arslikda Vatanimizning qadim zamonlardan to hozirgi davrgacha tgan lni necha mingyillik tarixi oliy quvyurtlariuchuntavsiyaetilgan" zbekiston tarixi" quv dasturi talablari doirasida yoritilgan

strategik manfaatlar, siyosiy mezonlar nuqtayi nazaridan turib 
baholash zarur boiadi. 
Mamlakatimiz tarixini rganishda milliy qadriyatlar, xalq an'a-
nalari va urf-odatlari, islom dini tarixi, odamlarning diniy eiiqodlari, 
diniy taiimotlar va ularning asoschilari faoliyatini tahlil qilishda, 
yoritishda vorisiylik tamoyiliga amal qilish, ularni tarixiy xotira sifatida 
hurmat qilish, e'zozlash va yanada boyitib borish nuqtayi nazaridan 
yondashmoq kerak. Hayot xalqning necha ming yillar davomida yarat-
12 
gan milliy madaniyatini, axloq mezonlarini ikkiga - ekspluatatorlar 
madaniyati va axloqi hamda ekspluatatsiya qilinuvchilar madaniyati 
va axloqiga boiish, birinchisini qoralashdan iborat y riqnomaning 
naqadar zararli ekanligini k rsatdi. Milliy madaniyatga, ma'naviy 
merosga bunday yondashuv ma'naviy qashshoqlashishga, milliy 
qadriyatlarning, urf-odatlarning oyoq osti qilinishiga, k pgina 
olimlar, ma'rifatparvarlar, ruhoniylarning badnom qilinishiga olib 
kelganligini hech qachon unutmaslik kerak. 
Ajdodlarimiz hayotini, tarixiy jarayonlarni tahlil qilish, yoritish, 
rganishda Vatan manfaati nuqtayi nazaridan yondashish, milliy 
istiqlol oyasi tamoyillariga tayanmoq lozim. 
Vatanimiz tarixini rganishda zbekiston Respublikasi Prezi-
denti Islom Karimovning asarlari, ma'ruza va nutqlari, farmon 
va farmoyishlari, mustaqillik davrida qabul qilingan qonunlar va 
boshqa me'yoriy hujjatlar muhim nazariy- metodologik asos 
boiib xizmat qiladi. 
Tarixni rganishda yuqorida qayd etilgan metodologik 
tamoyillar bilan bir qatorda faktlarni taqqoslash, mantiqiy-qiyosiy 
xulosalar chiqarish, falsafiy tafakkur, davrlashtirish, sotsiologik 
tadqiqotlarni tkazish, statistik, matematik va boshqa usullardan 
ham foydalanish zarur. 
Vatanimiz tarixini tadqiq yetish, rganishda uni t ri davr-
lashtirishning ahamiyati kattadir. Sovetlar hukmronligi davrida sobiq 
SSSR tarkibidagi yuzdan ortiq xalqlar tarixi, jumladan, Vatanimiz 
tarixi sinfiy kurash, inqilobiy harakatlarga asoslangan marksistik 
formatsion oyaga b ysundirilgan holda davrlashtirildi. Barcha xalqlar 
tarixi besh davrga: ibtidoiy jamoa tuzumi, quldorlik tuzumi, feodalizm, 
kapitalizm, sotsializmgaboiindi. Bunday davrlashtirishning maqsadi 
«jamiyat taraqqiyoti insoniyatni albatta kommunizmga olib boradi» 
degan oyani ilgari surish va oqlashdan iborat edi. Bu oyaning 
qanchalik t riligi XX asrda k pgina xalqlar taqdirida sinab k rildi, 
pirovard natijada salbiy oqibatlarga olib keldi. Hammani tenglashtirish 
oyasi amalda kamba allar, y qsillar uchun erkin va farovon 
turmush yaratolmadi, mulkdorlar, badavlat tabaqalarni kamba al-
lar, y qsillar darajasiga tushirdi. Jamiyatda ommaviy loqaydlik, 
boqimandalik kayfiyatini keltirib chiqardi. Shu bois, insoniyat XX 
asr oxirlariga kelib bu soxta oyani z yelkasidan uloqtirib tashladi, 
13 

butun dunyoda «sinfiy qadriyatlar»dan milliy va umuminsoniy 
qadriyatlarning ustunligi e'tirof etildi. 
Tarixni davrlashtirishdek muhim masalaga turlicha yondashuvlar 
mavjud. K pgina arxeolog olimlar mehnat qurollari qanday 
materialdan yasalganligini asos qilib olib, insoniyat tarixini qadimgi 
tosh, rta tosh, yangi tosh, tosh-mis, bronza, temir davrlariga 
b lganlar. Bunday yondashuv t ridek k rinsa-da, kishilik jamiyati 
taraqqiyotining bir-biridan farq qiluvchi muhim davrlarini belgilashga 
yetarli darajada asos b lolmaydi. 
Amerikalik tarixchi olim L.Morgan va F.Engels tarixni uch davrga 
b ladi: yowoyilik davri (tayyor tabiat mahsulotlarini zlashtirish), 
vahshiylik davri (chorvachilik va dehqonchilikning vujudga kelishi) va 
sivilizatsiya davri (sanoat rivojlanishi). 
XX asr tarixi insoniyat taraqqiyotini, barcha xalqlar tarixini bir 
qolipga solish, «jamiyat taraqqiyoti insoniyatni kommunizmga olib 
boradi» degan kommunistik oyani odamlar ongi va qalbiga sing-
dirishni m ljallagan formatsion davrlashtirish ham nomukammal 
ekanini isbotladi va rad etdi. Darhaqiqat, nafaqat zbekiston 
hududida, k pgina Osiyo mamlakatlarida ham quldorlik tuzumi 
b lmagan. Negaki, Vatanimizda qullar b lsa-da, quldorlik ishlab 
chiqarish usuli, qullar mehnati emas, erkin dehqon jamoalari meh-
nati yetakchi ijtimoiy-iqtisodiy uklad b lgan. XIX asr oxirlarida 
vujudga kelaboshlagan kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlari ham, 
burjuaziya va yollanma ishchilar tabaqasi ham barqaror shakllanib 
yetish darajasiga k tarilmadi. 
Tarixiy jarayon tahlili kishilik jamiyatining zamonda ham, makonda 
ham bir maromda emas, notekis, t lqinsimon-spiral shaklda rivojlani-
shidan guvohlik beradi. Bu - tarixiy rivojlanish qonunidir. Tarix -
bu avlodlar almashinuvidan, taraqqiyot sikllari almashinuvidan iborat. 
Jamiyatni harakatlantiruvchi asosiy kuch ishlab chiqarish qurollari, 
vositalari emas, insondir. Inson, uning ehtiyojlari, qobiliyatlari, 
bilimi, malakasi, xohish-irodasi bosh ishlab chiqaruvchi kuchdir. 
Yaratilgan barcha moddiy va ma'naviy boyliklar inson mehnatining 
mahsulidir. Insoniyatning taraqqiyotning bir bosqichidan ikkinchi 
bbsqichiga tishi, uning barkamollashib borishi, ongi, tafakkuri va 
mahoratining sib borishi maqsadli intilishi natijasida sodir b ladi. 
14 
Inson tarixni yaratuvchi subyektdir. Tarixni davrlashtirishda mana 
shu omillarni nazarda tutmoq lozim. 
zbekistonning boy, betakror tarixi b lib, uning ziga xos tarixiy 
taraqqiyot davrlari bor. Uni quyidagi yirik davrlarga b lish mumkin: 
e Ibtidoiy-jamoa tuzumi. 
o Qadimgi davr: davlatchilikning shakllanishi va rivojlanishi. 
o rta asrlar davri. 
• Rossiya imperiyasi mustamlakachiligi davri. 
e Mustabid sovet hokimiyati hukmronligi davri. 
o Milliy istiqlol davri. 
Bu davrlarning har biri yana ziga xos, kichik davrlarga b li-
nadiki, uni mazkur darslikning mazmuni va mundarijasidan yaqqol 
k rish mumkin. 
Haqqoniy, xolis tarixiy bilimga ega boiish oson emas. Negaki, 
biz rganayotgan tarixiy voqealarni, jarayonlarni bevosita kuzata 
olmaymiz, ular bizdan ancha ilgari boiib tgan, ularni qaytarib 
b lmaydi. Bundan ilgari boiib tgan tarixiy voqealarni bilib 
boimaydi degan xulosa chiqmaydi. 
Moddiy 
manbalar 
> Mehnat qurollari 
> Harbiy qurol-yaroqlar 
> Tangapullar 
> Uy-joylar, qabrlar 
> Idish-tovoqlar, devoriy tasvirlar 
> Qal'alar. shaharlar va boshqalar 
Yozma 
manbalar 
• -
  • - — 
—
' 
> Yozuv belgilari 
> Toshga, daraxt p stlo iga, teriga, qo ozga 
yozilgan ma'lumotlar 
> Xalqlar hayoti, yuz bergan voqea va hodisalar 
haqida yozilgan kitoblar 
> Davlat boshliqlarining yozma shakldagi 
farmonlari 
> Yer, qimmatbaho narsalarni in'om qilish, 
meros qoldirish, sotib olish b yicha 
rasmiylashtirilgan hujjatlar 
15 

Tarixiy voqealar, xalqlar hayoti nom-nishonsiz y q boiib ket-
maydi, ulardan tarixiy manbalar guvoh boiib qoladi. Tarixiy man-
balar ikkiga - moddiy va yozma manbalarga boiinadi. 
Ajdodlarimizning miloddan avvalgi VIII-VII asrlardagi hayotini 
rganishda "Avesto" kitobi qimmatli yozma manba hisoblanadi. 
Mazkur nodir kitobda ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar, dastlabki 
davlat tuzilmalarining shakllanish jarayonlari z ifodasini topgan. 
Vatanimiz tarixiga doir maiumotlar yunon va rim manbalarida, 
chunonchi Gerodotning "Istoriya" (M.1972), Ksenofontning "Gre-
cheskaya istoriya" (M.1935), Polibiyning "Vseobshaya istoriya" 
(M. 1980-1989), Arrianning "Poxod Aleksandra" (M-L. 1962), 
Strabonning "Geografiya v 17 knigax" (M. 1964); Kursiy Rufning 
"Istoriya Aleksandra Makedonskogo" (M.1963) va boshqalarning 
asarlarida ham uchraydi. Antik mualliflar tomonidan yozib qoldirilgan 
maiumotlarni t plovchi I.V.Pyankovning "Srednyaya Aziya v 
izvestiyax antichnogo istorika Ktesiya" (Dushanbe, 1975), 
N.G.Gorbunovaning "Fergana po svedeniyam antichnix avtorov. 
Istoriya i kultura narodov Sredney Azii" (L.1976) kabi kitoblari 
ham Vatanimiz tarixini rganishda yordam beradi. 
Xitoy yozma manbalaridan "Tarixiy guvohliklar" (mil.av.I asr), 
"Ulu Xon xonadoni tarixi" (milodiy I asr), "Kichik Xon xonadoni 
tarixi" (milodiy V asr), "Vey xonadoni tarixi" (milodiy VI asr), 
"Shimoliy podshohliklar (Beyshi) tarixi" (milodiy VII asr) va bosh-
qalarda Turkiston tarixi haqida maiumotlar bor. Shuningdek, arman, 
vizantiyalik mualliflarning asarlarida ham vatanimiz tarixi haqida 
maiumotlar uchraydi. 
Vatanimiz tarixini rganishda turkiy, fors, arab manbalarining 
ahamiyati katta. Qadimgi turk yozuvi t risida S.E.Malovning "Pa-
myatniki drevne-tyurkskoy pismennosti" (M.1951) va "Yenisey-
skaya pismennost tyurkov. Tekst i perevodi" (M-L.1951), 
A.Sagdullayevning "Qadimgi zbekiston ilk yozma manbalarda" 
(T. 1996) asarlarida qimmatli maiumotlar bor. Turkiy xalqlar, jum-
ladan zbek xalqining etnik tarixini rganishda Abul oziyning "Sha-
jarayiturk" (T.1992), L.N.Gumilevning "Drevnie tyurki" (M.1960), 
A.Yu.Yakubovskiyning "K voprosu ob etnogeneze uzbekskogo 
naroda" (T. 1941) asarlaridan foydalanish mumkin. 
16 
()'/bek xalqining rta asrlardagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma'naviy-
madaniy hayotini rganishda Abu Nasr Forobiyning "Fozil odamlar 
sli;ilui" (T.1993), Abu Rayhon Beruniyning "Qadimgixalqlardanqolgan 
vodgorliklar" (T.1968), YusufXos Hojibning "Qutad u bilig" (T.1960), 
MQosh ariyning "Devonu lu otit-turk. Uch jildlik" (T. 1960-1963), 
Abu Tohirxojaning "Samariya" (T.1991), Narshahiyning "Buxoro tarixi" 
(T. 1991), Nizomulmulkning "Siyosatnoma yoki siyar ul-muluk" 
(T.1997), Amir Temurning "Temur tuzuklari" (T.1991), Mirzo 
Ulu bekning "T rt ulus tarixi" (T.1994) va boshqa nodir kitoblar 
muhim tarixiy manba b lib xizmat qiladi. 
Vatanimiz tarixini rganishda z davrida hokimiyat tepasida turgan 
sulolalar tarixini yoritishga ba ishlangan bir qator kitoblar - Shi-
hobiddin an-Nasaviyning "Sulton Jaloliddin Manguberdi hayoti 
tafsiloti" (T, « zbekiston», 1999), Nizomiddin Shomiyning "Zafar-
noma" (T, « zbekiston»,1996), Sharafiddin Ali Yazdiyning "Zafar-
noma" (T, « Sharq», 1997), Ibn Arabshohning "Amir Temur 
tarixi. Ikki jildlik" (T, «Mehnat», 1992), Hofiz Tanish al-
Buxoriyning "Abdullanoma" (T.1999), Mulla Muhammad Solihning 
"Shayboniynoma" (T.1989), Bayoniyning "Shajarayi Xorazmshohiy" 
(T.1991) va boshqalar qimmatli manba sifatida diqqatga sazovordir. 
Bizgacha yetib kelgan bunday moddiy va yozma manbalar zbe-
kiston tarixini rganishda muhim ahamiyatga ega. zbekiston Fanlar 
Akademiyasining Sharqshunoslik instituti, Sharq qoiyozmalar fondi 
dunyodagi eng yirik qoiyozmalar xazinalaridan hisoblanadi. Bu yerda 
40 mingdan ziyod qoiyozma nusxalari, 30 mingdan ortiq toshbosma 
kitoblar va 10 mingdan ortiq Sharq tillarida yozilgan hujjatlar mavjud. 
Shuningdek, Vatanimiz tarixiga oid muhim qoiyozma hujjatlar, nodir 
kitoblar, qimmatli malumotlar horijiy mamlakatlardagi ilm maskan-
lari, kutubxonalarda saqlanmoqda. Ana shu qoiyozma hujjatlar va 
kitoblarning hozirgi zbek tiliga tarjima qilinishi va nashr etilishi 
Vatanimiz tarixini yanada toiaroq, xolisona yoritilishiga, tariximiz 
sahifalaridagi "oq" va "qora" dogiarning barham topishiga k maklashadi. 
zbekiston tarixiga doir tarixiy manbalar haqida maiumotlar 
B.Ahmedovning " zbekiston xalqlari tarixi manbalari" (T.1991), 
T.Saidqulovning " rta Qsiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan 
lavhalar" (T. 1993) nomli kitoblarida toiaroq berilgan, quv 
jarayonida ulardan foydalanish zarur. 
2 - 367 
17 

zbekiston tarixini rganishda yetakchi zamonaviy tarixchi 
olimlarimiz tomonidan yaratilgan tarixiy asarlar, darslik va quv 
q llanmalar muhim ringa ega. Ulardan eng muhimlarining nomlari, 
mualliflari haqidagi ma'lumotlar mazkur darslikning oxirida, 
foydalanilgan adabiyotlar r yxati b limida berilgan b lib, ularni 
qish, rganish talabalarga tavsiya etiladi. 
Tariximiz t risida toia tasawur hosil qilish uchun zbekiston 
tarixi davlat muzeyi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, lkani rga-
nish va boshqa muzeylar, Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, 
Qarshi, Urganch, Toshkent va boshqa shaharlar, ulardagi tarixiy 
yodgorliklarni borib k rmoq zarur. 
Ajdodlarimiz qoldirgan moddiy va ma'naviy yodgorliklar bilan 
tanishar ekanmiz, ularda xalqning mehnati, fikr- ylari, orzu-
umidlari, his-tuy ulari mujassamlashganini qalban his etamiz, 
anglab yetamiz. Ana shunda bu tarixiy yodgorliklarning chiroyli 
k rinishidan huzurlanibgina qolmasdan, ajdodlarimizga, xalqi-
mizga, millatimizga nisbatan mehr-muhabbatimiz ortadi,qalbimizda 
iftixor tuy ulari kuchayadi. 
3. Barkamol avlodni shakllantirishda Vatan tarixining ahamiyati 
zbekiston tarixi yoshlarga xalqimizning tmishi, tarixi haqida 
bilim berish bilan chegaralanib qolmaydi, u yoshlarni vatanparvar, 
ma'naviy jihatdan komil fuqaro etib shakllantirishga xizmat qiladi. 
Vatanimiz tarixi "Har bir fuqaroni, jumladan, yoshlarimizni boy 
madaniy merosimizni qadrlashga, uni k z qorachi iday avaylab-
asrashga, yurak-yurakdan iftixor qilishga rgatadi. zimizning boy 
tmish merosimizdan madad va ibrat olishga imkon beradi. Odamlar 
qalbida ezgulik tuy ularini uy otib, bugungi avlod kimlarning avlodi, 
kimlarning zoti va vorislari ekanini anglashga undaydi". J 
Mustaqillik qoiga kiritilgach, Vatanimiz tarixida burilish pallasi, 
ma'muriy-buyruqbozlik boshqaruviga asoslangan totalitar tuzumdan 
erkin, demokratik tuzumga tish davri boshlandi. tish davrida eski 
ideallar, oyalar, odatdagi tafakkur va axloq me'yorlari buziladi, 
milliy qadriyatlar qayta baholanadi, muqobil nuqtayi nazarlar paydo 
boiadi, allaqachon unutilgan qarashlar qayta uy onadi, ziddiyatlar 
keskinlashadi. Vujudga kelgan murakkab sharoitda «birovlar tarixning 
1
 Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot y lida. T.6. T.: « zbekiston», 1998, 371-bet 
18 
borlnhini bilish mumkin emas»,- deb talvasaga tushsa, boshqalar 
I irgan, rad etilgan "haqiqaf a yopishib olib, tarix ildiragini orqaga 
i |aytarishni orzu qiladi, urinadi. Tarixiy tajriba va saboqlar esa dunyoda 
Rlmalar zgardi, nima uchun zgardi, qanday qarashlardan tezroq 
Kftlos boiish kerak degan savollarga javob topishga, yangi jamiyat 
• IMIishning muqobil y llarini mushohada qilib, eng t risini 
lopishga, xatoga yoi q ymaslikka undaydi. Bunda tarix t ri yoini 
k rsatuvchi kompas boiib xizmat qiladi. 
Davlat mustaqilligini z qoiiga olgan ozod, hur zbekistonda 
Valan, istiqlol taqdiri bugungi baxtli avlodlar qoiida. Mustaqillikni 
asrab-avaylash, mustahkamlash, mamlakatimizni keyingi avlodlarga 
yanada qudratli, obod, ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlangan holda 
vcikazish zamonamizning dolzarb vazifasiga, talabiga aylandi. Bu 
mas'uliyatii, ayni paytda sharafli vazifaning qay darajada ado etilishi 
Inigungi avlodlarga, xususan, yoshlarga, ularning ma'naviy 
harkamolligiga bogiiq. "Biron bir jamiyat, - deb ta'kidlaydi 
yurtboshimiz Islom Karimov, - ma'naviy imkoniyatlarini, odamlar 
ongida ma'naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay hamda 
mustahkamlamay turib z istiqbolini tasavvur eta olmaydi".
1 
Har qanday jamiyat taraqqiyotining asosiy kuchi ma'naviyat va 
ma'rifatdir. Ma'naviy barkamollikni tarbiyalashda Vatan tarixi muhim 
omil hisoblanadi. "Ma'naviyat, - deb yozadi Islom Karimov, - z 
xalqining tarixini, uning madaniyati va vazifalarini chuqur bilish va 
lushunib yetishga suyangandagina qudratli kuchga aylanadi"
1
, 
"...tu ilib sgan yurtida zini boshqalardan kam sezmay, boshini 
baland k tarib yurishi uchun insonga, albatta, tarixiy xotira kerak... 
Tarixiy xotirasi bor inson - irodali inson".
2 
Insonda tarixiy xotira z Vatani tarixini, z xalqi, ajdodlari 
tarixini bilish orqali shakllanadi. Yaqin tmishda mustamlakachilar, 
totalitar tuzum mutasaddilari k pgina xalqlarni, jumladan, zbek 
xalqini z tarixidan judo qilish, ularni z tmishiga loqaydlik bilan 
qaraydigan, nasl-nasabini eslolmaydigan manqurtlarga aylantirish 
siyosatini yuritdi, amaliyotda esa xalqimiz tashqi dunyodan butunlay 
uzib q yildi, uning bir necha ming yillik boy tarixi soxtalashtirildi, 
uni yoshlarga qitish va rgatishga izn berilmadi. 
1
 Karimov I.A. zbekiston XXI asr b sa asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari. T.: « zbekiston», 1997, 137-bet. 
!
 Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajaky q. T., «Sharq», 1998, 8-9-betlar. 
19 

Mustaqillik sharofati bilan Vatanimiz tarixi z rnini topdi, 
barcha quv maskanlarida talaba- quvchilarga Vatan tarixini qitish 
davlat siyosati darajasiga k tarildi, Vatan tarixini qitish y lga q yildi. 
Vatanimiz tarixi miliatning, yoshlarning haqiqiy tarbiyachisiga 
aylanmoqda. Bu borada Prezident Islom Karimovning "Tarixga 
murojaat qilar ekanmiz, bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz 
kerak. Xotirasiz barkamol kishi b lmaganidek, z tarixini bilmagan 
xalqning kelajagi ham b lmaydi", "Tarix - xalq ma'naviyatining 
asosidir", "Tarixiy xotirasiz kelajak y q", " zlikni anglash tarixni 
bilishdan boshlanadi", "Inson uchun tarixdan judo b lish -
hayotdan judo b lish demakdir"
1
 degan hikmatli s zlari va 
k rsatmalari dasturilamal b lib xizmat qilmoqda. 
Tarix fani olam yagona va yaxlit, zbekiston uning ajralmas 
bir qismi, olamda sodir boiadigan voqea, hodisalar umumiy va zaro 
bogianishda, uzluksiz harakatda ekanligi xususida t ri tasawur, 
tushunchalarni shakllantiradi. 
z tmishini, ajdodlari tarixini yaxshi bilgan insonning irodasi 
kuchli b iadi, uni har xil aqidalar girdobiga tushishdan saqlaydi. 
tmishni bilgan, tarix saboqlarini anglab yetgan inson hozirgi 
zamonni yaxshi tushunadi, kelajakni t ri tasawur etadi. Muxtasar 
aytganda, Vatan tarixi talaba- quvchilarda xalqning tmishi, hozirgi 
zamoni va kelajagi yagona tarixiy jarayon degan tushunchani 
shakllantiradi. Bu z navbatida yoshlarni tarixiy jarayonlarning oddiy 
kuzatuvchisi boiib qolishdan saqlaydi, ularni ol a intilishga, 
taraqqiyotga k maklashishga undaydi. 
zbekiston tarixi talaba- quvchiiarga bugungi kunda mamlaka-
timizda amalga oshiralayotgan demokratik islohotlarning mohiyati va 
natijalarini, milliy, huquqiy davlatchilikni barpo etish, demokratik-
fuqarolik jamiyatini qurish, ijtimoiy y naltirilgan bozor iqtisodiyotini 
shakllantirish jarayonlarini rgatadi. Bu z navbatida yoshlarda ilmiy 
dunyoqarashni, siyosiy madaniyatni tarbiyalaydi, jamiyatda z rnini 
t ri belgilashga k maklashadi. 
Xalqimizning buyukligi, kuchi uning boy ma'naviy merosga ega 
ekanligi bilan belgilanadi. Xalqimizning ma'naviy poydevori juda 
qadimiy va mustahkam. Ajdodlarimiz yetishtirib bergan nlab, yuzlab 
jahonga mashhur olim-u ulamolar, me'mor-u binokorlar, naqqosh-
lar, zargarlar, hunarmandlar, davlat arboblari, xalq qahramonlari 
1
 Karimov I.A. zbckiston XXI asr b sa asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari. T.: « zbekiston», 1997, 140-bet. 
20 
hayoti, dunyoda birinchilar qatorida bunyod etilgan ilm va taiim 
maskanlari faoliyati talaba- quvchilar uchun katta ibrat maktabi, 
larix sabo idir. Kelajak sari intilayotgan yoshlar uchun bu boy 
iibuiaviy meros mustahkam tayanchdir. Uning zaminida tinimsiz va 
mashaqqatli mehnat, har qanday t siqlarni yengish, ilmga va ziyoga 
mlilish kabi xislatlar yotadi. Bunday xislatlar Vatan tarixini qitish 
i nqali yoshlarga singdiriladi. 
Vatan tarixi xalqimizning asrlar davomida k pgina xalq, elatlar 
bilan ahil, hamjihat boiib yashaganligidan, yurtimizda turli diniy 
rliqodlar erkinligi va inoqligi boiganligidan guvohlik beradi. Bu 
inustaqil zbekistonda yashovchi turli dinlarga e'tiqod qiluvchi 120 
dan ortiq millat va elatlar rtasida tinchlik, milliy totuvlik, birodarlikni 
yanada mustahkamlashga xizmat qiluvchi tarixiy saboqdir. 
Kelajagi buyuk davlat qurayotgan bugungi avlodlar uchun zbek 
tlavlatchiligi tarixi, ming yillar davomida shakllanib, takomillashib 
kclgan siyosiy-huquqiy institutlar, qonun-qoidalar tajribasi zbe-
kiston mustaqilligini yanada mustahkamlash, huquqiy davlat, demok-
ratik jamiyat qurishda mustahkam tayanch va madadkordir. 
Tarixiy xotira, ajdodlarimiz qoldirgan boy ma'naviy merosni 
cgallash talaba- quvchilarda halollik, odillik, rostg ylik, mehr-
oqibat, mehnatsevarlik, ilmga intilish kabi insoniy fazilatlarni 
shakllantirishga k maklashadi. 
Vatan tarixi yoshlarda jamiyatda ertaroq mustaqil faoliyat 
yuritish, z qobiliyatini toiaroq ochish va hayotga tatbiq etish 
sifatlarini shakllantiradi, Vatan, xalq taqdiri uchun mas'uliyatni 
z zimmasiga olish kabi yuksak ma'naviy burchni tarbiyalaydi, 
milliy oya bilan qurollantiradi. 
Shu bois, Vatan tarixini har tomonlama, chuqur rganish 
muhim ahamiyatga molik vazifadir. Mamlakatimizda mustaqillik 
sharofati tufayli bo chalardan tortib oliy quv yurtlarigacha boigan 
taiim-tarbiya tizimlarida zbekiston tarixi fanini qitishga davlat 
darajasiga k tarilgan vazifa sifatida katta e'tibor berilmoqda, amx rlik 
qilinmoqda. "Tarix millatning haqiqiy tarbiyachisiga aylanib bormoqda. 
Buyuk ajdodlarimizning ishlari va jasoratlari tarixiy xotiramizni 
jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda. Axloqiy tarbiya 
va ibrat manbayiga aylanmoqda"
1
. 
1
 Karimov I.A. zbckiston XXI asr b sa asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari. T.: « zbekiston», 1997, 140-bet. 
21 

Sinov savollari 
1. Tarix s zi qanday ma'noni bildiradi? 
2. zbekiston tarixi fani nimani rganadi? 
3. Tarixni rganishda qanday metodologik tamoyillarga tayanish lozim? 
4. Tarixiylik tamoyilini qanday tushunasiz? 
5. Tarixni rganishda xolislik, ilmiylik tamoyilining talablari nimalardan iborat? 
6. zbekiston tarixini qanday virik davrlarga b lish mumkin? 
7. Tarixni rganishda moddiy manbalar qanday ahamiyatga ega? 
8. Vatanimiz tarixiga doir qadimgi yozma manbalardan qaysilarini bilasiz? 
9. Milliy oya va mafkurani odamlarga singdirishda Vatan tarixining rni va 
ahamiyati qanday? 
10. Prezident Islom Karimovning qaysi asarlarida Vatan tarixini xolisona yoritish 
va rganishning ahamiyati k rsatilgan? 
22 
QADIMGI DAVR 
I bob. ZBEKISTON- INSONIYAT