Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti pedagogka fakulteti


Download 0.66 Mb.
Pdf ko'rish
Sana19.06.2020
Hajmi0.66 Mb.
#120446
Bog'liq
ozbek musiqasida kompozitorlik ijodi.


            O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI  OLIY VA O’RTA 

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI  

 

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT    

UNIVERSITETI PEDAGOGKA FAKULTETI

 

 

“MUSIQA TA’ILIMI “KAFEDRASI    

 

 

 

 

               

Fan :   “ Musiqa o’qitish nazariyasi va metodikasi “                      

 

 

 

                                 

Mavzu:  O'zbek musiqasida kompozitorlik ijodi 

                                                                                           

         Bajardi:           Shukurov Jasur. 

 Ilmiy rahbar :          Boltaev Baxtiyor. 

 

 

 

 

 

 

 

                    

O’zbek musiq’asida kompozitorlik ijodiyoti(maktab 

musiqa darsida dars iishlanmasi misolida) 

 

 

                     



Reja  

 

Kirish. 

Asosiy qism 

 

                

1 .O’zbek bastakorlari uyushmasining ish faoliyati tarixi  

2 .O'zbek kom’ozitorlari hayoti va ijodi. 

3.  O’q’uvchilarga    O’zbek  musiq’asida  kompozitorlik  ijodiyoti    

turlari   haq’ida tushuncha berish. 

 

 

            Xulosa.   



          Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 

 

 

 

 

 

1.O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasi  (dastlabki  nomi  «O’zbekiston  kompozitorlar 

soyuzi») O’zbekiston Xalq’ Komissarlari kengashining  1938  yil № 203-r q’aroriga binoan 

tashkil  topgan.  Respublikada  faoliyat  ko’rsatayotgan  kompozitor  va  musiq’ashunoslarni 

ғoyaviy  va  ijodiy  birlashtirish  maq’sadida  O’zbekiston  xalq’  artisti,  atoq’li  kompozitor  va 

dirijyor  Tolibjon  Sodiq’ovga  uyushmani  tuzish  uchun  rasman  vakolat  berildi.  Respublika 

hukumatining  xalq’  Komissarlari  1940  yil  21  fevral  №  258  -  q’aroriga  binoan  O’zbekiston 

bastakorlar  uyushmasi  1  shezdini  1941  yil  oktyabr  oyida  o’tkazish  belgilandi  hamda  ahzolari 

tasdiq’landi: Tolibjon Sodiq’ov—rais, Muxtor Ashrafiy  - rais o’rinbosari, Karim Abdullaev  - 

mashul  kotib,  To’xtasin  Jalilov,  Yunus  Rajabiy,  Nikolay  Mironov,  Aleksey  Kozlovskiy, 

Yelena  Romanovskaya,  Mutal  Burhonov,  Viktor  Uspenskiy,  SHarif  Ramazonov, 

Imomjon  Ikromov,  Matyusup  Xarratovlar  -  hayhat  ag’zolari  q’ilib  saylandilar.  K. 

Abdullaev  o’z  arizasiga  ko’ra  mashul  kotib  vazifasidan  ozod  etilgach,  o’rniga 

musiq’ashunos Ye. Ye. Romanovskaya saylandi.Sobiq’ ittifoq’ hukumati q’aroriga asosan 

1939  yili  «Kompozitorlar  uyushmasi»  va  «Musiq’a  fondi»  tahsis  komiteti  tashkil  etilgan 

edi.  Hayhat  raisi  vazifasiga  atoq’li  kompozitor  va  musiq’ashunos,  akademik  Boris 

Vladimirovich  Asafg’ev  (adabiy  taxallusi  Igorh  Glebov  (1884  -  1949)  tayinlandi. 

Uyushmaning  birinchi  tashkiliy  q’urultoyini  o’tkazish  1941  yil  noyabr  oyiga  belgilandi. 

Mazkur  tashkilot  tarkibiga  boshq’a  respublikalar  uyushmalari  q’atori  O’zbekiston 

Bastakorlar  uyushmasi  ham  kiritildi  va  «O’zbekiston  musiq’a  fondi  bo’limi»  tashkil 

topdi.  TSintsadze  –  direktor,  Kolesnichenko  bosh  hisobchi  etib  tayinlandilar.  1941  yil  22 

iyunida  boshlangan  Ikkinchi    Jahon  urushi  mazkur  ijodiy  uyushma  q’urul-toylarini 

o’tkazishga  imkoniyat  bermadi.  Urush  yillari  O’zbekistoi  kompozitorlar uyushmasi 

va  uning  «Musiq’a  fondi»  jangovar  shtabga  aylandi.  Ayrim  sang’atkorlar  q’o’llariga 

q’urol  olib  jang  maydonlariga  otlandilar,  q’olganlari  esa  adabiyot  va  sang’atning 

rivojlanish  jarayonida  faol  mehnat  va  ijod  q’ildilar.  Bastakor  va    kompozitorlar,  shoir  va 

dramaturglar  bilan  hamkorlikda  musiq’aning  barcha  shakl  va  janrlarida  ijod  q’ilib,  yangi  - 

yangi  musiq’iy  va  saxna  asarlar  yaratdilar.  Bu  jarayonda,  yukorida  tilga  olingan  hayhat 

ahzolari bilan birgalikda K. Jabborov, F. Sodiq’ov, S. Kalonov, N. Xasanov, P. Raximov, 

M.  Niyozov,  Nishonov,  M.  Salimov,  O.  Toshmatov  (Orif  garmon),  K.  Mansurov,  M. 

Murtazaev,  A.  Allaberganov  kabi  bastakorlar,  1941  yilniing  iyung’  oyida  Toshkent  davlat 

konservatoriyasining  ilk  bitiruvchilari  I.  Akbarov,  B.  Gienko,  V.  Meyen,  I.  Hamzin 

(urushda xalok bo’lgan)  hamda  konservatoriya  pedagoglaridan  G.  Mushelg’,  B.  Nadejdin, 

Yan Pekker va  yukori kurs kompozitor  -   talabalari urush mavzusiga bagishlangan asarlar 

yarata  boshlashdi.  Bu  ijodiy  jarayonga  Moskva  va  Leningrad,  shuningdek,  Belorusiyadan 

vaq’tincha  ko’chib  kelgan  taniq’li  kompozitorlardan  B.  Arapov,  S.  Vasilenko,  V. 

Voloshinov,  L.  Revutskiy,  O.  CHishko,  Yu.  Tyulin,  M.  SHteynberg,  N.  Boguslavskiy,  G. 

Taranov  va  Leningrad  konservatoriyasining  professor,  pedagog  va  talabalari  ham 

q’o’shildilar.1948  yil 11  - 14 oktyabrda  O’zbekiston Bastakorlar uyushmasining 1  q’urultoyi 

bo’ldi.  T.  Sodiq’ov  hisobot  mahruzasida  respublikamiz  musiq’a  madaniyatining 

rivojlanishidagi 

yutuq’ 


va 

muammolariga 

to’xtab  o’tdi.  Q’urultoy  dasturida 

kompozitorlarning musiq’ali spektakllari, turli janrlarda yaratilgan musiq’ali asarlari yangradi. 

Q’urultoyda  uyushmaning  hayhat  ag’zolari,  rais  lavozimiga  kompozitor  Sobir  Boboev,  rais 


o’rinbosari  lavozimiga  B.  Gienko,  taftish  komissiyasi  ahzolari  va  uning  raisi  etib  I. 

Akbarov,  «O’zbekiston  musiq’a  fondi»  hayhat  ahzolari,  uning  raisi  etib  V.  Meyen  saylandi. 

Direktor vazifasiga R. Gisin tasdiq’landi. 

SHuni  aytib  o’tish  joizki,  1945  -  59  yillarda  O’zbekiston  Bastakorlar 

uyushmasi  safiga  konservatoriyani  bitirgan  27  nafar  yosh  kompozitorlardan  q’uyidagilar 

q’abul q’ilindi: I. Hamroev, G. Kodirov,  G. Sobitov, Pak Yendin, I. Akbarov, G. Zubatov, 

V.  Knyazev,  X.  Izomov,  D.  Zokirov,  S.  Boboev,  D.  Soatkulov,  S.  Abramova,  A. 

Berlin,  X. Raximov, S. Varelas, A. Muhamedov, V.  Zudov, F. Nazarov, O. Salimov,  Yu. 

Nikolaev,  A.  Malaxov,  F.  Yanov  -  Yanovskiy;  Konservatoriyani  bitirgan  54  nafar 

yosh musiq’ashunoslardan I. Dulgarova, Yu. Kon, K. Alimbaeva, F. Karomatov, M. Kovbas, 

A.  Asinovskaya,  T.  Solomonova,  T.  Adambaeva,  T.  Golovyants,  T.  Jumaev,  M. 

Axmedov  va  N.Yanov-Yanovskayalar  q’abul  q’ilindi.1955  yilning  10  -  16  dekabrida 

O’zbekiston  Bastakorlar  uyush-masining  II  q’urultoyi  bo’lib  o’tdi.  Uning  dasturida  uchta 

simfonik kontsert, bitta o’zbek xalq’ cholғulari orkestri kontserti, kamer kontsert, xor kontserti 

hamda G. Mushelning «Raq’q’osa» baleti, T. Sodiq’ov va R. Glierning «Gulsara» operasi, 

T.  Jalilov  va  G.  Mushellarning  «Muq’imiy»  musiq’ali  dramalari  namoyish  etildi.  S. 

Boboev  «O’zbekiston  musiq’a  madaniyatining  rivojlanish  jarayoni,  muammolari      va   

sanhatkorlarning      vazifasi»      mavzuida      mahruza      q’ildi.  Minbarga  chiq’kanlar  kontsert 

dasturlariga  kiritilgan  asarlarning  yutuq’  va  kamchiliklari,  musiq’ani  targibot  q’ilishdagi 

muammolar  to’grisida  o’z  fikr  va  mulohazalarini  bayon  q’ildilar.  Hayhat  raisi  lavozimiga 

Mutal Burhonov, uning o’riibosari etib B. Gienko, mashul kotib etib M. Aliev, taftish  hayhati 

raisi  etib  I.  N.  Karelova  saylandilar.  «O’zbekiston  musiq’a  fondi»  raisi  vazifasiga  V.  A. 

Meyen,    direktori  etib  L.  R.  Gisin  tasdiq’landi.1960  yilning  8-14  iyunida  O’zbekiston 

Bastakorlar  uyushmasining    SH  -  chi  q’urultoyi  bo’ldi.  Uning  kontsert  dasturida 

kompozitorlarning  turli  shakl  va  janrlarda  yaratgan  yangi  musi q’iy  asarlari  7  ta 

kontsertda  namoyish  q’ilindi,  shuningdek,  q’uyidagi  spektakl  va  kinofilg’mlar  delegat va 

mexmonlar  ehtiboriga  xavola  etildi:  S.  Yudakovning  «Maysaraning  ishi»  operasi,  T. 

Jalilov  va  G.  Sobitovlarning  «Nurxon»  musiq’ali  dramasi,  I.  Akbarov  musiq’asi  bilan 

«Ikkinchi  gulshan»  va  M.  Leviev  musiq’asi  bilan  «Mahallada  duv  -  duv  gap» 

(«Syurpriz»)  badiiy  kinofilg’mlari  ko’rsatildi.  M.  Burhonov  «O’zbekiston  musiq’a 

sanhatining  rivojlanish  jarayoni  va  sanhatkorlarning  vazifalari»  mavzuida  mahruza 

q’ildi.  U  respublikaning  musiq’iy  hayotidagi  yutuq’  va  kamchiliklarga,  hamda 

yechilmagan  muammolariga  to’xtalib  o’tdi.  SHu  bilan  birga  kompozitorlarning  ijodiy 

faoliyatidagi  jiddiy  nuksonlar  tankid  ostiga  olindi.  Taftish  hayhati  raisi  I.  N.  Karelova  o’z 

mahruzasida  M.Burhonov  so’zlarini  tasdiq’ladi.  Q’urultoy  kun  tartibi  haq’ida  q’aror 

q’abul  q’ildi  va  tashkiliy  masalani  ko’rib  chiq’di.  O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasining 

hayhat  raisi  lavozimiga  Sobir  Boboev,  uning  o’rinbosari  etib  Raximov,  mashul  kotib  A.  A. 

Berlin,  taftish  hayhat  raisi  lavozimiga  I.  N.  Karelovalar  saylandilar.«O’zbekiston  musiq’a 

fondi»  hayhat  ag’zolari  va  uning raisi  etib  I.  Akbarov saylandilar.  Fond direktorligiga  L. R. 

Gisin tasdiq’landi.1962 yilning 13  -  18 fevralida  O’zbekiston Bastakorlar uyushmasining 

navbatdan tashq’ari bo’lib  o’tgan  IV shezdida S. Boboev va  D.  B. Kabalevskiylar mag’ruza 

q’ilishdilar.  Shezd  kontsert  dasturida  turli  janrlarda  yaratilgan  musiq’iy  va  saxna  asarlar 

namoyish  q’ilindi.1965  yilning  7  -  15  martida  O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasining  V 

shezdi bo’ldi. Shezd dasturida turli janrlarda yaratilgan asarlar,  jumladan S. Boboevning 

«Hamza»,  M.  Ashrafiyning  «SHoir  q’albi»,  M.  Yusupovning  «Xorazm  q’o’shiғi»  va  R. 


Hamroevning  «Zulmatdan  ziyo»  operalari,  G.  Mushelning  «Kashmir  afsonasi»  baleti,  M. 

Levievning  «Toshbolta  oshiq’»,  S.  Boboevning  «Ikki  bilaguzuk»  va  A. 

Muhamedovning  «Jon  q’izlar»  musiq’ali  komediyalari,  Hamid  Raximovning  «Ishq’ing 

bilan»  musiq’ali  dramasi  namoyish  q’ilindi.  Hayhat  raisi  S.  Boboev  «O’zbekiston 

kompozitorlari  va  musiq’a-shunoslarining  ijodiy  faoliyatidagi  yutuq’  va  muammolar» 

mavzuida mahruza q’ildi. Shezd tashkiliy masalani ko’rib chiq’di. Uyushma hayhati rais 

lavozimiga  Ahmad  Hamidovich  Jabborov,  uning    o’rinbosari  etib  B.  Gienko,  mashul 

kotiblikka Ғ. Q’odirov, taftish hayhati va uning raisi vazifasiga Tovur Jumaev, «O’zbekiston 

musiq’a  fondi»  hayhati  ahzolari,  uning  raisi  etib  Ilyos  Akbarov  saylandi.  Fond  direktori 

lavozimiga  M.  T.  Gisin  tasdiq’landi.    1967  yilning  sentyabr  oyida  O’zbekiston  Bastakorlar 

uyushmasining  Q’oraq’alpoғiston  bo’limi  ochildi.  Bunga  baғishlaigan  ikkita  kontsertda 

q’oraq’alpoq’  kompozitorlarining  turli  janrlardagi  asarlari  va  ikkita  musiq’ali  drama 

namoyish etildi, O’zbekiston Kompozitorlar uyushmasining  hayhat raisi A. X. Jabborov 

mahruza  q’ildi.  Mazkur  uyushma  bo’limining  raisi lavozimiga Olimjon  Halimov, mashul 

kotiblikga  Tojigul  Adambaevalar  saylandilar.1971  yilning  15  noyabr  -  2  dekabr  kunlari 

O’zbekiston Bastakorlar  uyushmasining VI shezdi bo’ldi. Uning dasturida kompozitorlarning 

simfonik,  vokal  -  simfonik,  kamer  cholғu,  kamer  -  vokal  asarlari,  o’zbek  xalq’  cholғulari 

orkestri uchun kuy va  q’o’shiq’lar, q’o’shiq’ va romans, estrada, xor jamoalari va bolalar 

uchun  yozilgan  asarlar  yangradi.  q’uyidagi  sahna  asarlari:  A.  Berlinning  «To’y  kuni»  (A. 

Rozov  librettosi)  operasi,  M.  Ashrafiyiing  «Temur  Malik»  baleti,  R.  Vilhdanovning  «O’n 

ikkinchi  kecha»  (SHekspir  pg’esasi  asosida)  musiq’ali  komediya,    D.  Zokirov  va  K. 

Jabborovlarning  «Mening  jannatim»  (S.  Abdulla  pg’esasi)  musiq’ali  dramalari  namoyish 

etildi.  Hayhat  raisi  A.  K.  Jabborov  O’zbekiston  kompozitor  va  musiq’ashunoslarning 

ijodiy 


faoliyatlari 

res-publikaning 

zamonaviy 

musiq’iy 

sang’atining  rivojlanish 

jarayonidagi  yutuq’  va  muammolar  hamda  musiq’a  tarғibotidagi  nuq’sonlar  to’ғrisida 

mahruza q’ildi. Hayhat ag’zolari va uning raisi lavozimiga A. K. Jabborov, uning  o’rinbosari 

etib B. Gienko, mashul kotiblikga E. Soliq’ov, taftish  hayhati ahzolari va  uning raisi etib 

T.  Jumaev,  «O’zbekiston  musiq’a  fondi»  hakami  va  uning  raisi  lavozimiga  I.  Akbarov 

saylandi.  Direktor  bo’lib  O’zbekistonda  xizmat  k o’rsatgan  artist  Toshtemir 

SHaripov  tasdiq’landi.  1976  yilning 12  - 19  martida O’zbekiston Bastakorlar uyushmasining  

VII 


sg’ezdi  bo’ldi.  Shezdning  kontsert  dasturida  kompozitorlarning  turli  janr  va 

shakllarda  yaratgan  yangi  musiq’iy  asarlari  yangradi.  N.  Zokirovning  «Sohil  bo’yida 

to’q’nashuv»  operasi,  M.  Ashrafiyning  «Muhabbat      va      q’ilich»      («Temur      Malik»)   

baleti,  S.  Jalilning  «Laq’ma»,  M.  Levievning  «Zamonali  va  Omonali»        musiq’ali 

komediyalari  namoyish  q’ilindi.  Tashkiliy  masala  ko’rilib,  hayhat  ahzolari    va    uning  

raisi  lavozimiga  Enmark Solihov saylandi. Uning o’rinbosarlari  lavozimiga B. Gienko  

va  N.  Zokirov,    mashul  kotiblikga      V.  Zudov      saylandilar.  «O’zbekiston      musiq’a   

fondi»  hayhati  va  uyushmaning  raisi  I.Akbarov  saylandi.  Fond  direktori  etib  T.  SHaripov 

tasdiq’landi.  1982  yilning  13  -  19  iyunida  O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasining    VIII 

shezdi  bo’ldi.  Uning  dasturida  N.  Zokirovning  «Uyғonish»  nomli    operasi,  A.  Berlinning 

«Vasilisa prekrasnaya» bolalar uchun baleti, T. Xrennikoviing  «Lyubovg’yu za lyubovg’» 

baleti, E. Solihovning «Xo’ja Nasriddin» operettasi ijro etildi. Hayhat raisi Enmark Solixov 

va taftish hayhati raisi Tovur Jumaev hisobot mag’ruza q’ildilar. hayhatining birinchi kotibi 

lavozimiga  Sobir  Boboev,  mashul  kotiblika  Mirsodiq’  Tojiev,  Aleksandr  Berlin,  Uluғbek 

Musaev  va  Galina  Kuznetsovalar,  taftish  hayhati  va  uning  raisi  etib  M.  S.  Kovbas, 


«O’zbekiston  musiq’a  fondi»  hayhati  va  raisi  q’ilib  Ilyos  Akbarovlar  saylandilar.  Musiq’a 

fondi  direktori  etib  Toshtemir  SHaripov  tasdiq’landi.  (izoh:  Bastakorlar  uyushmasi 

hayhatining  birinchi  kotibi  Sobir  Boboev  bemor  bo’lib  q’olganligi  sababli,  o’z  arizasiga 

ko’ra  1984  yilning  oktyabr  oyida  vazifasidan  ozod  etildi.  Uning  o’rniga  Mirsodiq’  Tojiev, 

mashul  kotib  lavozimiga  kompozitor  Rustam  Abdullaev,  musiq’ashunos  Irina 

Kulhbashnayalar  tayinlandi).1987  yilning  12  -  18  dekabrida  O’zbekiston  Bastakorlar 

uyushmasining  IX  shezdi  bo’ldi.  Musiq’ali  teatrlarda  R.  Abdullaevning  «Q’uyoshga 

tahzim»  balet  -  oratoriyasi,  S.  Jalilning  «Zebuniso»  operasi,  U.  Musaevning  «To’maris» 

baleti,  M.  Bafoevning  «Ettinchi  jin»  musiq’ali  dramasi,    M.  Levievning  «Mangulik» 

musiq’ali    dramasi  tomosha-binlarga  havola  etildi.  Shezd  minbaridan  uyushmaning 

birinchi  kotibi  Mirsodiq’  Tojiev  va  taftish  hayhati  raisi  M.  S.  Kovbas  hisobot  mahruza 

q’ildilar.  Uyushma  hayhati  raisi  lavozimiga  musiq’ashunos  Axmad  Hamidovich 

Jabborov,  masg’ul  kotiblika  kompozitorlar  Uluғbek  Musaev  va  Rustam  Abdullaevlar, 

taftish  hayhati  va  uning  raisligiga  Rustambek  Abdullaev,  «O’zbekiston  musiq’a  fondi» 

hayhati  va  uning  raisi,  Mardon  Nasimov  saylandi.  Fond  direktori  etib  Toshtemir  SHaripov 

tasdiq’landi.O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasining  tashkil  topganiga  50  yil  to’lishi 

munosabati bilan 1988 yilning 27 noyabridan 8 dekabrigacha  yubiley Plenumi bo’lib o’tdi. 

Plenum  kontsertlari  va  ijodiy  uchrashuvlar  haq’iq’iy  musiq’a  bayramiga  aylanib  ketdi. 

Plenum  ishini  tugallash  arafasida  24  -  26  ioyabr  kunlari  dunyodan  ko’z  yumgan 

kompozitorlar va musiq’ashunoslarga baғishlangan «Xotira kechalari» o’tkazildi va q’abrlari 

ziyorat  q’ilindi.  Marhum  kompozitorlarning  musiq’iy  asarlari  uchta  kontsert  dasturida 

jarangladi. N. Zokirovning «Gamlet» S. Yudakovning «Maysaraning ishi» operalari, R. 

Abdullaevniig  «Q’uyoshga  tahzim»  balet  -  oratoriyasi  M.  Ashrafiyning  «Sevgi  tumori» 

baleti,  U.  Musaevning  «To’maris»  hamda  Samarq’and  opera  va  balet  teatrida  D. 

Q’odirovaning  «Sayyora»  baleti,  M.  Bafoevning  «Prometey»  musiq’ali  dramasi,  E. 

Solihovning  «Xo’ja  Nasriddin»  operettasi  tomoshabinlar  ehtiboriga  havola  etildi.SHuni 

aytib  o’tish  joizki,  XX  asrning  60  –  70  –  80  -  yillarida  O’zbekistoi  Bastakorlar 

uyushmasi  tashabbusi  bilan  Toshkentda  har  yili      O’rta      Osiyo      va      Q’ozogiston   

kompozitorlarining      asarlaridan  «Simfonik  musiq’a  festivali»  o’tkazildi.  Mazkur 

festivalni  o’tkazishda  O’zbekiston  xalq’  artisti,  professor  dirijyor  Z.Haq’nazarov 

rahbarligidagi  simfonik  orkestrning  faoliyati  muhim  rolg’  o’ynadi.1972  yilning  may  oyida 

O’zbekistonda  «Gruziya  musiq’a  haftaligi»,  1  -  7  noyabrda  esa  «O’zbekiston  musiq’a 

haftaligi»  Gruziyada  bo’lib  o’tdi.  Mazkur  haftaliklarda  gruzin  va  o’zbek  kompozitorlarining 

simfonik,  vokal  -  simfonik,  kamer  -  cholғu,  kamer  -  vokal  musiq’iy  asarlari  kontsert 

dasturlarida jarangladi. Toshkent, Samarq’and va Buxoro shaharlari musiq’a bilim yurtlari, 

bolalar  musiq’a  maktablarida  va  shahar  faollari  bilan  gruzin  kompozitorlarning  ijodiy 

uchrashuvlari  bo’lib  o’tdi.  Bu  uchrashuvlarning  kontsert  dasturida  gruzin  va  o’zbek 

ijrochilari faol  q’atnashdilar. Xuddi shunday  o’zbek kompozitorlarining ijodiy uchrashuvlari 

va kontsertlari Tbilisi, Barjomi, Kutaisi, Suxumi va  Poti shaharlarida bo’lib o’tdi. Bu ijodiy 

uchrashuvlar  va  kontsertlar  ikki  xalq’ning  musiq’iy  bayramiga  aylanib  ketdi. 

O’zbekistondan  A.  Jabborov  rahbarligida  M.  Ashrafiy,  M.  Burhonov,  S.  Yudakov,  B. 

Gienko,  Sayfi  Jalil,  S.  Boboev,  R.  Abdullaev  kabi  kompozitorlar,  dirijyor  B.  T o’laganov, 

skripkachi Marlis Yunusxonov, xonandalar  

M. Xojiniyozov, R. Yusupova, T. SHaripov va Gruziya sanhatkorlari faol q’atnashdilar. 



1991  yilning  1  sentyabri  O’zbekiston  mustaq’illigi  bayrami  deb  ehlon  q’ilindi. 

O’zbekistonda  sobiq’  totalitar  davlat  o’rniga  mustaq’il  demokratik,  huq’uq’iy  davlat 

o’rnatildi.  Bular  tufayli  mustaq’il  davlat  q’urilishida  respublikada  jahon  tsivilizatsiyasi 

tomonidan  erishilgan  tajriba  va  siyosiy  -  huq’uq’iy  tahlimotlar,  xalq’imizning  boy  haq’iq’iy, 

madaniy  merosini  mukammal  tiklashga,  o’rganishga  katta  imkoniyatlar  vujudga  keldi. 

O’zbekistonda  keskin  ravishda  siyosiy  -ijtimoiy,  iq’tisodiy  -  madaniy  hamda  mahnaviy 

o’zgarishlar  yuz  berdi.  Prezidentimiz    I.A.Karimov  iftixor  bilan  tahkidlaganidek, 

«Mahnaviyat  insoniyatning,  xalq’ning,  jamiyatning,  davlatning  kuch  -q’uvvatidir». 

Respublikamizdagi  iq’tisodiy  -  ijtimoiy  va  madaniy  hayotdagi  bunday  ijobiy  o’zgarishlar 

xalq’imizni,  yangi  -  yangi  ijodiy  zafarlarga  chorlamokda.O’zbekiston  Bastakorlar 

uyushmasi  ahzolarining  1990  yil  29  oktyabrda  o’tkazilgan  umumiy  majlisida 

tashkilotning  yangi  Nizomi  ishlab  chiq’ilib,  1991  yilning  3  yanvarida  tasdiq’landi  va  o’sha 

kundan  kuchga  kirdi.  Mazkur  Nizomda  uyushma  ma q’sadi  va  vazifalari  aniq’landi. 

Uyushmaning asosiy maq’sadi: «O’zbekiston milliy musiq’asini keng ko’lamda boyitish 

va  yuksaltirish,  O’zbekistonda  yashaydigan  boshq’a  xalq’lar  musiq’asi  kamol  topishiga 

muntazam  yordam  berish,  musiq’iy  tarbiyalashga  butun  kuch  -  kudratini  safarbar  etish, 

O’zbekiston  kompozitor  va  musiq’ashunoslarini  jumhuriyat  va  xorijiy  davlatlarda  tarғibot 

q’ilish»  dan iboratligi belgilab olindi.O’zbekiston Bastakorlar uyushmasining ahzolari ozod 

va  obod  Vatanimizning  musiq’iy  madaniyatini  rivojlantirish  jarayonida  faol  ijod 

q’ilmoq’dalar. Mustaq’illikning o’tgan davrida kompozitorlar A. Navoiy nomidagi opera va 

balet  teatrini,  ayniq’sa,  Muq’imiy  nomidagi  musiq’ali  teatrni  va  viloyatdagi  barcha 

teatrlarni,  milliy  simfonik  orkestrni,  xor  jamoalarini  o’zbek  xalq’  cholғu  asboblari 

orkestrlarini,  estrada  simfonik  orkestrini,  kamer  simfonik  orkestrini,  drama  teatrlarni, 

bolalar xor jamoalarini,  O’zbekiston  Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi  va chegarachilar 

q’o’shinlari tarkibidagi «Ashula va raq’s ansambli» va damli cholғu asboblar  orkestrlari va 

boshq’a ijrochi jamoalarining repertuarlarini yangi  - yangi musiq’iy asarlar, spektakllar bilan 

doimiy  ravishda  boyitib  kelmoq’dalar.  SHu  bilan  birga  uyushma  ahzolari  respublikamizda 

har yili o’tkazilayotgan «O’zbekiston — Vatanim manim» q’o’shiq’ tanlovida, ha r   i k ki  yi l da 

S a m ar q’ an d  s h a h ri d a   o’ t k az i l a yo t ga n   «S H a r q’   taronalari»  xalq’aro  musiq’a 

festivallarida faol q’atnashmoq’dalar. Zamonaviy simfonik musiq’a sanhatini rivojlantirish 

va  tarғib  q’ilish  niyatida  O’zbekiston  Bastakorlar  uyushmasi,  O’zteleradio  kompaniyasi, 

O’zbekiston Respublikasi madaniyat ishlari vazirligi va  «O’zbeknavo» bilan hamkorlikda har 

ikki yilda Toshkent «Xalq’aro simfonik musiq’a festivali» nomli anjumanni, Yoshlar «Ilhom» 

teatr  jamoasi  har  yili  Toshkentda  «Xal q’aro  zamonavi y  musi q’a  festivalini», 

Bastakorlar uyushmasi «Davr sadolari» anjumanini  o’tkazib kelmoq’da. Mazkur festivallarni 

o’tkazishda kompozitor va musiq’ashunoslar tashkilotchi va musiq’a muallifi sifatida ishtirok 

etmoq’dalar.1995 yilning 1 - 6 noyabrida O’zbekiston Bastakorlar uyushmasi X  q’urultoyini 

o’tkazdi. 6 kun davom etgan q’urultoy dasturida kompozitorlarning turli shakl va janrlarda 

yaratgan  asarlari  j arangladi.  Kontsert  dast urida  q’u yi dagi   sah na  asarl ari  

tomoshabinlar eg’tiboriga havola etildi: N. Zokirovning «Taxtga yo’l», M. Bafoevning 

(O.  Uzoq’ov  va  J.  Kamol  librettosi)  «Umar  Hayyom»,  S.  Jalil  va  T.  To’lalarning 

«Malikai sayyor» operalari, S. Hayitboev, E. Samandarovlarning «Bashorat», F. Alimov, 

O’. Umarbekov,  R.Mahdievlarning  «Foti ma  va  Zu hra »,  SH.  SHoyimardonova, X. 

Ғulomlarning  «Muhabbat  navosi»  musiq’ali  dramalari,  A.  Mansurov,  N.  Q’obillarning 

«Bir  soatlik  halifa»  musiq’ali komediyasi   namoyish etildi.    Q’urultoy tashkiliy masalani 


ham  ko’rib  chiq’di.  Uyushmaning  kengash  ahzolari  saylandi.  Kengash  raisi  lavozimiga 

kompozitor  Rustam  Abdullaev,  o’rinbosarlar  etib  kompozitor  Habibulla  Raximov, 

musiq’ashunos  Ravshan  Yunusov  va  bastakor  Avaz  Mansurovlar,  taftish  hayhati  va  uning 

raisi  q’ilib  musiq’ashunos  Rustambek  Abdullaev  saylandi.  Uyushma  «O’zbekiston 

Bastakorlar uyushmasi» deb ataldi va Nizomga ayrim o’zgarishlar kiritildi.  

2. SHermat Yormatov (1939) 

O’zbekiston  xalq’  artisti,  xor  dirijori  va  murabbiy,  bastakor  SHermat  Yormatovning  mehnat 

faoliyati ko’p ovozli bolalar xor ijrochiligini rivojlantirishda alohida o’rin egallaydi. O’zbekiston 

teleradiosi  huzurida  1967-yilda  o’zi  tashkil  q’ilgan  «Bulbulcha»  bolalar  jamoasi  respublikamiz 

madaniy hayotida katta rol o’ynab kelmoq’da. SH. Yormatov o’ttiz yildan ortiq’ davr ichida xor 

repertuarini boyitishda kompozitor va shoirlar bilan hamkorlik q’ildi. 

SHermat  Yormatov  1939-yil  17-oktabrda  Farғona  viloyati  Loғon  q’ishloғida  dehq’on 

oilasida  tuғildi.  1947-yilda  umumtahlim  maktabiga  o’q’ishga  bordi  va  havaskorlar  to’garagiga 

q’atnashdi.  Utez  orada  maktabda  ajoyib  ovozi  bilan  mashhur  bo’lib  q’oldi,  tuman  va  viloyat 

festivallari  hamda  ko’rik-tanlovlarida  mukofotlar  egasi  bo’ldi.  SH.  Yormatov  maktabni  bitirib, 

1959-yili  Toshkent  Madaniyat  texnikumiga  o’q’ishga  kirdi.  1962-yilda  SH.  Yormatov  istisno 

tariq’asida  kirish  imtihonlarisiz  Toshkent  Davlat  konservatoriyasiga  q’abul  q’ilindi.  Utalabalik 

yillari musiq’a bastalash sirlarini o’zlashtirish maq’sadida kompozitor Pak Endindan saboq’ oldi. 

Konservatoriyaning  xor  dirijorligi  fakultetini  tugatib,  O’zbekiston  teleradiosi  huzuridagi  Botir 

Umidjonov  rahbarlik  q’ilgan  xor  jamoasiga  dirijor  vazifasiga  tayinlandi.  Mohir  xormeystr  SH. 

Yormatov  o’z  tajribasini  talabalarga  tatbiq’  etish  maq’sadida  o’q’uv  yurtlarida  ustoz-murabbiy 

sifatida xizmat q’ilib kelmoq’da. 1990-yildan buyon A. Q’odiriy nomidagi Toshkent Madaniyat 

institutida dotsent vazifasida ishlab kelmoq’da. 

U1996—1999-yillarda  Respublika  «Mahnaviyat  va  mahrifat»  Markazi  raisining  birinchi 

o’rinbosari  lavozimida,  2000—2002-yillarda  Yu.  Rajabiy  nomidagi  Toshkent  musiq’a-

pedagogika  bilim  yurti  direktori  lavozimida  ham  ishladi.  1961-yili  Toshkentdagi  99-maktab 

q’oshida  respublikada  ilk  bor  o’zbek  bolalar  oor  jamoasini  yaratdi.  Bu  oor  jamoasi  tobora 

rivojlanib, Respublika bolalar ijodiy markazining «Boychechak» oor studiyasiga aylandi. 1970-

yili Davlatimizning respublikada q’o’shiq’ va oor sanhatini rivojlantirish haq’idagi ga asoslanib, 

O’zbekiston  Teleradiokompaniyasi  q’oshida  namunali  bolalar  oor  jamoasi  tashkil  q’ilindi.  Bu 

jamoaga SHermat Yormatov badiiy rahbar va bosh dirijor q’ilib tayinlandi. Keyinchalik bu oor 

jamoasini SH. Yormatov «Bulbulcha» ashula va raq’s ansambliga aylantirdi. Hozirgi kunda bu 

ansamblning shuhrati butun olamga mashhur. Unda 700 dan ziyod turli yoshdagi bolalar ishtirok 

etadi.  Kompozitor  SH.  Yormatovning  ijodida  q’o’shiq’  janri  ustivor  turadi.  Jumladan: 

«Ғildiragim»  «Islom  bobo»,  «Oymomajon  rom  bo’ldi»,  «Bu  go’zal  o’lka»,  «Dadamlarga 

o’xshasam»,  «Q’or»,  «Sumalak»,  «Oy  Vatanim»  kabi  q’o’shiq’lar,  «Maysa»,  «Boychechak», 



«Q’ari  chumchuq’  chaq’imchi»,  «Yalpiz»,  «Dorboz»,  «Keldi  Navro’z»  kabi  o’zbek  xalq’ 

q’o’shiq’larini  bolalar  xori  uchun  q’ayta  ishladi.  O’smirlar  uchun  «Assalom  hayot»  nomli 

Vq’ismli  kantata,  bolalar  xalq’  termalari  asosida  vokal-xoreografik  suitasini  yaratdi.  Uning 

q’o’shiq’lari  turli  nota  to’plamlari  va  «Musiq’a»  darsliklariga  kiritilgan.  SH.  Yormatov 

hammualliflikda  umumtahlim  maktablari  uchun  musiq’a  darsliklarini  yaratdi  va  nashrdan 

chiq’ardi.SHermat  Yormatov  O’zbekistonda  xizmat  ko’rsatgan  artist,  «Soғlom  avlod  uchun» 

ordeni, O’zbekiston xalq’ artisti faxriy unvoni bilan mukofotlangan. 

Rustam Abdullaev (1947) 

O’zbekiston Respublikasi sanhat arbobi, Respublika Davlat mukofoti sovrindori, kompozitor 

Rustam  Abdullaev  zamonaviy  o’zbek  musiq’a  sanhatining  zabardast  ijodkorlaridan  biridir. 

SHarq’ va Ғarb mumtoz musiq’iy sanhatlarining anhanalari izidan borib, turli janr va shakllarda 

musiq’iy asar  yaratib, Vatanimiz musiq’iy madaniyatining rivojlanish jarayoniga samarali  hissa 

q’o’shib kelmoq’da. 

Rustam  Abdullaev  1947-yil  12-fevralda  Xorazm  viloyati  Xiva  shahrida  ziyolilar  oilasida 

tuғildi.  Otasi  Abdulla  Otajonov  va  onasi  Gavhar  Matyoq’ubovalar  farzandlarining  musiq’aga 

q’iziq’ishini sezib, musiq’a maktabiga olib borishdi. Rustam Abdullaev  o’rta tahlim maktabida 

o’q’ib  yurgan  yillari,  musiq’a  maktabiga  q’atnab,  rubob  chalishni  o’rgandi.  1962-yil  Hamza 

nomidagi  Toshkent  musiq’a  bilim  yurtiga  o’q’ishga  kirdi.  O’q’uv  yurtida  Rustam  musiq’iy 

q’obiliyati,  mehnatkashligi  bilan  boshq’alardan  ajralib  turar  edi.  O’q’uv  yurtining  nazariy 

bo’limida Rumil  Vildanovdan kompozitorlik mutaxassisligidan saboq’ oldi.  1965-yili  Toshkent 

Davlat  konservatoriyasiga  o’q’ishga  kirib,  taniq’li  kompozitorlar  Rumil  Vildanov  va  Boris 

Gienkadan tahsil olib, 1972-yili fortepiano uchun konsert bilan muvaffaq’iyatli bitirdi. 

R.  Abdullaev  konservatoriyada  o’q’ib  yurgan  yillaridayoq’  iq’tidorli  kompozitor  va  mohir 

pioninochi  sifatida  tanila  boshladi.  Q’ozoғistonda  o’tgan  «O’zbekiston  adabiyoti  va  sanhati» 

kunlarida  q’atnashib,  o’zining  fortepiano  konsertini  simfonik  orkestr  bilan  ijro  etdi  va 

muvaffaq’iyat  q’ozondi.  SHuningdek,  Gruziyada,  Moskva  shahrida  o’tkazilgan  yirik 

anjumanlarda «Xirosima faryodi» va «Hijron» nomli asarlari bilan ishtirok etib, laureat unvoniga 

sazovor  bo’ldi.  R.  Abdullaev  1974-yil  Toshkent  Davlat  konservatoriyasi  asissentura-stajirovka 

o’q’ishiga kirdi. Professor Boris Zeydmandan saboq’ oldi. 1976-yildan boshlab, Toshkent Davlat 

konservatoriyasida  bastakorlik  kafedrasida,  1995-yildan  buyon  O’zbekiston  Bastakorlar 

uyushmasi  raisi  lavozimlarida  ishlab  kelmoq’da.  Rustam  Abdullaev  turli  janrlarda  q’ator 

musiq’iy  asarlar  yaratdi.  Bular  orasida  uchta  yirik  asari  sahna  yuzini  ko’rib,  shinavandalar 

olq’ishiga sazovor bo’ldi. Jumladan: «Sadoq’at» nomli operasi, «SHoshma q’uyosh» nomli balet 

oratoriyasi  va  «Xiva  ordeni»  nomli  operasi.  Kompozitor  R.  Abdullaevning  ijodida  simfonik, 


vokal-simfonik,  fortepiano  musiq’alari  asosiy  o’rin  egallaydi.  3  ta  simfonik  poema,  fortepiano 

uchun 10 ga yaq’in asarlar shular jumlasidandir. 

Ubutun  dunyo  bo’yicha  o’tkazilgan  «Yosh  kompozitorlar»ning  ko’rik-tanlovlari  va 

festivallarida ishtirok etib, ko’p marotaba Imukofot va laureatlik unvoniga sazovor bo’ldi. 

20 ga yaq’in davlatlarda asarlari ijro etilib, Respublika va Xalq’aro ko’rik-tanlovlar laureati 

bo’lib,  olq’ishlarga  sazovor  bo’lmoq’da.  O’zi  ham  kompozitor  va  ijrochi  sifatida  ishtirok  etib, 

musiq’a  muxlislari  ehtiborini  q’ozonmoq’da.So’nggi  yillar  ichida  R.  Abdullaev  romans  va 

q’o’shiq’  janrlarida  barakali  ijod  q’ilib  kelmoq’da.  Uning  q’o’shiq’lari  xalq’  hofizlari, 

dutorchilar  ansambli,  estrada  q’o’shiq’chilari  ijrosida  ommalashib  ketmoq’da.  Bular: 

«To’ylaring  muborak»,  «Turon  turnalari»,  «Go’zal  Vatanim»,  «Piyola»  kabi  asarlardir. 

O’zbekiston  Teleradiokompaniyasi  q’oshidagi  «Bulbulcha»  bolalar  xor  jamoasi  uchun 

mazmundor,  jozibali  q’o’shiq’lar  yaratib  kelmoq’da.  Jumladan:  «Olam  gulga  to’laversin», 

«CHarxpalak»,  «Parvozdagi  q’ushchalar»,  «Mustaq’illik  lolalarimiz»,  «Do’stlik  q’o’shiғi», 

«SHodlik va tinchlik», «Q’oshiq’-q’oshiq’», «Gullola» kabi juda ko’p q’o’shiq’larni yaratdi. 

Kompozitor Rustam Abdullaev O’zbekiston Respublikasi sanhat arbobi faoriy unvoniga va 

Respublika Davlat mukofotiga sazovor bo’ldi. 



Habibulla Rahimov (1946) 

Zamonaviy o’zbek professional musiq’a sanhatining namoyandalaridan biri  Habibulla Rahimov 

turli  mavzu,  shakl  va  janrlarda  xilma-xil,  barkamol  asarlar  yaratib,  musiq’a  shinavandalarini 

xushnud  etib  kelmoq’da.Habibulla  Rahimov  1946-yil  31-oktabrda  Tojikiston  Respublikasi 

Xo’jand viloyatining Nav tumanida taniq’li sozanda Ғaybulla Rahimov oilasida tuғildi. To’nғich 

farzand  bo’lgan  Habibulla  ota  kasbini  bolaligidan  egallay  boshladi.  Sadirxon  Hofiz  nomidagi 

Xo’jand  Davlat  musiq’a  bilim  yurtida  tahsil  oldi.  Ғijjak  chalish  bilan  bir  q’atorda,  unda  kuy 

bastalashga ishtiyoq’ tuғiladi. Musiq’a bilim yurtini bitirgach ustozlarining maslahatiga binoan, 

1964-yili  M.  Ashrafiy  nomidagi  Toshkent  Davlat  konservatoriyasi  kompozitorlik  fakultetining 

tayyorlov  bo’limiga  o’q’ishga  kirib,  Boris  Gienko  sinfida  tahsil  oladi.  1974-yili  Davlat 

imtihoniga shoir To’lq’in so’ziga yakkaxonlar, xor va simfonik orkestr uchun «Osvensim» nomli 

oratoriyasini  taq’dim  etdi.  1974—1976-yillarda  konservatoriyada  asissentura-stajorlikda 

professor  Boris  Zeydman sinfida kasb  malakasini oshirdi.H. Rahimov konservatoriyada  o’q’ish 

bilan  bir  paytda  1969—1974-yillarda  Respublika  damli  cholғular  maktab-internatida  musiq’a 

nazariyasi  fanidan  o’q’ituvchilik  q’ildi.  1977—1989-yillarda  A.  Q’odiriy  nomidagi  Toshkent 

Davlat  Madaniyat  institutida  o’q’ituvchi,  katta  o’q’ituvchi,  dotsent  lavozimlarida  ishladi. 

«Partitura  o’q’ish  va  cholғulashtirish»  fanidan  dars  berdi.  1989-yildan  boshlab  O’zbekiston 

Davlat konservatoriyasida ushbu fan bo’yicha talabalarga saboq’ berib kelmoq’da. H. Rahimov 

yaratgan  simfonik  va  vokal-simfonik  asarlar  O’zbekiston  milliy  simfonik  orkestri  repertuarini 


yanada  boyitdi.  Simfonik  orkestr  uchun:  «Simfonik  poema»,  Ibn  Sino  shehrlariga  «Beshta 

ruboiy», ovoz va simfonik orkestr uchun Uvaysiy ғazallariga «Beshta» romans, «Sayil bayram» 

uverturasi,  «Segoh»  simfoniyasi,  «Rost»,  «Raq’s»  va  «Tong»  kuylari,  ud  va  kamer  orkestri 

uchun «Fantaziya», dutor va kamer orkestr uchun «Q’o’shtor», rubob va orkestr uchun «Arabcha 

poema»larni  yaratdi.  H.  Rahimov  o’zbek  cholgu  orkestri  uchun  ham  bir  q’ator  asarlar  yaratdi. 

Jumladan:  «Q’o’shiq’  va  raq’s»,  «Armuғon»,  «Naq’sh  va  tarona»,  «Tarona  va  ufor»  pesalari, 

«Muborakbod» verturasi, «Yoshlik bayrami» konsertinosi, «Nomahlum askar xotirasi» poemasi, 

«Yaponcha  raq’s»  va  Navoiy  ғazallariga  «Poema»  kabi  q’ator  musiq’iy  asarlarni  yaratdi. 

Kompozitor  damli  cholғular  uchun  ham  10  dan  ziyod  asarlarni  yozdi.  1975-yili  Uyғun  bilan 

hamkorlikda «Parvona» nomli ilk musiq’ali dramasini yaratdi. «Kelin tanlov», «Mushkul savdo» 

musiq’ali  komediyalari  1997-yili  sahna  yuzini  ko’rdi.  «Ona  q’albi»,  «Alpomish  va  Barchinoy» 

operalarini  yaratdi.  H.  Rahimov  ijodida  q’o’shiq’  va  romanslar  alohida  o’rin  tutadi.  Jumladan: 

«Soғinganda» «Uzoq’da», «Bo’ron», «Mening sevgim», «Yulduzlar» kabi romanslar. Fortepiano 

uchun  18  ta  xalq’  kuylarini  moslashtirdi,  16  ta  asardan  iborat  «Albom»,  ғijjak  va  fortepiano 

uchun  «Ballada»  va  sonatalar  yaratdi.  H.  Rahimov  respublikamizda  o’tkazilgan  eng  yaxshi 

q’o’shiq’  tanlovining  ko’p  yillar  sovrindori.  Kompozitor  bolalar  uchun  «Do’mboq’chalar 

q’o’shiғi»,  «Oy  bo’lamiz  —  toy  bo’lamiz»,  «Buooro»,  «Samarq’and»  «SHo’x  bolaman», 

«Muchal  q’o’shiғi»,  «Men  ғunchaman»,  «Tilla  q’o’nғiz» va  «Bolalar»  kabi  q’o’shiq’larga kuy 

bastaladi.Habibulla  Rahimov  «SHuhrat»  medali  bilan  mukofotlandi,  O’zbekiston  Respublikasi 

sanhat arbobi unvoniga sazovor bo’ldi. 



Nadim Norxo’jaev (1947) 

O’zbekistonda  xizmat  ko’rsatgan  madaniyat  xodimi,  O’zbekiston  Davlat  konservatoriyasi 

professori,  kompozitor  Nadim  Norxo’jaev  o’zining  jozibali  musiq’iy  asarlari,  ayniq’sa,  estrada 

va bolalar uchun yaratgan q’o’shiq’lari bilan el-yurt hurmatiga sazovor bo’ldi. 

Nadim  Norxo’jaev  1947-yil  24-dekabrda  Toshkent  shahrida  ziyolilar  oilasida  tuғildi. 

Nadimning  ota-onalari  o’ғillarining  musiq’aga  q’iziq’ishini  sezib,  umumtahlim  maktabining  5-

sinfidan  R.  Glier  nomidagi  maxsus  musiq’a  maktab-internatiga  berdilar  va  u  bu  yerda  tanbur 

chalishni  o’rgana  boshladi.  Nadimning  musiq’a  nazariyasi  va  bastakorlikka  q’iziq’ishini 

inobatga  olgan  holda,  uni  1963-yili  Hamza  nomidagi  musiq’a  bilim  yurtiga  o’tkazishadi. 

Mashhur  kompozitor  Rumil  Vildanovdan  musiq’a  sirlarini  o’rgandi.  1967-yili  simfonik  orkestr 

uchun  bastalagan  «Suita»si  bilan  ahlo  baholarga  o’q’ishni  bitirdi.  O’sha  yili  Toshkent  Davlat 

konservatoriyasining kompozitorlik fakultetiga  o’q’ishga kirdi. Bu oliy dargohda kompozitorlik 

bo’yicha  Georgiy  Musheldan,  cholғulashtirishdan  Aleksandr  Kozlovskiydan  saboq’  oldi  N. 

Norxo’jaev konservatoriyani imtiyozli diplom bilan bitirib, Bekobod musiq’a bilim yurtiga ishga 

yo’llanma  oldi.  Harbiy  xizmatni  o’tab  yurgan  davrda  vokal-cholғu  estrada  ansamblini  tashkil 


etib,  konsertlar  bera  boshladi.  Uo’z  faoliyatida  q’o’shiq’  janriga  ko’proq’  ahamiyat  berdi. 

1968—1972-yillarda  musiq’a  maktabida,  1972—1975-yillari  Bekobod  musiq’a  bilim  yurtida, 

musiq’a maktabida o’q’ituvchi va bo’lim mudiri bo’lib ishladi. 1975—1976-yillarda «Melodiya» 

firmasining  ovoz  yozish  studiyasida  bosh  muharrir  vazifasida  ishladi.  A.  Q’odiriy  nomidagi 

Toshkent Davlat Madaniyat institutida o’q’ituvchi, katta o’q’ituvchi, dotsent bo’lib, ayni paytda 

Yu.  Rajabiy  nomidagi  Toshkent  pedagogika  bilim  yurtida  o’q’ituvchi,  1998-yildan  buyon 

Toshkent  Davlat  konservatoriyasi  estrada  ijrochilik  kafedrasi  mudiri,  2003-yildan  professor 

lavozimida  ishlab  kelmoq’da.N.  Norxo’jaev  fortepiano  uchun  3  ta  pesa,  4  ta  preludiya,  2  ta 

variatsiya,  sonatina,  «Luq’malar»  nomli  miniaturalar  turkumi,  so’zsiz  q’o’shiq’,  fortepiano 

uchun 2 ta sonata, skripka va fortepiano uchun pesa, torli kvartet, fortepiano va simfonik orkestri 

uchun  «Konsertino»,  IVq’ismli  simfonik  suita,  Iq’ismli  simfoniya  va  ko’pgina  q’o’shiq’lar 

yaratdi.N. Norxo’jaev ijodida q’o’shiq’ ustuvor ahamiyat kasb etadi. Uzamondosh shoirlar bilan 

hamkorlikda  100  dan  ortiq’  estrada  va  boғcha  bolalari  hamda  maktab  o’q’uvchilariga  atab 

q’o’shiq’lar yaratdi. Yosh bastakorning bolalar uchun 1975-yilda yozgan «Hakkalar» ilk estrada 

q’o’shiғi  «Paxtaoy»  nomli  vokal  cholғu  ansambli  ijrosida  mashhur  bo’lib  ketdi.  Jumladan, 

«Yaxshi  bola»,  «Dangasa»,  «Eh,  orzular»,  «Antiq’a  musobaq’a»,  «Diyor  madhi»,  «Baliғim», 

«Salom bergan bolalar», «Sayyoraxon», «CHamandagi gullarmiz», «Boboxo’roz», «Dono bola» 

kabi  q’o’shiq’lari  «Bulbulcha»  bolalar  xori  ijrosida  ommalashib  ketgan.  Bolalar  xori  uchun 

«Hafta» kantatasi, «Daraxtlar suhbati» oor suitasi, o’zbek xalq’ q’o’shiq’larini xor uchun q’ayta 

ishladi. «Osmondagi oy», «CHori chambar», «Kavushim», «CHuchvara q’aynaydi» q’o’shiq’lari 

shular jumlasidan.Nadim Norxo’jaev O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi faxriy 

unvoni bilan taq’dirlangan. Respublika «Ofarin — 2000» ko’rik-tanlovi sovrindori, O’zbekiston 

Bastakorlar  uyushmasi  q’o’shiq’  sho’basi  raisi,  respublikamizda  o’tkazilayotgan  turli  ko’rik-

tanlovlarda jyuri hayhatlarining faol ishtirokchisi. 

3. 

Mavzu: 


O’zbek musiq’asida kompozitorlik ijodiyoti 

Maq’sad vazifalar. 

Maq’sad:  O’q’uvchilarga    O’zbek  musiq’asida  kompozitorlik  ijodiyoti        turlari   

haq’ida tushuncha berish. 

Vazifalar:-O’q’uvchilarda  mavzuga  nisbatdan  q’iziq’ish  uyғotish,  mavzu        asosida    

bilim    va    ko’nikmalarni    shakllantirish    va kengaytirish. 

Mavzuga  oid  tarq’atilgan  materiallarni  o’q’uvchilar  tomonidan  yakka    va  

guruh    holatida    o’zlashtirib    olishlari    hamda    suhbat-munozara  orq’ali  tarq’atma 

materiallardagi  matnlar  q’ay  darajada  o’zlashtirilganligini          nazorat          q’ilish     


ularning     bilimini baholash. 

O’q’uv 


jarayoning 

mazmuni 


Zamonaviy  musiq’a  janrlari  xaq’ida  o’q’uvchilarga tushuncha berish. Jaz, blyuz, 

tango,  rok,  musiq’aga  oid  tayanch  so’zlar  haq’ida  tushuncha  berib,  zamonaviy 

musiq’a asarlaridan parcha eshittirish. 

O’q’uv 


jarayonini amalga 

oshirish 

texnalogiyasi 

Uslub: Hikoya, suhbat, tushuntirish, "Klaster", "Aq’liy hujum". 

SHakl: Suhbat-munozara, guruhlarda va jamoada ishlash. 

Vosita:  Tarq’atma  materiallar,  audio  SD  disk  yozuvlari,  fortepiano  cholғu  asbobi, 

raғbatlantiruvchi kartochkalar. 

Usul: Tayyor yozma materiallar. 

Nazorat: Oғzaki nazorat, savol-javoblar, ko’zatish, o’z-o’zini nazorat q’ilish. 

Baholash: Raғbarlantirish. 5 balli tizim asosida baholash. 

Kutiladigan 

natijalar 

O’q’ituvchi:  Mavzuni  berilgan  vaq’t  ichida  barcha  o’q’uvchilar  tomonidan 

o’zlashtirilishiga  erishish.  O’q’uvchilar  faolligini  oshirish.  O’q’uvchilarda  darsga 

nisbatan  q’iziq’ish  o’ygotish.  Dars  jarayonida  ko’proq’  o’q’uvchini  baholashga 

erishish. Savol-javoblarga q’atnashib, mustaq’il fikrlashga o’rgatish. 

O’q’uvchi:  Yangi  bilimlarni  egallaydi,  Yakka  holda  va  guruh  bo’lib  ishlashni 

o’rganadi,  nutq’i  rivojlanadi  va  eslab  q’olish  q’obiliyati  kuchayadi.  O’z-o’zini 

nazorat q’ilishni o’rganadi. Q’isq’a vaq’t ichida ko’p mahlumotlarga ega bo’ladi va 

baholay oladi 

Kelgusi rejalar 

 

O’q’ituvchi:  Yangi  pedagogik  texnologiyalarni  o’zlashtirish,  darsda  q’o’llash.O’z 



ustida  ishlash.  Mavzuni  xayotiy  voq’ealar  bilan  boglash.  Pedagogik  mahoratini 

oshirish. 



O’q’uvchi:  Mustaq’il  ishlashni  o’rganadi.  Fikrini  ravon  bayon  q’ila  oladi.  SHu 

mavzuga  asoslanib  q’o’shimcha  materiallar  topadi,  ularni  o’rganadi.  Fikri  va  guruh 

fikrini tahlil q’ilib, mustaq’il f ikrlash malakasini hosil q’iladi. 

 

Darsning  tahlimiy  maq’sadi:  Musiq’iy  bilimini  boyitish    mavzu  haq’ida  mahlumot 

berish. 


Darsning tarbiyaviy maq’sadi: O’q’uvchilarda ijodiy mahorat nafosat va badiiy didni 

o’stirish, fikr doirasini kengaytirish, mustaq’illik va tashabbuskorlikni tarbiyalash. 



Darsning  rivojlantiruvchi  maq’sadi:  Musiq’a  asarini  tinglash,  q’o’shiq’lar  kuylash 

orq’ali o’q’uvchilarda musiq’iy q’obiliyat va iq’tidorni rivojlantirish. 



Darsning shiori: "Musiq’a odam ruhining yo’ldoshidir" ( SHayx Sahdiy ). 

Darsning uslubi: Savol-javob, tushuntirish, "Klaster", "Aq’liy xujum". 

Darsning  jihozi:  Fortepiano  cholғi  asbobi,  reja,  konspekt,  7-sinf  darslik,  tarq’atma 

materiallar, kartochkalar, nota yozuvlari, audio SD disk yozuvlari.  



Darsning borishi: 

 



Tashkiliy q’ism: 

a) salomlashish, 

b) davomatni aniq’lash, 

v) o’q’uvchilarni darsga tayyorgarligini tekshirish. 



O’tilgan mavzu takrorlab mustahkamlanadi: 



O’tilgan mavzular test sinovlari, musiq’a savodxonligi yuzasidan 

tuzilgan savollar orq’ali mustahkamlanadi. 

10 


Jamoa    bo’lib    kuylash:    Ovoz    sozlash    mashq’lari kuylanib,    

A.Mansurov    musiq’asi    "O’zbekiston-ona, onajon!"  Gulnora 

Q’o’chq’orova musiq’asi  "O’zbegimdan aylanay" Xurshida Hasanova 

musiq’asi  "O’zbekiston-jannat" q’o’shiq’lari o’q’uvchilar tomonidan 

xor bo’lib kuylanadi. 

10 



Yangi    mavzu:  O’zbek musiq’asida kompozitorlik ijodiyoti  haq’ida 



tushuncha berish. 

10 


Tinglash:   Nota   yozuvlaridan   yoki   audio   SB   disk yozuvlaridan  

foydalanib,  "Jonon",  "Dugoh xusayniy taronasi",  "Samoi dugoh",  

"CHapondozi  suvora" xalq’ musiq’alari   parchasidan   namuna   

tinglab,   munozara o’tkaziladi. 



Dars       yakuni:       Savol-javob       orq’ali       mavzuni 

mustahkamlash. 



Uyga vazifa: Mavzuni o’q’ish. 

O’q’uvchilar sinfga o’q’ituvchi tanlagan musiq’a sadolari ostida kirib kelishadi. 



Tashkiliy  q’ism:  Har  bir  guruhga  (sozanda,  xonanda,  raq’s)  so’zlari  yozilgan 

kartochkalar  tarq’atiladi.  Har  bir  guruh  bir-biriga  kartochkalarida  yozilgan  so’zni  aytmasdan 

kuylab, uxshash sinonim so’zlar, pantamimo xarakatlari bilan ko’rsatib berishlari kerak. Q’olgan 

guruhlar  kartochkadagi  so’zni  topishga  xarakat  q’ilishadi.  So’zni  to’ғri  topgan  guruh  rangli 

kartochkalar  bilan  raғbatlantiriladi.  Har  bir  guruhga  "sozanda",  "xonanda",  "  raq’s"  guruh 

nomlari beriladi. 

O’tilgan  mavzularni  mustahkamlashda  testdan  foydalanib,  har  bir  guruhga  o’tilgan 

mavzular yuzasidan tuzilgan testlar tarq’atiladi. O’q’uvchilar berilgan 5 daq’iq’a ichida testlarni 

yechishadi. 

Test usuli orq’ali vazifa tekshiriladi 



1.  Mumtoz musiq’a kimlar tomonidan yaratiladi va ijro etiladi? 

a) kompozitorlar tomonidan yaratiladi va ijro etiladi. 

b) xofizlar tomonidan yaratiladi va ijro etiladi. 


d) istehdodli bastakorlar tomonidan yaratiladi, yuksak malakaga ega bo’lgan xonanda va 

sozandalar tomonidan ijro etiladi. 



2.  Mumtoz kuylar q’aysi cholғu sozlarida ijro etiladi?  

a) karnay, klarnet, doira. 

b) dutor, tanbur, surnay.  

d) skripka, chang, ғijjak. 



3.  Mumtoz ashula ijrochilarini kimlar deb ataymiz? 

a)   baxshilar 

b)   xofizlar 

         d)   xonandalar 



4. Xarazm maq’omi nima deb yuritiladi? 

a)  olti maq’om 

b)  olti yarim maq’om  

d) "SHashmaq’om" 



5. "Dostonchilik" sanhati ko’proq’ q’aysi vohaga xos? 

a)    Buxoro-Samarq’and 

b)    Farғona-Toshkent 

d)    Surxondaryo-Q’ashq’adaryo 



6. Doston ijrochilarini kim deb ataymiz? 

a)  xofiz 

b)  baxshi  

d) xonanda 



7. "SHarq’ taronalari" xalq’aro festivali q’aerda o’tkaziladi? 

a)  Toshkent shahrida 



b)  Samarq’and shahrida              

d) Buxoro shahrida 



8.  Eron kasbiy musiq’asining asosiy janri nima deb ataladi va u necha turkumdan 

iborat? 

a)  "maq’om" deb nomlanadi, 6 turkumdan iborat 

b)  "dastgoh" deb nomlanadi, 7 turkumdan iborat 

d) "maq’om" deb nomlanadi, 7 turkumdan iborat 



Jamoa  bo’lib  kuylash: Ovoz q’izdirish mashq’lari. Do-major gammasini notalar bilan kuylash 

yoki  bo’ғinlab  aytish.  SH.Yormatovning  “Sumalak”  q’o’shiғini  takrorlash,  guruhlar  bo’yicha 

yoki solist va xor bo’lib ijro etish. 

A.Varelasning  “Oppoq’  q’ishey,  oppoq’  q’ish”  q’o’shiғini  o’rganish.  O’q’ituvchi  ijrosida 

q’o’shiq’ni tinglab, kompozitor va shoir haq’ida gapirib berib, kuyni tahlil q’ilish. Sinf jamoasi 

bilan birgalikda jumlalab o’rganish va guruhlarga bo’linib kuylash. 

O’q’uvchilar 

Dam olmoq’da dalalar, 

Keng vodiylar daralar. 

Fasl zavq’i atrofga, 

Q’o’shiq’ bo’lib taralar. 

Naq’arot: 

Oppoq’ q’ishey, oppoq’ q’ish, 

Eh q’orlari yumshoq’ q’ish. 

CHana, konki o’ynatgan, 

Q’uvnoq’ q’ishey, q’uvnoq’ q’ish 

Q’o’shiq’ matni xor bo’lib o’q’iladi. O’q’ituvchi tomonidan q’o’shiq’ 1-2 marotaba kuylab 

ijro etilgandan so’ng o’q’uvchilar bilan birgalikda ijro q’ilinadi. 

