Amaliy mashfulot tonnel qoplamalarining asosiy statistik sixemalari

---

1-AMALIY MASHFULOT 
TONNEL QOPLAMALARINING ASOSIY STATISTIK SIXEMALARI. 
Tonnelning shakli va ko‘ndalang kesim o‘lchamlari uning qanday maqsadda 
foydalanishga mo‘ljallanganligiga qarab aniqlanadi. Transport tonnelining ichida 
transport o‘tishi, odamlar yurishi, zarur uskuna va qurilmalarni joylashtirish uchun 
yetarli bo‘lgan bo‘shliq bo‘lishi keraq 
Shuning uchun tonnel konstruksiyasining ichki shakli mo‘ljallanayotgan 
transportning o‘tishi uchun tasdiqlangan qurilmalarning yaqinlashuv gabariti (o‘tish 
gabariti)ni hisobga olgan holda loyihalanadi. 
O‘tish gabariti - transport harakati va piyodalarga mo‘ljallangan, tonnelning 
bo‘ylama o‘qiga tik joylashgan bo‘shliqning cheklangan ko‘rinishi (konturi) bo‘lib, 
uning ichiga hech qanday inshoot va uskunalarning qismlari kirmasligi kerak 
O‘tish gabaritlarining bir necha turlarini karaymiz: 
RUS-rels ustining sathi 
1.1. rasm. Temir yo‘l tonnelining o‘tish gabariti 
Avtomobil yo‘llaridagi tonnellarning o‘tish gabaritlari:
1.2 rasm. Avtoyo‘l tonneli oddiy gabariti 
G = 7 yoki 8m- yo‘lning darajasi (kategoriyasi)ga, transport turiga, tonnel 
uzunligiga va joy sharoitlariga bog‘liq. 
Avtomobil yo‘llaridagi tonnellarning maxsus gabaritlarini taiinlashda quyidagi 
holatlarni inobatga olish zarur: 
1) 
transport va maxsus vositalar gabarit o‘lchovlarining kelajakda 

---

kattalashuvi; 
2) 
tonnel konstruksiyasi va ko‘ndalang kesimini uning gumbazsimon shaklini 
inobatga olgan holda yanada to‘laroq foydalanish; 
3) 
ko‘p sonli piyodalar harakatini maxsus bo‘lim yoki alohidada piyoda 
tonnellarga ajratish lozim; 
4) 
xizmatchilar uchun trotuarlarni yurish qismidan yuqori ko‘tarib, maxsus 
to‘siqdar bilan himoya qilmoq lozim; 
5) 
harakat tezligini kamaytirish bilan katta gabaritli transport vositalarini 
o‘tqazish mumkinligi; 
6) 
tonnel ichida avtomobillarni tuzatish imkoniyatlarini yaratish lozim. 
Metropolitenlar yurish va bekat tonnellarining o‘tish gabaritlari: 
1.3, a rasm. Aylana shaklidagi yurish tonnelining o‘tish gabariti. 
Jadval 1 
Нуқталар а 
б 
в 
г 
д 
е 
ж 
З 
К 
X 
1,35 
-1,9 
1,9 
1,41 
0,88 
2,2 
2,2 
1,66 
1,66 
У 
-0,55 
-0,19 
3,35 
3,75 
3,95 
2,825 
0,05 
0,05 
0,35 
1.4, b rasm. To‘g‘riburchak shaklidagi yurish tonnelining o‘tish gabariti. 

---

1.4, v rasm. Metropoliten bekatining o‘tish gabariti 
Jadval 2 
Нуқталар А 
б 
в 
г 
Д 
е 
ж 
3 
к 
X 
-1,35 
-1,75 
1,8 
1,41 
0,88 
1,8 
1,725 
1,69 
1,35 
У 
-0,55 
-0,19 
3,3 
3,75 
3,95 
0,75 
0 
-0,05 
0,55 
O‘tish gabaritini aniqlashda qurilish, foydalanish va iktisodiy talablarni inobatga 
olmoq zarur. 
Qurilish talablari geologik va gidrogeologik sharoitlarni, tonnel joylashish 
chuqurligini va mo‘ljallanayotgan qurilish usullarini nazarda tutgan holda, hosil 
bo‘ladigan sun'iy bo‘shliqning minimal o‘lchovlarini va qurilish ashyolarining kam 
sarf bo‘lishini ta'minlashni ko‘zda tutadi. 
Foydalanish talablari tonnelda shamollatish yo‘llarini, elektr kabellarini, har xil 
trubalarni, yoritish va signalizasiya qqurilmalarini joylashtirishni nazarda to‘tadi. 
Iktisodiy talablar muhim xalq xujaligi ahamiyatiga ega bo‘lgan, hal qiluvchi 
omildir. Shuni nazarda to‘tish zarurki, tonnel ko‘ndalang kesimining o‘sishi ish 
hajmining va tonnel qiymatining o‘sishiga olib keladi. 
Topshiriq: Berilgan topshiriqni to`liq o`zlashtirish. 

---