Annotatsiya Ushbu maqolada biz davlat qarzining mohiyati va uning turlari haqida fikr va mulohazalar yuritilgan. Bunday turdagi qarzlarning davlat iqtisodiyotiga ko‘rsatadigan ta‘siri va ularning natijasida kelib chiqadigan salbiy va ijobiy oqibatlar
Download 82 Kb.
|
begzod
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
- Keywords
- Ключевые слова
|
DAVLAT QARZI VA UNING ASOSIY TURLARI Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universiteti Iqtisodiyot fakulteti talabasi Qo‘chqorov Begzod Annotatsiya Ushbu maqolada biz davlat qarzining mohiyati va uning turlari haqida fikr va mulohazalar yuritilgan. Bunday turdagi qarzlarning davlat iqtisodiyotiga ko‘rsatadigan ta‘siri va ularning natijasida kelib chiqadigan salbiy va ijobiy oqibatlar keltirilgan. Davlat qarzlari qachon va qanday maqsadlarda olinishi yoritib berilgan. Kalit so‘zlar: Ichki va tashqi qarz, samarali va samarasiz, qaytariladigan va qaytarilmaydigan, kreditlar, moliyalashtirilgan va moliyalashtirilmagan qarzlar, ixtiyoriy va majburiy, qisqa, o‘rta, uzoq muddatli kreditlar, ichki va tashqi qarz. In this article, we discuss what is public debt and its types. The effects of such debts on the state economy and the negative and positive consequences arising from them are presented. It is explained when and for what purposes public debt is obtained. Keywords: Internal and external debt, effective and ineffective, repayable and non-repayable, loans, funded and unfunded debt, voluntary and mandatory, short, medium, long-term loans, internal and external debt. В этой статье мы обсудим, что такое государственный долг и его виды. Представлено влияние таких долгов на экономику государства и вытекающие из них отрицательные и положительные последствия. Объясняется, когда и для каких целей получается государственный долг. Ключевые слова: Внутренний и внешний долг, эффективный и неэффективный, возвратный и безвозвратный, кредиты, накопительный и необеспеченный долг, добровольный и обязательный, краткосрочные, среднесрочные, долгосрочные кредиты, внутренний и внешний долг. Kirish Ko‘p yillar davomida moliyaviy inqirozlar “Moliyaviy inqiroz va davlat qarzlari batafsil tushuntirilgan” videosida tushuntirilganidek, rivojlangan mamlakatlardan ko‘ra zaifroq deb hisoblangan rivojlanayotgan mamlakatlarning himoyasi deb hisoblangan. Biroq, bu tushuncha moliyaviy inqirozlar natijasida dunyoning "buyuk" mamlakatlariga zarba berdi. Ushbu tajribadan ko‘rinib turibdiki, amaldagi siyosatdan qat‘i nazar, barcha mamlakatlar moliyaviy inqirozni boshdan kechirish xavfi ostida. Shunday bo‘lsa-da, inqirozni hibsga olishning yondashuvi kechiktiriladi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda ta‘sirRivojlangan mamlakatlarda moliyaviy inqiroz davom etayotgan bo‘lsa, u faqat bir muncha vaqt davom etadi, chunki ular inqirozga darhol qarshi turadigan yangi moliyaviy siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirishda tezkor. Shunisi e‘tiborga loyiqki, ushbu rivojlangan davlatlar qarshi siyosatni qabul qilgandan keyin ham natijalar kutilgandek tez kelmaydi, shuning uchun tiklanish jarayoni zaif deb aytish mumkin. Tiklanishning kechikishi inqirozning intensivligini past baholaydigan ushbu mamlakatlar siyosatchilarining e‘tiborsizligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Davlat qarzlari moliyaviy inqiroz bilan kurashishning eng keng tarqalgan usullaridan biri bo‘lib kelgan. Masalan, Yevropaning bir qancha davlatlari moliyaviy inqirozni suveren qarz inqiroziga aylantirdilar. Inqiroz siyosatchilarning barqarorlikka rivojlanayotgan davlatlar tomonidan qo‘llaniladigan standart vositalar to‘plamidan tashqari siyosat orqali erishish mumkin deb o‘ylashlari natijasida yuzaga keldi. Bunday umumiy yondashuvlar yuqori inflyatsiya, qarzlarni qayta tuzish, jiddiy moliyaviy repressiya va kapital nazoratini o‘z ichiga oladi. Mavzuga doir adabiyotlar tahlili. Yevropallik olimlar Alesina va Albertolarning ilmiy izlanishlarida davlat qarzining mohiyati borasida keng tushunchalar berib o‘tilgan.[1] Ferguson Nailning asarlarida davlatq qarzlari turlari va ularni olish sabablari borasida o‘rganilgan.[2] Allan Drazenning ilmiy izlanishlarida davlat qarzlari va ularnin olish sabablari haqida tushunchalar berilgan.[3] Kessler Glenning maqolasida davlat qarzining ijobiy va salbiy tomonlari haqida o‘rganilgan.[4] Tahlil va natijalar Davlat qarzi davlat daromadlarini undirish manbai hisoblanadi. Davlat yoki mahalliy qarz davlatning boshqa mamlakatlar fuqarolaridan undiradigan qarzidir. Hukumat qarz olsa, u davlat qarzini tug‘diradi. Hukumat banklar, korxonalar yoki tashkilotlar, biznes uylari va shaxsdan qarz olishi mumkin.1 Quyidagilar davlat qarzining tasnifi : -Ichki va tashqi qarz -Samarali va samarasiz -Qaytariladigan va qaytarilmaydigan kreditlar -Moliyalashtirilgan va moliyalashtirilmagan qarzlar -Ixtiyoriy va majburiy -Qisqa, o‘rta, uzoq muddatli kreditlar -Ichki va tashqi qarz Hukumat mamlakat ichidan qarz olish orqali daromad keltirsa, bu ichki qarz deb ataladi. Agar hukumat dunyoning qolgan qismidan qarz olayotgan bo‘lsa, bu tashqi qarz masalasidir. Samarali va samarasiz (kreditlarning maqsadi): Daromad beradigan loyihalar bo‘yicha kreditlar (zavodlar, temir yo‘llar, elektr tarmoqlari va boshqalar qurilishi) samarali qarz deb ataladi. Kredit bo‘lmagan daromad keltirmaydigan loyihalar bo‘yicha kreditlar samarasiz kreditlar (urush, ocharchilik va boshqalar) deb ataladi.2 Qaytarilishi mumkin bo‘lgan va qaytarilmaydigan kreditlar (to‘lash va‘dasi): Qaytarilishi mumkin bo‘lgan qarzlar hukumat kelgusida to‘lashni va‘da qilgan kreditni anglatadi. (asosiy qarz va foizlar) Qaytarib bo‘lmaydigan qarzlar - bu asosiy summalari hukumat tomonidan qaytarilmaydigan, lekin muntazam ravishda foizlarni to‘laydigan qarzlar. Mablag‘langan va moliyalashtirilmagan qarz (to‘lash uchun zaxira): moliyalashtirilgan qarz uzoq muddatli yoki "aniq muddat" qarzdir. Tegishli kelishuv va to‘lash kerak bo‘lgan foizlar bilan to‘lash shartlari va shartlari e‘lon qilinadi. Ular doimiy aktivlarni yaratish uchun ishlatiladi. Moliyalashtirilmagan qarz qisqa muddatli va noma‘lum muddatga mo‘ljallangan. Boshqa manbalardan olingan daromadlar hisobidan to‘lanadi. Ular hozirgi ehtiyojlarni qondirish uchun ishlatiladi. Ixtiyoriy va majburiy (Huquqiy takomillashtirish asosida): Ixtiyoriy qarz - bu har qanday yuridik kuchlar tomonidan to‘lanadigan qarz. Holbuki, majburiy qarz qonuniy ravishda majburiydir. Bu yerda odamlarning qarzni to‘lashdan boshqa iloji yo‘q. Qisqa, o‘rta, uzoq muddatli kreditlar (Vaqt muddati): Qisqa muddatli kreditlar odatda uch oydan bir yilgacha bo‘lgan muddatga beriladi. Odatda, hukumatlar markaziy bankdan bunday kreditlarni g‘azna veksellaridan foydalanadilar. Ushbu kreditlar avanslar va vositalardir. O‘rta muddatli kreditlar - bir yildan ortiq, lekin o‘n yildan kamroq muddatga olingan kreditlar. Uzoq muddatli kreditlar - o‘n yildan ortiq muddatga olingan kreditlar. Ular rivojlanish faoliyatini moliyalashtirish uchun ishlatiladi. Xususiy yoki (nodavlat qarz) va davlat qarzi o‘rtasida juda ko‘p o‘xshashlik va farqlar mavjud. Xususiy shaxs va biznes uyi bu qarz pulidan ba‘zi resurslarni olish uchun foydalanadi. Shunday qilib, xususiy qarz pulni bir foydalanishdan boshqa foydalanishga o‘tkazadi.3 Bu bilan davlat qarzining ma‘nosi - hukumatga yoqmaydigan samarali foydalanish, hukumatga yoqadigan maqsadlar uchun qurbonlik. Ushbu davlat va nodavlat qarzlar odatda pul uchun bir foydalanishdan boshqasiga o‘tkaziladi. Davlat qarzining maqsadi, odatda, har qanday yilda taklif qilingan xarajatlar va kutilayotgan daromadlar o‘rtasidagi chuqurlikni qoplashdir. Ma‘muriy xarajatlarning ko‘payishi yoki suv toshqini, ayollik, zilzila va yuqumli kasalliklar kabi kutilmagan muammo tufayli hukumatning daromadi kamaysa, chunki ular ushbu muammolarni qoplash uchun sarflashlari kerak bo‘lsa, hukumat uni Hindiston va tashqi qarzlarni olish orqali qoplaydi. Bu hukumat; daromadi barcha soliqlar va daromad manbalaridan farq qiladigan. Depressiya - bu xarajatlarning kamayishi, odamlarda pulni sanoatga sarflash uchun jasorat etishmasligi va kelajakda daromad olish imkoniyati yo‘q bo‘lgan holat. Bu holat narsa va xizmatlarga talab ortganda olib tashlanishi mumkin va bu mamlakatda davlat qurilish ishlari yoki eng muhim davlat foydalanish va infratuzilma xizmatlari xarajatlari ortganda mumkin.4 Biroq, davlat xarajatlarining ko‘payishi faqat davlat daromadlari ko‘paygan taqdirdagina mumkin bo‘ladi va davlat daromadini oshirish soliqqa tortish yo‘li bilan mumkin emas, chunki u samarali talabni kamaytiradigan ish va investitsiya rag‘batiga salbiy ta‘sir qiladi. Demak, hukumatdan qarz olishning yagona yo‘li bor. Hukumatlar asosan banklardan qarz oladilar, shunda ular investitsiyalar uchun pul olishlari va daromad yoki bandlikni oshirishlari mumkin va buning natijasida samarali talab ham oshishi mumkin. Shu bilan arzonlashtirilgan xarajatlarni to‘xtatish mumkin va hukumat iqtisodiy tushkunlik davrida jarayonni olib borishi va uni rivojlantirishi mumkin. Bu hukumatning uni qaytarib berish mas‘uliyati5ni oshiradi. Lekin chiqindi solig‘i - daromadni hukumat fondiga osongina hisobdan chiqarish mumkin, shuning uchun iqtisodiyotda ishlab chiqarishdan bosim olib tashlanishi mumkin. Rivojlanmagan iqtisodiyotda har doim etishmovchilik bo‘ladi. Ushbu mamlakatlarda hisobni to‘lash imkoniyati kamroq. Shunday qilib, hukumat og‘ir soliqlardan boshpana olmaydi. Ammo mamlakatdan qashshoqlikdan xalos bo‘lish uchun bu ham eng zarur va rivojlanish rejalarini tartibga solish uchun muhimdir. Bunday sharoitda yagona yo‘l davlat qarzini olishdir. Shunday qilib, rivojlanmagan mamlakatlar hukumatlari moliyaviy kelishuvlarni amalga oshirish uchun mamlakat ichidan yoki xorijiy hukumatlardan yoki odamlardan qarz oladi. Hukumat o‘zi ishlayotgan tijorat korxonalarini moliyalashtirish uchun ham qarz oladi. Hukumat ta‘lim, sog‘liqni saqlash va shunga o‘xshash boshqa xizmatlarni qurish va rivojlantirish uchun ham qarz olishi mumkin. Bu oddiy ijtimoiy farovonlikni oshirishga yordam beradi, lekin to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliya bermaydi va valyuta nuqtai nazaridan unumli emas. Sotsialistik jamiyatni barpo etish uchun hukumat hozirgi vaqtda sanoat va biznesni millatchilik bilan shug‘ullanadi va uni o‘zi boshqaradi, ammo zamonaviy sanoatni boshqarish uchun hukumat katta miqdordagi mablag‘ga muhtojdir. qarzlar. Hukumat yil oxirida mavjud bo‘lgan soliqlardan olgan daromad, lekin xarajatlar yil boshidan boshlab, shuning uchun yil boshida hukumat qarz olib pul sarflaydi va oxirgi yilda daromad olganida qarzlarni to‘laydi. yilning. Fuqarolar soliq to‘lashga qodir bo‘lmasa, hukumat qarz olishga majbur bo‘ladi. Ba‘zida jamoatchilikning qobiliyatliligi yuqori bo‘lsa ham, hukumat hech qachon soliqlarni oshirmaydi, chunki jamoatchilik hukmi ijobiy bo‘ladi.6 Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki davlat qarzlari davlatlar rivojlanishi jarayonida katta ahamiyatga ega va ulardan zarur paytda foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Lekin har qiyin iqtisodiy jarayonda davlat qarzlariga boglanib qolish keyinchalik katta salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Qarzni olishdan oldin uni qaytarish imkoniyatlarini ko‘rib chiqaan holda va olingan qarzlarni maqsadlai sarfalsh katta natijalarga olib keladi davlat iqtsidiyotini. ‘ Foydalanilgan adabiyotlar Alesina, Alberto; Tabellini, Guido (1990). "A Positive Theory of Fiscal Deficits and Government Debt". Review of Economic Studies. 57 (3): 403–414. doi:10.2307/2298021. JSTOR 2298021 Ferguson, Niall (2008). The Ascent of Money: A Financial History of the World. Penguin Books, London. p. 76. ISBN 9780718194000. Drazen, Allan (December 1991). "Why Are Stabilizations Delayed?". The American Economic Review. Kessler, Glenn (2020-09-09). "Mnuchin‘s claim that the pre-pandemic economy ‘would pay down debt over time‘ https://www.accountingnotes.net/financial-management/public-debt/public-debt-meaning-forms-and-effects/10064 https://investortonight.com/blog/public-debt/ 1 Alesina, Alberto; Tabellini, Guido (1990). "A Positive Theory of Fiscal Deficits and Government Debt". Review of Economic Studies. 57 (3): 403–414. doi:10.2307/2298021. JSTOR 2298021 2 Ferguson, Niall (2008). The Ascent of Money: A Financial History of the World. Penguin Books, London. p. 76. ISBN 9780718194000 3 Kessler, Glenn (2020-09-09). "Mnuchin‘s claim that the pre-pandemic economy ‘would pay down debt over time‘ 4 https://www.accountingnotes.net/financial-management/public-debt/public-debt-meaning-forms-and-effects/10064 5 Drazen, Allan (December 1991). "Why Are Stabilizations Delayed?". The American Economic Review. 6 https://investortonight.com/blog/public-debt/ Download 82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|