 


 

 

Tarmoq’lar ichida  mavzu mustahkamlanadi 



 

 

 



 

 

 



 

Musiq’a  tinglash:  Nota  yozuvlari  va  SD  yozuvlaridan  foydalanib,  birin-ketin  ijro  q’ilingan 

xalq’  musiq’asi  parchasidan  namuna  eshittirib,  har  bir  guruhga  tinglashga  beriladigan  kuylar 

yozilgan  kartochkalar  tarq’atiladi,  o’q’uvchilar  tinglagan  kuylarning  yoniga  raq’amlarini  yozib 

chiq’adilar. 

"Jonon"  xalq’  musiq’asi.  (darslik  7-8  bet),  "Dugoh  Xusayniy  taronasi"  xalq’  musiq’asi. 

(darslik  17-bet),  "Samoi  dugoh"  xalq’  musiq’asi  (darslik  13-bet),  "CHapandozi  suvora"  xalq’ 

musiq’asi. (19-bet). 

Kuylarni     to’ғri     topgan     guruh     rangli     kartochkalar     bilan raғbatlantiriladi.  

Yangi mavzu: 

Замонавий 

мусиқа 

Опера 


Сюита 

Симфония 

Эстрада 

Комедия 


Балет 

Чарлстон 

Рок 

Римский-


Корсаков 

Жаз 


Румбо 

Тангоо 


Musiqiy  savodxonligini  oshirish:  Ton  va  yarim  ton,  lad,  major  va  minor    uchtovushliklarini  

kuylash  Musiqada  tovushlarning  oralig`i  ton  va  yarim  tonlardan  iborat.  Tabiiy  major  va  minor 

tovushqatorlarida ton va yarim tonliklar quyidagicha bo`ladi.  

Do-major: 1 ton, 1 ton, 0,5 ton 1 ton, 1 ton, 1ton, 0,5 ton  

Lya – minor: 1 ton, 0,5 ton, 1 ton, 1 ton, 0,5 ton 1 ton, 1 ton.  

 

 



O’tilgan mavzularni mustahkamlashda B       B       B        usulidan foydalanamiz: 

                                                                   1       2        3 



 

Dars yakuni:Faol qatnashgan bolalar rag’batlantiriladi,uyga vazifa beriladi.  Bolalarni  kayfiyati 

ko’tarinki ruhda musiqiy mashg’ulot yakunlanadi. 

 

                        

 

                                                Xulosa 



Bilar edim  

Bilib oldim 

Bilishni hohlayman? 

Саноq’ли бастакорларни 

Янада кo’проғини. 

Уларнинг асарларини 



        Istiqlol sharofati bilan yurtimizda «Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot barpo etish» 

yo‘lidan borar ekanmiz, jamiyatimizning barcha sohalarida tup o‘zgarishlar amalga 

oshirilmoqda. O‘sib kelayotgan yosh avlodni har tomonlama muka mmal inson qilib tarbiyalash 

hozirgi kunning eng dolzarb muammolaridan biri bo‘lib turgan bir paytda, xususan, talantlarga 

pedagogik mahorat sirlarini o‘rgatib borish o‘ta zarurligini hayot taqozo etadi. Bo‘lajak musiqa 

mutaxassislari yosh avlod ongiga yuksak tuyg‘ularni singdirish, ularda Ona Vatanga muhabbat, 

go‘zallikga intilib yashash, uni asrash va yaratishga bo‘lgan ishtiyoq uyg‘otuvchi 

kasb egalari hisoblanadilar. Respublikamiz prezidenti I.A.Karimov bu noyob kasb egalarining 

imkoniyatlarini chuqur his qilgan holda, yosh avlodga musiqiy ta’lim 

berish zarurligiga alohida e’tibor qaratib, ularga zarur shart-sharoitlar yaratib berish haqida 

maxsus farmon chiqardi. Unda ta’kidlanganidek  «Bolalar musiqa va san’at maktablarini 

zamonaviy o‘quv va musiqa anjomlari bilan ta’minlash» bugungi kun talablaridan biri bo‘lib 

hisoblanadi. Bolalar musiqa va san’at maktablarining moddiy va texnik bazasini mustahkamlash, 

ularning faoliyatini yanada yaxshilash bo‘yicha 2009–2014-yillarga mo‘ljallangan davlat 

dasturini tayyorlash choratadbirlari rejalashtirildi. Bu vazifalarni O‘zbekiston Respublikasi 

prezidenti farmoyishidan kelib chiqqan holda amalga oshirish lozimligi ta’kidlab o‘tildi. 

                Umumta’lim da musiqa fani bo‘yicha davlat o‘quv 

standartlari va dasturlarini, darslik va metodik, o‘quv qo‘llanmalarini zamonaviy mezonlar 

asosida takomillashtirish zarurligi ta’kidlanadi  Musiqiy ta’limning oliy maqsadi: yosh avlodni 

milliy musiqa merosimizga vorislik qila oladigan hamda musiqa boyligini idrok eta oladigan, 

yetuk, barkamol, madaniyatli, nafaqat o‘z milliy an’analarini, balki boshqa millatlar 

madaniyatidan boxabar va bu an’ana, madaniyatlarini hurmat qiladigan qilib voyaga 

yetkazishdan iboratdir. Bunda nafosat tarbiyasining ahamiyati benihoya kattadir. Nafosat 

tarbiyasining mazmuni serqirra bo‘lib, musiqa tarbiya eng asosiy o‘rinni egallaydi.Xalq 

pedagogikasi o‘sib, rivojlanib borayotgan bir davrda xalq musiqiy namunalarini o‘rganish atoqli 

san’atkorlar ijodidan dars jarayonida keng foydalanish musiqa o‘qituvchisi oldida turgan dolzarb 

vazifalardan biri ekanligi ta’kidlanadi. Mazkur tavsiyada mavjud pedagogik vazifalar saqlangan 

holda, O‘zbekistonga xos milliy qadriyatlar, an’analar, xalq ijodi, musiqani bolalarning idrok 

etish qobiliyati darajasiga bosqichma-bosqich tadbiq etish nazarda tutiladi. Tavsiya etilayotgan  

o‘llanmadagi musiqa repertuari jonajon vatanga muhabbat, mehnatsevarlik, tabiatni e’zozlash, 

do‘stlik, hamjihatlik, rahm-shavqat kabi hislar musiqiy obrazlar orqali idrok etishga qaratilgan va 

dars jarayonida quyidagi ijrochilik malakalarini shakllantirish zarur. Tovushni to‘g‘ri ohangda 

ijro etish, musiqa ostida ritmik harakatlarni ifodali bajara olish, cholg‘u asboblarining tovushiga 


ko‘ra ajrata olish va ularni aniq  slublarda, bolalar cholg‘u asboblarida chalishga o‘rgatishdan 

iborat.  



FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: 

1.O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni. Barkamol avlod   

   orzusi. –Toshkent: O‘zbekiston, 1998. –20-29 b. 

2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Barkamol avlod orzusi.T.: O‘zbekiston,1998.-  

   31-61 b. 

3.Karimov I. A., Yuksak ma’naviyat – yengilmas  kuch Toshkent, “Ma’naviyat”,  

   2008,141-b  

4.Karimov I. A. , O‘zbekiston o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li. T.: , “O‘zbekiston”,  

   1992. 90 bet 

5.Karimov I.A. Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. –T.:  

   “O‘zbekiston”, 86-b 

6.Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. 5-tom. –T.: O‘zbekiston,  

   1997. -384 b. 

7.Karimov I. A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni –xalq, millatni –   millat  qilishga      

    xizmat etsin-Toshkent: O‘zbekiston, 1998. –30 b.  

8. Karimov I. Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. –  T.:   

    “O‘zbekiston”, 2000  y, -66 b.  

9.  Asafyev B. V. “Zamonaviy rus musiqashunoslik va uning tarixiy  vazifalari”.—  

     De Musica, 1–son. L., 1926, 17–bet. 

10. Sharipova G., Yakubova Sh. Maktabgacha ta’lim muassasalarida musiqa   

     o‘qitish metodikasi Toshkent-Cho‘lpon nashriyoti -2007 yil 

11. Bola ma’naviyatini shakllantirish. (Yo‘ldoshev J.tahriri ostida.) –  

     Toshkent: Sharq,  2000. – 301 bet. 

12. Bolalarni tarbiyalashda oila, mahalla, maktab hamkorligi  

      konsepsiyasi. –Toshkent: Rahbar, 1998. –15 b. 

13. Soipova D. Musiqa o‘qitish nazariyasi va metodikasi. Toshkent Musiqa  

     nashriyoti 2009 yil 

14. Soliyev N Musiqa savodi ailifbosi T.:G’ofur G’ulom 2003 y 

16. Umarov.E. Estetika T.: “O‘zbekiston”, 1995y., -210–bet 

17. Ushinskiy K.D. Sbor, soch. —M.: L., 1998. 

18. Shimanovskiy K. Tanlangan maqola va xatlar. L., 1993, 80–bet. 

19. Internet ma’lumotlari  



    -www.Ziyonet.uz 

    -www. Pedagog.uz. 

    -www.edu.uz 

   -www.kasu.uz 

 

 

                                                             



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Download 0.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling