Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti axborot texnologiyalari va matematika kafedrasi assistenti iskandarov davlatbek


Download 0.95 Mb.
Sana14.10.2020
Hajmi0.95 Mb.
#133725
Bog'liq
4-Amaliy. ishlab chiqarish funksiyalari

ANDIJON QISHLOQ XO‘JALIGI VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA MATEMATIKA KAFEDRASI ASSISTENTI ISKANDAROV DAVLATBEK

https://t.me/davlatbek87

Email: idavlatbek15@gmail.com

Mavzu: Ishlab chiqarish funksiyalari va ishlab chiqarish xarajatlari funksiyalari. Kobba-Duglas va Kobba-Duglas-Tinbergen ishlab chiqarish funksiyalarini tuzish..

Ishlab chiqarish funksiyalari deganda, ishlab chiqarish natijalarining ishlab chiqarish faktorlaridan bog`liqligining matematik ifodasiga aytiladi. Ishlab chiqarish funkstiyalarining formal ko’rinishdagi ifodasi quyidagichadir:

Ishlab chiqarish funksiyalari deganda, ishlab chiqarish natijalarining ishlab chiqarish faktorlaridan bog`liqligining matematik ifodasiga aytiladi. Ishlab chiqarish funkstiyalarining formal ko’rinishdagi ifodasi quyidagichadir:

Bu erda – natijaviy ko’rsatkich;

- ishlab chiqarishning turli xildagi faktorlarini ifodalaydi.

, lar skalyardir.

ko’rsatkich sifatida yalpi mahsulot qiymati, xo’jalik sof foydasi va hokazolar bo’lishi mumkin.

x1, x2,…,xk lar sifatida esa yer sifatining ball boniteti, xo’jalikning fond bilan ta’minlanganligi, yerga solinadigan o’g`itlar normasi va boshqalar bo’lishi mumkin.

  •  

Yer tuzishda ishlatiladigan ishlab chiqarish funksiyalari yordamida quyidagi amallarni bajarish mumkin:

Yer tuzishda ishlatiladigan ishlab chiqarish funksiyalari yordamida quyidagi amallarni bajarish mumkin:

  • Yerlarning holatini va undan foydalanishni tahlil qilish ;
  • Yer tuzish loyihasiga kiruvchi turli yechimlarni optimallashtirish bo’yicha tuzilgan iqtisodiy - matematik modellarga dastlabki ma’lumotlarni tayyorlash;
  • Yer tuzish sxemasi va loyihasida kelajakda yerdan foydalanishni rejalashtirish va prognoz qilishda natijaviy belgining darajasini aniqlashda;
  • Iqtisodiy optimumni elastiklik koeffistientini, faktorlarning bir-birining o’rnini bosishi va samaradorligini o’rnatish,ya’ni ishlab chiqarish funksiyalarining iqtisodiy xarakteristikasini hisoblash va ularni qarorlar qabul qilishda ishlatish.

Ishlab chiqarish funkstiyalarining matematik ifodalari quyidagi tenglamalardan iboratdir:

Ishlab chiqarish funkstiyalarining matematik ifodalari quyidagi tenglamalardan iboratdir:


Chiziqli

Juft bog‘lanish uchun

Bir necha bog‘lanish uchun

Darajali


Juft bog‘lanish uchun

Bir necha bog‘lanish uchun

Chiziqli

Juft bog‘lanish uchun

Bir necha bog‘lanish uchun

Darajali


Juft bog‘lanish uchun

Bir necha bog‘lanish uchun

Giperbolik

hususiy holda

Ko’phad ko’rinishidagi

hususiy holda kvadratik parabola

Giperbolik

hususiy holda

Ko’phad ko’rinishidagi

hususiy holda kvadratik parabola


Yer tuzishda iqtisodiy tahlil vaqtida natijaviy ko’rsatkichlar va ishlab chiqarishga tasir qiluvchi omillar o’rtasida ikki xil bog`lanishni ko’rish mumkin: funksional va korrelyatsion. 

Yer tuzishda iqtisodiy tahlil vaqtida natijaviy ko’rsatkichlar va ishlab chiqarishga tasir qiluvchi omillar o’rtasida ikki xil bog`lanishni ko’rish mumkin: funksional va korrelyatsion. 

  • Ishlab chiqarishga ta’sir qiluvchi har bir omilga natijaviy ko’rsatkichning bitta mos qiymati mos kelsa bunday bog`lanish funksional bog`lanish deyiladi.
  • Lekin hayotda har bir ishlab chiqarish omillariga natijaviy ko’rsatkichning bir necha qiymati mos kelishi mumkin. Bunday bog`lanishlar korrelyatsion bog`lanishlar deb aytiladi.

    • Misol uchun ekinlarning hosildorligini ularga solinadigan o’g`itning miqdoriga va er uchastkalarining suvdan yemirilishiga bog`liqligi yoki bo’lmasa mahsulot tannarxining ishlab chiqarish darajasiga, maydonning katta‐kichikligiga bog`liqligi va h.k. 

    Modellashtirish davomida korrelyatsion bog`lanishlar va ishlab chiqarish funksiyalarining parametrlari aniqlanadi. Modellarning parametrlarini aniqlashda ko’p hollarda eng kichik kvadrat usulidan foydalaniladi.

Misol. Quyida biz ihota daraxtzorlarining maydoni bilan tuproqlari yemirilishiga moyil bo’lgan tik qiyaliklarning maydoni orasidagi bog`lanishni ifodalaydigan to’g`ri chiziqli tenglamaning parametrlarini baholashni ko’rib chiqamiz

Misol. Quyida biz ihota daraxtzorlarining maydoni bilan tuproqlari yemirilishiga moyil bo’lgan tik qiyaliklarning maydoni orasidagi bog`lanishni ifodalaydigan to’g`ri chiziqli tenglamaning parametrlarini baholashni ko’rib chiqamiz

Bu holda tenglamalar sistemasining ko’rinishi.

  •  

Tik qiyalik, grad, x.

Oraliqning o’rtacha qiymati grad, x.

Daraxtzorlar maydoni,% y.

 

 x+y

y ning

hioblangan qiymati.

1‐2

1.5

2.85

2.25

4.35

2.71

2‐2.5

2.25

2.98

5.06

6.75

3.32

2.5‐3

2.75

3.65

7.85

10.18

3.73

3‐3.5

3.25

4.30

11.56

13.98

4.14

9.75

13.78

25.43

35.26

—

2.44

3.45

6.36

8.81

—

Tik qiyalik, grad, x.

Oraliqning o’rtacha qiymati grad, x.

Daraxtzorlar maydoni,% y.

 x+y

y ning

hioblangan qiymati.

1‐2

1.5

2.85

2.25

4.35

2.71

2‐2.5

2.25

2.98

5.06

6.75

3.32

2.5‐3

2.75

3.65

7.85

10.18

3.73

3‐3.5

3.25

4.30

11.56

13.98

4.14

9.75

13.78

25.43

35.26

—

2.44

3.45

6.36

8.81

—

Bu sistemani echib, larni topamiz.

Bu sistemani echib, larni topamiz.

U holda bog`lanish tenglamasining ko’rinishi

y = 1,48 + 0,82x ,

bo’ladi. bu erda x‐daraxtzorlar maydoni %;

Haydaladigan erlarning qiyaligining o’rtachasi, grad. o’rganilayotgan hodisalarning bog`lanishining qanchalik tig`izligini yoki yaqinligini aniqlashda korrelyastiya koeffistienti ishlatiladi. Chiziqli korrelyastiyaning koeffistienti quyidagi formula yordamida topiladi.

Bu yerda , - mos ravishda faktorning va natijaning qiymatlari

  •  

Yuqoridagi misolda bu qiymatlarni topganimizda

Yuqoridagi misolda bu qiymatlarni topganimizda

Jadvaldagi ma’lumotlarni hisobga olsak bo‘ladi.

Yechimlarni iqtisodiy tahlil qilganimizda quyidagi xulosaga kelamiz: demak daraxtzorlarning maydoni va tepaliklarning qiyaligi bir‐biriga bog`liq ekan.

  •  

Mistaqil ishlash uchun misol.

Don ekinlarini yig`ishtirib olish paytida egatlar uzunligining kombaynning har xil uzunlikdagi egatlarni aylanib o’tishda va burilish paytida yo’qotadigan vaqtiga bog`liqigini aniqang. Ma’lumotlarni quyidagi jadval ko’rinishida va regressiya tenglamasining ko’rinishini giperbola tenglamasi ko’rinishida qidiramiz.


Yo’qotishlarning haqiqiy miqdori,% .Y

Haydash uzunl. km, X



39,2

0,15

6,667

44,444

261,333

24,0

0,25

4,000

16,00

96,000

18,1

0,35

2,857

8,163

51,714

13,8

0,50

2,000

4,000

27,600

10,0

0,75

1,290

1,665

13,333

7,7

1,00

1,00

1,000

7,700

6,6

1,25

0,800

0,640

5,280

5,8

1,50

0,667

0,444

3,867

5,3

1,75

0,571

0,327

3,029

4,9

2,00

0,500

0,250

2,450

135,4

9,50

20,352

76,933

472,306

Yo’qotishlarning haqiqiy miqdori,% .Y

Haydash uzunl. km, X

39,2

0,15

6,667

44,444

261,333

24,0

0,25

4,000

16,00

96,000

18,1

0,35

2,857

8,163

51,714

13,8

0,50

2,000

4,000

27,600

10,0

0,75

1,290

1,665

13,333

7,7

1,00

1,00

1,000

7,700

6,6

1,25

0,800

0,640

5,280

5,8

1,50

0,667

0,444

3,867

5,3

1,75

0,571

0,327

3,029

4,9

2,00

0,500

0,250

2,450

9,50

20,352

76,933

472,306

Download 0.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling