a’uzu bika min faj`atish sharr», degan duoni 
o’qir edilar. (Ma’nosi: Allohim, to’satdan yaxshilik bo’lishini Sendan so’rayman va 
to’satdan yomonlik bo’lishidan Sendan panoh tilayman.) Ibn Sunniy rivoyatlari  
 
196/27. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh alay-hissalom Fotimaga (r.a.): 
«Vasiyat qilgan narsamni eshitishdan seni nima to’sadi? Har tong va kechqurun:  
 
«Ya hayyu ya qoyyumu bika astag’iysu faslih liy sha`niy kullahu va la takilniy ila nafsiy 
torfata ‘ayn», deb ayt», dedilar. (Ma’nosi: Ey hay-tirik va qayyum sifatiga ega bo’lgan 
Zot, Sendan yordam so’rayman. Sha’nimni har bir narsada isloh et va ko’z yumib 
ochgunchalik muddat ham o’z holimga tashlab qo’yma.) Ibn Sunniy rivoyatlari 
 
197/28. Ibn Abbos (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasulullohga sollallohu alayhi vasallam bir 
kishi ofat yetayotganidan shikoyat qildi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Agar tong ottirsang:  
 
«Bismillahi ‘ala nafsiy va ahliy va maliy», deb ayt, shunda senga biror narsa yetmaydi», 
deya nasihat qildilar. Haligi kishi shu duoni o’qigan edi, undan ofatlar ko’tarildi». 
(Ma’nosi: Nafsimda, ahlimda va molimda Sening isming bilan boshlayman.) Ibn Sunniy 
zaif isnod ila rivoyat qilganlar.  
 
198/29. Ummu Salama onamizdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam tong otsa:  
 
«Allohumma inniy as`aluka ‘ilman nafi’an va rizqon toyyiban va ‘amalan mutaqobbala», 
deb aytar edilar. (Ma’nosi: Allohim, Sendan foydali ilm, pokiza rizq, qabul bo’ladigan 
amal so’rayman.) Ibn Moja va Ibn Sunniy rivoyatlari 
 
199/30. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Tong otganida:  
 
«Allohumma inniy asbahtu minka fiy ni’matin va ‘afiyatin va satrin faatimma ni’matika 
‘alayya va ‘afiyataka va satroka fiddunya val axiroh», deb uch marta va kechqurun uch 
marta aytgan kishiga Alloh shu duoda kelganidek, hammasini mukammal qilib beradi», 
dedilar. (Ma’nosi: Allohim, Sening ne’matingda, ofiyatingda, ayblar yopilgan holda tong 
ottirdim. Meni dunyoyu oxiratda ne’matda, ofiyatda, ayblar yopilgan holatda bo’lishni 
mukammal qil.) Ibn Sunniy rivoyatlari 
 
200/31. Zubayr ibn Avvomdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Banda tong ottirsa, bir nido qiluvchi nido qilib: «Malik va quddus sifatli 
Allohni poklab yod etinglar», deydi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari 
 
Ibn Sunniyning rivoyatlarida: «Ey xaloyiq, malik va quddus sifatli Allohni poklab yod 
etinglar, deb bir jarchi jar soladi», deyilgan. 
 

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy