Aqliy rivojlanishida nuqsoni boʻlgan bolalarning taʼlim tarbiyasi

---

Aqliy rivojlanishida nuqsoni boʻlgan bolalarning taʼlim tarbiyasi
Savol javoblar
1.Aqliy zaiflikka tashxis qanday qoʻyiladi?
Javob
Afsuski, aksariyat hollarda ota-onalar bola maktab yoshiga yetganda
shifokorga murojaat qilishadi. Koʻpincha bolaning aqliy rivojlanishdan
orqada qolayotganligi tarbiyachilar yoki bosh langʻich sinf oʻqituvchilari
tomonidan sezib qolinadi. Bunday paytlarda bogʻcha va maktabdagi
psixologlar eʼtiborli boʻlishlari, bolani psixologik testlardan oʻtkazib
turishlari lozim.
2.Qaysi kasallik turida aqliy zaiflik paydo boʻlish ehtimoli yuqori?
Javob
Epilepsiyaning baʼzi turlarida ham bora-bora aqliy zaiflik rivojlanish xavfi bor.
3.Qachon aqli zaiflik belgilari yaqqol koʻzga tashlanadi?
Javob
Bola 5-6 yoshga yetganda aqliy zaiflik belgilari yanada yaqqol koʻzga
tashlanadi. Uning xatti-harakatlari 3-4 yashar bolaga oʻxshaydi, baʼzilari juda
qaysar, yigʻloqi va oʻjar boʻlsa, boshqa birlari oʻta sust boʻlib, oʻyin-kulgili
voqealarga sira eʼtibor qilmaydi.
4.Aqliy zaiflikni davolash qanday tartibda amalga oshiriladi?
Javob
Davolash. Bola neyropsixolog yoki tibbiy psixolog koʻrigidan oʻtkaziladi.
Oʻtkazilgan asab kasalliklarini aniqlash uchun nevropatolog koʻrigi ham
zarur. Davolash muolajalari dori-darmonlar (glutamin kislotasi, letsitin, folat
kislotasi, metionin, magniy va yod preparatlari), turli psixologik mashqlar va
pedagogik usullar orqali olib boriladi.

---

5.Oligofreniyaning yengil darajasi haqida maʼlumot bering.
Javob
Oligofreniyaning yengil turida bola gaplashadi, uydagi ishlarni bajaradi, ust-
boshiga eʼtibor qiladi, biroq aqliy faollikni talab qiluvchi ishlarda ularning
ojiz ekanligi bilinib qoladi.?
6.Anomal bolalarning turli toifalari haqida nimalarni bilasiz?
Javob
Anomal bolalarning turli xil toifalari
Eshitish va nuqsonlari bor bolalar
Ruhan sust rivojlangan bolalar
Og’ir nutqiy nuqsonlari bor bolalar
Ko’rish nuqsonlari bor bolalar
Koʻr-kar-soqov bolalar
Oligofren (debil, imbetsil, idiot bolalar)
Xarakat-tavanch a'zolarida kamchiliklari boʻlgan bolalar
7.Qanday ruhiy jarayonlar bolaning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga
ega?
Javob
Diqqat, xotira, intilish, qiziqish va boshqa shu singari ruhiy jarayonlar
bolaning aqliy rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega.
8.Bolaning shaxsining tarkib topishi qachondan boshlanadi?
Javob
Bola shaxsining tarkib topishi hayotining birinchi kunlaridanoq boshlanadi.

---

Bola xar kuni ko'rgan va eshitganlari asosida borliqqa va tevarak-atrofdagi
kishilarga uz munosabatini bildiradi. kattalarning xatti-xarakatlari, ishlariga,
sodir bo'layotgan voqealarga bolaning beradigan bahosi, kishilarga bo'lgan
munosabati — bulaming hammasi bola ma'naviy qiyofasining
shakllanishiga ta'sir etadi.
9.Aqliy rivojlanishning asosi nima?
Javob
Bola nutqining uz vaqtida va tug'ri rivojlanishi aqliy rivojlanishining asosidir.
Nutq ruxiv jarayon: idrok, xotira va boshqalarning rivojlanishiga, bolalarning
faoliyatiga katta ta'sir kursatadi. Bolalar nutqi rivojlanishga boshlashi bilan
kattalar suzlarining tarbiyaviy vosita sifatidagi roli ortib boradi.
10.Aqli zaiflikning qanday darajalar bor?
Javob
Debil,imbitsil,idiot.
11.Infantilizm nima?
Lotincha infantilis bolalarcha degani.
12.Aqlan zaif degan soʻz qaysi atamaga ishlatiladi?
Javob
Oligrofen
13.Aqli zaiflikni ogʻir darajasi nima?
Idiot
14.Imbitsil darajada aqli zaiflik qanday tariflanadi?
Oʻrta darajadagi aqli zaiflik hisoblanadi.
15.Aqliy zaiflik bosh miyaning qanday shikastlanishi bilan bogʻliq?

---

Javob
Organik shikastlanishi bilan bogʻliq.
16.Ogʻir darajadagi aqli zaiflikda bolalar nimalarni oʻzlashtirib ololmaydilar?
Javob
Bilim koʻnikmalarni oʻzlashtira ololmaydilar.
17.Eng koʻp tarqalgan aqli zaiflik nima sababdan kelib chiqishi mumkin?
Javob
Zararli odatlar natijasida.
18.Aqliy zaif bolalar vaziyatni yetarli darajada baholay oladilarmi?
Javob
Aqli zaif bolalar vaziyatni yetarli darajada anglay olmaydilar.
19.Angliyada ogʻir aqliy zaif bolalar nechanchi yildan beri maxsus taʼlim
tizimiga kiritilgan?
Javob
Ogʻir aqliy zaif bolalar 1970 -yidan beri Angliyada maxsus taʼlim tizimiga
kiritilgan.
20. Aqlan zaif bolalar necha yoshdan boshlab necha yoshgacha maktab-
internatlariga taʼlim oladilar?
Javob
7 yoshdan boshlab 18 20 yoshgacha aqlan zaif bolalar maxsus maktab-
internatlarida taʼlim -tarbiya oladilar.
21."Daun sindromi " milliy jamiyati qayerda tashkil etilgan?
Javob

---

"Daun sindromi" milliy jamiyati AQSHda tashkil etilgan.
22.Aqli zaif oʻquvchi bir sinfdaikkinch yil oʻqishdsga qoldirilishi mumkinmi?
Javob
Aqli zaif oʻquvchi bir sinfda ikkinchi-yil oʻqishda qoldirilishi mumkin emas.
23.Aqli zaif bolalarning ogʻir shaklida qaysi nerv sohasida sezilarli
nuqsonlar namoyon boʻladi.
Javob
24.Aqliy zaiflikni yengil darajasida bolalarda sogʻlom tengdoshlari orasida
farq qiladimi?
Javob
Aqliy zaiflikni yengil darajasida bolalarda sogʻlom tengdoshlari orasida farq
qiladi.
25.Respullikamizds aqli zaif bolalarni oʻqitish va tarbiyalash masalalarini
qaysi olimlar oʻz ilmiy izlanishlarida yoritib berganlar?
Javob
D.A.GORDIENKO, A.I.SAGATOV, RAHMONOVA,M.F.XAKIMOVA,N.V
SOSEDOVA,G.D.SODIQOVA.