Amaliy mashg’ulot – 11. Detalning ikki ko‘rinishi bo‘yicha uning uchinchi ko‘rinishini chizish Aksonometrik proyeksiyalar chizish usullari. Gost 317-97. Aylananing izometrik
Download 393.62 Kb. Pdf ko'rish
|
11a
|
Amaliy mashg’ulot – 11. Detalning ikki ko‘rinishi bo‘yicha uning uchinchi ko‘rinishini chizish Aksonometrik proyeksiyalar chizish usullari. GOST 2.317-97. Aylananing izometrik proyeksiyasi.
Ma’lumki, buyumning aksonometrik proeksiyalarini yasash uchun, uning har bir ulchamlarini o’zgarish koeffitsientlari buyicha xisoblab sungra tasvirlash kerak. Bunday yasash ancha murakkab bo’lib, kup vaktni oladi. Ishni osonlashtirish maksadida kabul kilin- gan GOST 2.317—69 da uzgarish koeffitsientlari- ni birga teng kilib olinadi. Bu esa buyumning fazoviy tasvirini uz ulchamlari buyicha yasash imkonini beradi. Bunday yasash usuli standart aksonometrik proyeksiyalash deyiladi. Standart aksonometrik proeksiyalash to’rt xil bo’ladi: 1. Ortogonal izometriya. 2. Ortogonal dimetriya. 3. Frontal kiyshik burchakli dimetriya. 4. Kiyshik burchakli izometriya. Ortogonal izometriyada uzgarish koeffitsientlari barcha uklar (X, U, Z) buyicha bir xildir, ya’ni, Bunday (6) formulaga asosan cosa = cosp = cosY yoki a = r = u. chunki xosil b^lgan burchaklar utkirdir. Bu ortogonal izometriyada xakikiy koordinat uklarning proeksiyalar tekisliklariga nisbatan ogish burchak- lari bir xil ekanligini bildiradi. Xosil bulgan a, {1, u burchaklarning tengligidan aksonometrik uklardagi kes- malarning tengligi kelib chikadi (256- shakl), ya’ni o x = o u = o z. Demak, teng tomonli uchburchaklar xosil bulib, ularning balandliklari juft-juft bulib, bir- birlarini 120° burchak buyicha kesadi (257-shakl, a). Shunga asosan (2) formulani kuyidagicha yozish mumkin: Lekin amalda keltirilgan uzgarish koeffitsientlari 1 ga teng kilinib olinadi, ya’ni i = i = ы = 1. Bunday vaziyatda keltirilgan uzgarish koeffitsienti ga tengdir. Demak, buyumning ortogonal izometriyasi 1,22 marta kattalashgan xolda tasvirlanadi. Izometrik proeksiyalarda (j, u , z ) uklarning joyla- nishi 257-shakl, b da kursatilgan. Aylanalar .aksonometriyada ellips kurinishida tasvirlanadi. Ellipsning kichik uki tegishli aksonometrik uklarga parallel buladi, katta uki esa kichik ukga perpendikulyar joylashgan buladi. SHu bilan birga ellipsning kichik uki katta ukiga kisbatan bir xil nisbatga egadir: &:o=0,58:1 Haqiqatdan ham (*) formulaga asosan quyidagi tenglikni yozish mumkin: b = d( =d -\]\~ = 0 , 5 8 d . Bu erda d tegishli aylananing diametridir. Amalda ellipsning katta uki a = \ , 2 2 d va kichik uki esa 6 = 0,58X 1,22 = 0,74 teng kilib olinadi. II,, P 2 , Iz proeksiyalar tekisliklaridagi ellipslarning katta uklari kuyidagicha joylashgan buladi: X O Z tekislikda K o’qiga perpendikulyar, Y O Z tekislikda «X» o’qiga va X O Y tekislikda esa «Z » ukiga perpendikulyar yo’nalgan buladi.
257-shakl, v da uchta aylananing proeksiyalari tasvir- langan. Ortogonal dimetriyada ikkita koordinata o’qlari ( O Z , O Y yoki O Z va O X ) aksonometrik tekislikka bir xil orishgan bo’ladi, uchinchi o’q esa ikkukga nisbatan ikki marta kichik kursatkichga ega buladi, ya’ni: Bu burchaklarning tengligidan O Z = O X tenglik kosil buladi. Lekin X Y Z uchburchak izlari teng tomonli bulib, ulardan X Y va Y Z tomonlarining tengligi kelib chikadi. SHuning uchun (*) formulani kuyidagicha yozish mumkin: Agar uzgarish koeffitsientlaridan ikkitasini ( U va so) birga teng kilib olinsa, uchinchi kursatkich uning yarmisiga teng buladi: ya’ni: s = so = 1 va u = 0,5. Bunda keltirilgan koeffitsient kuyidagi katta- likka ega buladi: Demak, buyumning ortogonal dimetriya tasviri 1,06:1 masshtabda buladi. Endi aksonometrii uklarshsng joylashishini kurib chikamiz. 258-shakl, a dagi X Y Z uchburchak teng tomonli bulganligi uchun, uning B Y ( —) balandligi merdiana kamdir, ya’ni XB = BZ. Xosil bulgan
. jBu nisbatni aniklash maksadida tenglikni ikki tomonini ( X u k i n i ) O Z jcecMa orkali belgilaymiz. Ma’lumki, X O Z uchburchak X_02_uchburchakning proeksiya- sidir. SHuning uchun % Z = O Z ^2 tenglik kelib chikadi.ularning tangens (tg7°IO' = 4-va tg41°25' = 7/8) kiymat- O lari buyicha kurit mumkin. Eki 41° va 7 ° larni kuyidagicha yasash mumkin: O nuktadan Z ukda yordamchi perpendikulyar bulgan chizik utkaziladi va shu nuktaning x.ar ikki tomoniga ixtiyoriy bir-biriga teng bulgan sakkizta bir xil kesma ulchab kuyiladi. Sungra O nuktadan chap tomondagi kesmaning oxirgi
nuktasidan yordamchi chizikka perpendikulyar kilib, kesmaning bir bulagi, ung tomondagi kesmaning oxirgi nuktasidan past tomonga esa kesmadan etti bulagi ulchab kuyiladi. Xosil bulgan_ nuktalar O nukta bilan birlashtiriladi. Natijada X va Y dimetriya o’qlariga ega bulinadi (258-shakl, b). Endi dimetriyada ellipslarning hosil bulishini karab chikaylik. Proeksiyalar tekisliklariga nisbatan pa- rallel joylashgan aylanalar ellipslarining kichik o’qlari xuddi izometriyaga uxshash tegishli ukka pa- rallel joylashgan buladi, katta o’qi unga perpendikulyar buladi (259-shakl). Ellipsning katta uki 1,06d ga teng bulib, uning kichik uki esa kuyidagi yul bilan aniklanadi: keltirilgan m = 1,06 koeffitsienta asosan X O Y va Y O Z koordinata tekisliklari uchun kuyidagi tenglikni yozish mumkin:
2 yoki m d d/1 — n 2 = 1,06s/ -^1 — |=0,35flf. X O Z tekislikdagi ellipsning kichik uki uchun
Shunday kilib, ortogonal dimetriyada ellipslar- ning o’qlari kuyidagi mikdorga egadir: ellipsning katta uki I,06d, kichik uki esa 0,35 d ga teng. Frontal proeksiyalar tekisligida yotgan aylana ellipsining katta uki l,06d ga, kichik uki esa 0,95d ga tengdir. 259-shaklda dimetrik proeksiyalarda Pi, P 2 , va P 3 tekisliklarga parallel joylashgan aylanalar ellipslarining chizilishi kursatilgan. Download 393.62 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|