Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

 
1
O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI  OLIY VA O’RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI  SAMARQAND DAVLAT 
UNIVERSITETI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MEXANIKA
 
KAFEDRASI 
                                                                       
« MATERIALLAR QARSHILIGI» fanidan  
 o’quv-uslubiy  
 
M A J M U A 
 
 
«5440200 – Mexanika» ta’lim yo’nalishi talabalari uchun
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
SAMARQAND-2010
 

 
2
MUNDARIJA 
 
1. MATERIALLAR QARSHILIGI FANIGA KIRISH. 
1. 
Materiallar qarshiligi fanining rivojlanishi tarixi. 
 
2. 
Materiallar qarshiligi fani. Asosiy tushunchalar va ta’riflar. 
3. 
Qurilmalar qismlarining hisob sxemalari.
 
4. 
Ichki va tashqi kuchlarni tasniflash. 
5. 
Kesish usuli. Deformatsiya va surilishlar. 
2. CHO‘ZILISH VA SIQILISH
 
1. Kuchlanish va deformatsiyalar 
2. Guk qonuni 
3. Puasson koeffisiyenti 
4. Jism hajmining o‘zgarishi 
5. Mustahkamlik va bikirlik shartlari
 
3.
 
CHO‘ZILISH VA SIQILISHNING STATIK ANIQMAS HOLLARI
 
1.  Statik aniqmaslik. 
2.  Statik aniqmas masalalar
 
4
.
 TEKIS KESIMLARNING GEOMETRIK XARAKTERISTIKALARI. 
      1. Umumiy tushunchalar. 
      2. Kesimning statik momenti 
5.
 
ZO‘RIQQAN HOLAT DIAGRAMMASI
 
1. Chiziqli zo‘riqish holatida qiya yuzachalar bo‘yicha kuchlanishlar. 
2. Tekis kuchlanganlik holatida qiya tekisliklar bo’yicha kuchlanishlar. 
3. Hajmiy zo‘riqqan holatdagi qiya yuzachalar bo‘yicha kuchlanishlar. 
4. Hajmiy va tekis zo‘riqish holatidagi deformatsiyalar va kuchlanishlar orasidagi 
bog‘liqlik.
 
6.
 
MUSTAHKAMLIK NAZARIYALARI 
1. Eng katta normal kuchlanishlar nazariyasi. (birinchi mustahkamlik nazariyasi) 
 2. Eng katta chiziqli deformatsiyalar nazariyasi. (ikkinchi mustahkamlik nazariyasi) 
 3. Eng katta urinma kuchlanishlar nazariyasi. (uchinchi mustahkamlik nazariyasi) 
 4. Shakl o’zgarishi energiyasi nazariyasi. (to’rtinchi mustahkamlik nazariyasi) 
 5. Chegaraviy zo’riqqanlik holati nazariyasi. (beshinchi mustahkamlik nazariyasi). 
7. BURALISH 
1. Buralish, uning hosil bo’lishi va ta’rifi 
2. Burovchi moment uning ishorasi va epyuralari. 
3. Buralishda brusning deformatsiyalanishi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
3
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
«MATERIALLAR QARSHILIGI» 
FANI BO’YICHA O’QUV –USLUBIY MAJMUA
 
(I - BO’LIM) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
4
 
1.  Kirish  (fanning  o’rni  va  ahamiyati,  rivojlanish  taraqqiyoti,  nazariy  va 
metodologik asoslari va o’rganiladigan muammolari bayon etiladi) 
 
“Materiallar  qarshiligi”  fan  dasturi  oliy  ta’limning  davlat  ta’lim  standarti  va 
“5440200-Mexanika” ta’lim yunalishining o’quv rejasi asosida tuzilgan. 
 
Fanning  maqsadi:  mexanika  yunalishi  bo’yicha  ta’lim  olayotgan  talabalarga 
Materiallar  qarshiligi  fanini  amaliyotga  tadbiq  etish,  tajribaviy  natijalar  va  nazariy 
ma’lumotlar berish. 
 
2.  Fanni  o’zlashtirishga  qo’yiladigan  talablar.  Fanni  o’zlashtirishda 
qo’yiladigan  talablar  Davlat  ta’lim  standartidagi  malakaviy  tavsifga  muvofiq  ishlab 
chiqiladi va quyidagicha bayon etiladi.  
 
Fanni o’zlashtirgandan keyin talaba: 
a)  Hozirgi zamon mexanik fanlar muxtasar asosiy vazifalari bilan tanish bo’ladi. 
b)  Materiallar qarshiligi  tarixiga oid nazariy bilimga ega bo’ladi. 
c)  Materiallar  qarshiligi  fanlarni  o’zlashtirish  tartib  va  metodologiyasiga  ega 
bo’ladi. 
d)  Materiallar qarshiligi fanidan masala va muammolarini tushinib oladi.  
3.    Fanning boshqa fanlar bilan bog’liqligi. (Fanning boshqa turdosh fanlar 
bilan  o’zaro  aloqadorligi  va  uzviyligi  haqida  ma’lumot  beriladi).  Materiallar 
qarshiligi    fani  Nazariy  mexanika,  Deformatsiyalanuvchi  qattiq  jismlar  mexanikasi, 
Plastinka  va  qobiqlar  nazariyasi,  Elastiklik  nazariyasi  kabi    fanlar  bilan  turdosh 
hisoblanadi  va ular bilan bir qatorda tabiy fanlar turkumidan hisoblanadi. Materiallar 
qarshiligi   fan sifatida ana shu xususiyatlarni hisobga olib, ta’lim beradi.  
4.    Fanning hajmi va mazmuni.  
 
 
Fanning hajmi. (3-kurs) 
 
№ 
Mashg’ulot   turi 
Ajratilgan soat 
Semestr 
1 
Nazariy  
14 
6 
2 
Amaliy 
10 
6 
2 
Laboratoriya 
4 
6 
3 
Nazorat 
14 
 
                                      (4-kurs) 
№ 
Mashg’ulot   turi 
Ajratilgan soat 
Semestr 
1 
Nazariy  
22 
7 
2 
Amaliy 
14 
7 
2 
Laboratoriya 
6 
7 
3 
Nazorat 
16 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
5
 
Ma’ruza.  14 soat. 
 (3- kurs, kunduzgi bo’lim, 2010-2011 o’quv yili) 
3- кursda  14  ма’ruza + 10 аmaliyot + 4  laboratoriya + 28 MBO = 56 soat 
 
№ 
Мashg’ulotlar mazmuni 
Soat   
Adabiyot № 
sahifa   
1 
Materiallar qarshiligining asosiy tushunchalari 
4 
 
 
Materiallar qarshiligi fanining asosiy tushunchalari. Hisoblash modeli. Tashqi va 
ichki kuchlar. Kesish usuli 
2 
2) 5-17 b, p1-6 
 
Kuchlanish va deformatsiyalar. Sterjenning bo’ylama chuzilishi va siqilishi 
2 
2)  p7,  p11.26-28 
b 
2 
Prizmatik sterjenlarning cho’zilishi va siqilishi 
4 
 
 
Kundalang  va  qiya  kesimlardagi  kuchlanishlar.  Bo’ylama  va  kundalang 
deformatsiya 
2 
1) p11, 26-32 b 
 
Mustahkamlik va bikrlikka hisoblash. Statik aniqmas masalalar 
2 
2)  p24,  43.  67-83 
b 
3 
Kuchlanishlar tahlili 
6 
 
 
Qiya  kesimlardagi  kuchlanishlar.  Tekis  kuchlanganlik  holati.  Fazoviy 
kuchlanganlik holati. Kuchlanish holatining turlari.  
2 
2) p35-37, p12 
 
Bosh yuzalar va bosh kuchlanishlar. Umumlashgan Guk qonuni 
2 
 
 
Tekis kuchlanganlik holati. Mor doirasi. Puasson koeffitsenti. Deformatsiyaning 
potensial energiyasi 
2 
2) 
p36, 
p33.                    
101-109b,  2) 
842, 129 b  
 
Jami 
14 
 
Amaliy mashg’ulotlar (3- kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Amaliy mashg’ulotlar mazmuni 
Soat   
Adabiyot № 
sahifa   
1 
Chuzilish va siqilish. Kuchlanish va deformatsiyalar 
2 
7) 1,1-1,4.12-16b 
2 
Cho’zuvchi  (siquluvchi)  prizmatik  sterjenning  bo’ylama  va  ko’ndalang 
deformatsiyasini aniqlash 
2 
7)  2.5-2.7.  35-
42b 
3 
Kundalang va qiya kesimlardagi kuchlanishlar 
2 
7) 2,5-2,9.50-58b 
4 
Statik aniqmas masalalar (chuzilish va siqilish) 
2 
8) 33-36 b 
5 
Tekis kuchlanganlik va fazoviy kuchlanish hollari 
2 
7)  2.6-2.8.  53-
67b 
 
Jami 
10 
 
4.3. Laboratoriya mashg’ulotlari (3- kurs, kunduzgi bo’lim) 
Tarixni vaqt bilan bog’lab, ixtirolar xronologik tartibi bilan va bilimning 
 konkret boblariga moslashtirib sharh qilish kerak. Fan tarixiga oid kitoblar (risolalar) 
nomida  olimlar  nomi  yuritiladi,  masalan  I.B.Pogrebisskiy  kitobi  XIX  asrda  klassik 
mexanika    rivoji  haqida  bo’lib  ”Ot  Lagranja  k  Eynshteynu”  deyiladi.  Amaliy 
mashg’ulot  sifatida  ba’zi    bir  olimlar  ilmiy  faoliyatidan  va  risolalarning  tahlili 
o’tkazish ko’zga tutiladi (hisobga olinadi).    
 
   
 
 
   
№ 
Амаliy mashg’ulot mavzusi 
(Laboratoriya) 
Mashg’ulot maqsadi 
Kutiladigan  
natija 
Ajrat. 
soat 
1 
Chuzilish va siqilish 
Materiallarni  cho’zilish  va 
siqilishga 
sinash 
orqali 
materialning  fizik-mexanik 
xossalarini urganish 
O’zlashtirish 
2 
2 
Kuchlanish va deformatsiyalar 
Guk 
qonuni 
asosida 
kuchlanish 
va 
deformatsiyalar 
orasidagi 
munosabat urganiladi 
 
O’zlashtirish 
2 
 
Jami 
 
 
4 
 
 
 

 
6
Mustaqil bilim (3- kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Mashg’ulotlar mazmuni 
Soat   
Adabiyot № 
sahifa   
1 
Kuchlanish va deformatsiyalar nazariyasidan ma’lumot 
2 
7) 1,1-1,4.12-16b 
2 
Materiallarning  mustahkamligini  sinov  yo’li  bilan  o’rganish.  Cho’zilish 
diagrammasi. 
2 
7) 2,1-2,4.32-50b 
3 
Plastik va mo’rt materiallarning cho’zilish diagrammasi. 
2 
 
4 
Materiallarning  mexanik  xossalariga  temperaturaning  ta’siri.  Keyingi  ta’sir  va 
o’zicha cho’ziluvchanlik. 
2 
 
5 
Siljishga ishlovchi konstruksiya elementlari hisobi. 
2 
 
6 
Payvand birikmalar hisobi 
2 
 
7 
Kichik qatlamli vint prujinalardagi kuchlanishlar va deformatsiyalar 
2 
 
8 
Kesimi doiraviy bo’lgan sterjenlarning buralishi 
2 
 
9 
Tekis shakllarning statik va inersiya momentlari. 
2 
 
10 
Murakkab geometrik shakllarning inersiya momentlarini hisoblash 
2 
 
11 
Murakkab  yuklar  uchun  kesib  o’tuvchi  kuch  eguvchi  moment  epyuralarini 
yasash 
2 
 
12 
Tugunlar orqali yuklangan balkalar uchun kesib o’tuvchi kuch, eguvchi moment 
epyuralarini yasash 
2 
 
13 
Balka kesimlarining ratsional shakllari. 
2 
 
14 
Qo’sh tavrli kesim uchun tangensial kuchlanishlar 
2 
 
 
Jami 
28 
 
 
J A M I: 
56 
 
 
SamDU fizika-matematika fakulteti «Mехаniка» каfedrasi 
 MATERIALLAR QARSHILIGI  
(4 - kurs, kunduzgi bo’lim, 2010-2011 o’quv yili) 
   4- kursdа   22 ма’ruza  + 14 аmaliyot + 6 laboratoriya +42 MBO = 84 soat 
Ma’ruza darslari  (4 -kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Мashg’ulotlar mazmuni 
Soa
t   
Adabiyot № sahifa   
1 
Sof siljish. 
4 
 
 
Sof siljish uchun Guk qonuni. Sof siljishdagi deformatsiya 
2 
2) p43, 133 b 
Siljishga ishlovchi qurilma elementlari hisobi 
2 
2) p43, 136 b 
2 
Bo’ralish. 
4 
 
 
Doiraviy  kesimli  stergenning  buralishi.Bo’rovchi moment  va  kesib  o’tuvchi 
kuch 
 
2 
 
2) p47, 161 b 
Tangensial 
kuchlanishlarning 
formulasi. 
Mustahkamlikka 
hisoblash. 
Bo’ralishdagi deformatsiyani aniqlash 
2 
2) p50-52, 169-174 b 
2) p50-52, 169-174 b 
3 
Mustahkamlik nazariyasi 
4 
 
 
Klassik nazariya. Energetik nazariya 
2 
2) p 25-27 85-93b 
Murakkab  kuchlanish  holatidagi  jismlarning  mustahkamligini  turli 
mustahkamlik nazariyalari asosida tekshirish 
2 
2) p 25-27 85-93b 
4 
Egilish.  
6 
 
 
Ko’ndalang egilish. Tayanchlar va ularning reaksiyalari. Eguvchi moment va 
kesib o’tuvchi kuch. Asosiy hisoblash sxemalari. Ichki zuriqishlar 
2 
2) p66-68, 112-114b 
2) p80-81, 261-266b 
 
Egilishdagi kuchlanishlarni aniqlash. Sof egilish. 
2 
2) p80-81, 261-266b 
Sof  egilishdagi  normal  kuchlanishlar.  Elastik  chiziqning  universial 
tenglamasi. 
2 
2)  p66-69,  112-224b  2) 
p80-81, 261-270b 
5 
Statik aniqmas balkalar hisobi 
4 
 
 
Ortiqcha  bog’lanishlar.  Ortiqcha  noma’lumlarni  aniqlash.  Uch  tayanchda 
yotuvchi balkalar 
2 
2) p91, 309 b 
Konstruksiya elementlari hisobi. Kritik kuch. Eyler formulasi 
2 
2) p100,353 b 
Jami 
22 
 
Amaliy mashg’ulotlar (4 -kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Amaliy mashg’ulotlar mazmuni 
Soat    Adabiyot № sahifa   
1 
Sof siljish uchun Guk qonuni. Sof siljishdagi deformatsiyalar 
2 
10)    2.8  -  2.9.  65-
68b 

 
7
2 
Doiraviy kesimli sterjenning buralishi. Burovchi momentlar 
 epyuralarini yasash  
2 
10)  2.8-2.9.  68-
77b 
3 
Sof  siljishdagi  normal  kuchlanishlar.  Balka  kesimlaridagi  tangensial 
kuchlanishlar. 
2 
10)  6,1-6,4,  108-
118 b 
4 
Egilishda eguvchi moment va kesib o’tuvchi kuch. Egilishdagi kuchlanishlarni 
aniqlash 
2 
10)  6,1-6,4,  108-
118 b 
5 
Balkaning  egilishdagi  deformatsiyasi.  Balkaning  salqiligi  va  ko’ndalang 
kesimlarning aylanishi. 
2 
10)  6,1-6,4,  108-
118 b 
6 
Elastik chiziqning universial tenglamasi yordamida masalalar yechish. 
2 
10)  6,1-6,4,  109-
125 b 
7 
Statik aniqmas balkalar hisobi 
2 
8) 59-63 b 
 
Jami 
14 
 
Laboratoriya mashg’ulotlari (4 kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Mashg’ulotlar mazmuni 
Soat   
Adabiyot № 
sahifa   
1 
Statik aniqmas masalalar (chuzilish va siqilish) 
2 
8) 33-36 b 
2 
Doiraviy kesimli stergenning buralishi.Bo’rovchi moment va kesib o’tuvchi kuch  
2 
8) 56-59 b 
3 
Egilishga doir misollar 
2 
8) 102-104 b 
 
Jami: 
6 
 
Mustaqil bilim olish (4 kurs, kunduzgi bo’lim) 
№ 
Mashg’ulotlar mazmuni 
Soat   
Adabiyot 
 № sahifa   
1 
Doiraviy kesim uchun tangensial kuchlanishlar. 
2 
1-2 
2 
Balkaning  salqiligi  va  ko’ndalang  kesimlarning  aylanishini  analitik  usulda 
aniqlash. 
2 
1-2 
3 
O’zgaruvchan  kesimli  balkalar  hisobi.  Egilishga  teng  qarshilik  ko’rsatuvchi 
balkalar va ularning profili 
4 
1-2 
4 
Statil aniqmas balkalar hisobi 
2 
1, 2, 3, 4 
5 
Uchlari turlicha mahkamlangan sterjenlar uchun kritik kuch ifodasi. 
2 
1, 3, 4 
6 
Eyler formulasining tadbiq etish chegarasi 
2 
1, 2, 3, 4 
7 
Eng oddiy tirsakli vallarning hisobi.  
2 
1, 2, 3, 4 
8 
Silindril vint prujinalar hisobi 
2 
1, 2, 3, 4 
9 
Elastik tayanchlarda yotuvchi balkalar 
2 
1, 2, 3, 4 
10 
Umumlashgan koordinatalar va umumlashgan kuchlar. 
4 
1, 2, 3, 4 
11 
Kastelyano teoremasining  boshqacha isboti 
2 
1, 2, 4 
12 
Umumlashgan teoremalardan foydalanib balkaning deformatsiyasini aniqlash 
2 
1, 2, 3, 4 
13 
Egri sterjenlar hisobi 
2 
1, 2, 4 
14 
Xususiy hollar uchun neytral qatlamning egrilik radiusini aniqlash 
2 
1, 2, 3, 4 
15 
Ikki sharnirli arkalar hisobi 
2 
1, 2, 3, 4 
16 
Yupqa devorli idishlar va qalin devorli trubalar hisobi 
2 
1, 2, 3, 4 
17 
Elastik sistemaning erkin tebranishiga elastik bo’lmagan qarshiliklarning ta’siri 
4 
1, 2, 3, 4 
18 
Dinamik yuklar ta’sirida materiallarning mustahkamligini tekshirish 
2 
1, 2, 3, 4 
 
Jami: 
42 
 
  
Materiallar  qarshiligi  tarixi.  Hozirgi  zamonda  talabalar  mexanika 
asoslarini  uning  tarixiy  rivojlanish  jarayoni  bilan  bog’langan  holda  tanish 
bo’lishlari zarur.  
 
     Mexanika  taraqqiyot  uchun  olib  borgan  kurashning  markazidan  joy  olib 
kelgan  hisoblanadi.  Qadimgi  klassik  ilmlar  uchun  mexanika  olamga  nisbatan 
yangi qarash nuqtai nazarining bog’lanishi bo’ldi va ilmlarni  ilohiyot mantiqidan 
ozod etishga imkoniyat berdi. 
 
      Materiallar qarshiligi mustaqil fan va ilm bo’lganiga  yuz yildan  oshgan.  
Tarixni  shakllanishini  umuman  qo’yidagicha  tariflash  mumkin:  tarix  vaqt 
meyorida sababli jarayonni sodir bo’lishini tahlil etadi. 
Materiallar qarshiligi  tarixini bayon etish  uchun mexanika, matematika va 

 
8
     astronomiya  holatidan xabardor bo’lish kerak.  
 
5.  Taqvim mavzu rejasi.  
 
№ 
Mavzu 
S  
Ta’lim  
metodi 
Dars turi 
Fanlararo va fan 
ichidagi bog’liqlik 
Ta’lim  
vositasi 
sana 
1 
Materiallar  qarshiligining 
asosiy tushunchalari 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Fizika,  
Astronomiya, 
Fizika 
 
Darslik 
ma’ruza 
matni  
 
2 
Prizmatik  sterjenlarning 
cho’zilishi va siqilishi 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Naz.mex. 
Matematika  
Mexanika  
Eski manbalar 
 
3 
Kuchlanishlar tahlili 
6 
So’hb. 
Ma’ruza 
Fizika 
Matematika 
Astronomiya  
Mexanika  
Eski manbalar 
 
4 
Sof siljish. 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Nazariy va 
amaliy   
mexanika  
Darsliklar matn. 
 
5 
Bo’ralish. 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Naz.mex. 
Matematika  
 
Ma’ruza 
matni 
 
6 
Mustahkamlik nazariyasi 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Naz.mex. 
Matematika  
 
Darslik ma’r. 
matni 
 
7 
Egilish.  
6 
So’hb. 
Ma’ruza 
Naz.mex. 
Matematika  
 
Darslik 
 
8 
Statik  aniqmas  balkalar 
hisobi 
4 
So’hb. 
Ma’ruza 
Matematika  
Mexanika  
Darslik 
 
 
Jami 
36 
 
 
 
 
 
 
«Materiallar qarshiligi» fani bo’yicha reyting nazorati grafigi 
Ta’lim yo’nalishi: Mexanika 3 - kurs 
Umumiy o’quv soati: 56, shundan ma’ruza - 14 s, 
amaliyot - 10 s, labor. - 4 mus.bil. – 28 s. 
Ishchi o’quv 
dasturidagi 
mavzular tartib 
raqami 
(qo’shimcha 
topshiriq 
mazmuni) 
Umumiy soat 
Baxol
ash 
turi 
 
 
 
Nazorat shakli 
Bali 
 
 
Muddati 
(xafta ) 
 
 
 
 
M
a’ruz
a 
A
m
al
iy
 
m
as
hg’
 
L
abo
ra
tori
y
a 
 
M
us
ta
qi
l 
is
h
 
Ja
m
i 
Max. 
ball 
Sar. 
ball 
MQ asosiy 
tushunchalari 
Prizmatik 
sterjenning 
cho’zilishi va 
siqilishi,  
Kuchlanish 
turlari 
Referat 
 
14 
 
 
 
 
 
10 
 
 
 
 
 
4 
28 
 
 
 
 
 
56 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-JB 
 
 
 
 
1-OB 
Kundalik nazorat, 
davomat, nazorat 
ishi, laboratoriya 
ishi,  uy ishi, 
kollokvium. 
himoya 
 
 
Og’zaki 
 
 
 
 
35 
 
 
 
 
35 
 
 
 
 
 
 
 
39 
 
 
 
may, 
3-4 - hafta 
 
 
 
iyun 
1- hafta 
 
Barcha boblar bo’yicha 
YaB 
Yozma ishi 
30 
 
jadval bo’y 
Jami: 
14 
10 
4 
28 
56 
 
 
100 
55 
 

 
9
 
«Materiallar qarshiligi » fani bo’yicha «mexanika» ta’lim yo’nalishi talabalari 
bilimining reyting tizimi asosida baholash mezonlari. 
 
Joriy nazoratlarda baholashlar mezoni (3-kurs) 
Jami 
1 - JB 
Baholanadigan ish turlari 
7 
7 
Darsga nazariy tayyorgarlik bilan kelish va faol ishtirok etish 
7 
7 
Umumiy va yakka tartibdagi uy vazifalarini bajarish 
7 
7 
Laboratoriya ishlarini bajarish va topshirish (har bir laboratoriya ishi uchun 5 balldan, 
2 ta ish) 
7 
7 
Мavzular bo’yicha test topshirish. 
7 
7 
O’quv dasturiga qo’shimcha referat yozish, amaliy topshiriqlar bajarish va himoya 
qilish (mustaqil ta’lim) 
35 
35 
 
10 
 
Fan bo’yicha ilmiy konferensiya, olimpiada, tanlov va konkurslarda ishtirok etib, 
yuqori o’rinlarni (1-3) egallash yoki ilmiy maqola va risolalar chop etigan talabaga 
rag’batlantirish maqsadida 35 ball doirasida 10 balgacha qo’shimcha ball beriladi. 
 
1. Uy topshiriqlari,  laboratoriya ishlari va boshqa qo’shimcha topshiriqlarni bajarganligi uchun ball berishda 
topshiriqning to’g’ri, sifatli va muddatida bajarilishi, ijodiy yondashish, tushuntirib bera olish kabi 
jixatlarga aloќida e’tibor beriladi. Ushbu topshiriqlarning yozma bayoni uchun alohida daftar tutiladi.