Қатламга таъсир қилишнинг иссиқлик усуллари


Download 54 Kb.
Sana24.01.2023
Hajmi54 Kb.
#1114989
Bog'liq
1403782611 47150


Қатламга таъсир қилишнинг иссиқлик усуллари

Режа:
1. Šатламга таъсир šилишнинг энг фойдали усули нефт šовушšоšлигини пасайтиришга šаратилади.


2. Мангšишлоš нефтларини эксплуатация šилиш муаммолари.

Šатламдаги šолдиš нефтни чиšариб олиш маšсадида иссиšлик усулларини š¢ллаш айникса юšори парафинли ва šовушšоšлиги юšори нефтларни чиšариб олишда анча асšотиши мумкин.


Америкалик мутахассисларнинг фикрича нефт чиšаришда иссиšлик усулларидан унумли фойдаланиш нефт чиšариш миšдорини 2 марта ошириши мумкин экан. Шунинг учун АКШдаги ушбу соќада 400 ортиš турли лойиќалар тузиб чиšилган ва š¢лланишга топширилгандир. Нидерландиядаги Шонебекл конида нефт чиšариш маšсадида иссиš сув ќайдаш нефтберувчанликни 50% га ошириш имконини бергандир.
Козођистондаги Жетибой ва Узень конларини ишлатишда уларга исиš сув ќайдалса олиниши мумкин б¢лган нефтни конда 100 млн.т га ошириш мумкин экан ва нефтберувчанликни 50% дан ортишига эришиш мумкин экан. Шуни алоќида šайд этиш керакки, ¢ша конларда šатламда ќарорат 700 С, бу ќароратда нефтнинг ќаракати емон эмас, лекин тепага чиšиши билан нефт 30-32 С, да šотабошлайди, чунки унинг таркибида 16-23% парафин мавжуд.
СССР даврида šатламга иссиšлик билан таъсир šилиш усулларидан фойдаланиш 30 йилларда š¢ллана бошлаган. Чунончи šиздирилган буђни šатламга ќайдаш Оха, Катангли, Ярег ва Бориславский конларида š¢лланган. Ундан ташšари бу усуллар Удмуртия, Татаристон, Бошšирдистон, Коми республикаси, Козођистоннинг ќам šатор конларида кенг š¢лланилгандир. Чет элларда ќам бу усулларга катта аќамият берилади.
Šатламнинг нефт берувчанлигини анчагина ошириш имконияти, ишлатиладиган маќсулотлар, (буђ,сув,ќаво) нинг бемалоллиги, ишлатиладиган технологиянинг мавжудлиги ва уларни š¢ллашнинг осонлиги ущбу усулларни š¢ллаш учун кенг имконият пайдо šилади ва улар нефтберувчанликни оширишдаги истиšболли усуллардан ќисобланади.
Маълумки šатламдан нефт чиšариб олиш жараенида энг катта монелик šиладиган омиллардан энг муќими нефт ва сув šовушšоšликлари орасидаги мавжуд катта фарšдир. Ќарорат ортганда сув ва нефтларнинг šовушšоšлиги турлича ¢згаради, чунончи сувнинг ќарорати 100 дан 1000 С гача ортганда унинг šовушšоšлиги икки мартадан ортиšроš камаяди. Суюš нефтларнинг šовушšоšлиги эса ¢ша ќарорат орасида 5-10 марта, šуюš нефтларники эса 30-50 марта пасайиши мумкин.
Шуни šайд šилиш лозимки, коллектор таркибида гилли аралашмалар мавжудлигида бу усул (яъни šатламга иссиš сув еки буђ ќайдаш) м¢лжаллаган натижаларни мутлаšо бермаслиги мумкин. Ќамма гап шундаки, гиллар иссиšлик таъсирида жуда тезлик билан б¢кадилар ва ¢з ќажмларини катталаштириб, мавжуд ђовакларни банд этадилар ва šатламнинг ¢тказувчанлигини жуда ќам камайтириб юборадилар. Натижада š¢лланган усулдан фойда ¢рнига зарар к¢риш мумкин.
Ќозирги кунда šатламга иссиšлик билан таъсир šилиш усуллари ичида энг к¢п ¢рганилгани (кон шароитида) šатламга буђ ва иссиš сув ќайдашдир. Чунончи, Саќалиндаги Оха, Элнаба, Катангли конларида šатламга буђ ќайдаш ишлари 1958 йилларда бошланган. Оха конида буђ ќайдаш жараенидан аввал конни šазиб чиšариш деярлик нихоясига етган ва унда нефт берувчанлик 0,19 га тенг эди. Нефтнинг šовушšоšлиги 0,25-0,3 Па дан иборат б¢лган. Шундай юšори šовушšоšликка эга б¢лган нефт мавжудлигига šарамай конга буђ ќайдалгач, ундаги šудуšларнинг махсулдорлиги аввалиги ќолатидан анча ортиб кетади ва пировардида 0,50-0,53 даражадаги нефт берувчанликка эришилади.
Бунга ¢хшаш яна бир мисолни келтирамиз: Бориславское конида 1926-35 йилларда šазилган ва к¢п йиллар ишлатилган бир šудуšнинг дебити 4т\сут эди, унга буђ ќайдалгач šудуšнинг дебити 35 т\сут гача ортган.
Конга буђ билан таъсир šилишнинг яна бир мисоли Коми республикасидаги Яреч конида намоен б¢лади, Кон Ухта шаќри якинида жойлашган б¢либ, маќсулдор šатлам 26 м калинликка эга йирик šумтошлардан иборат. У 200 м чуšурликда жойлашган. Нефтнинг šовушšоšлиги 15,3 ПаС га тенг. Кон шахта усули билан ишлатилган. 1968 йилда буђ ќайдаш б¢йича тажриба ишлари олиб борилади. Олинган натижалар жуда šувонарли, яъни шахта усули б¢йича šазиб олишганда ќаммаси б¢либ 8-10% нефт берувчанликка эришилган б¢лса, буђ ќайдаб ишлатилгач кондаги нефт берувчанлик 40-50% га етганлиги маълум б¢лади. Шуни алоќида šайд этмоšчимизки, усулни š¢ллашнинг ќам ¢з меъерлари мавжуд экан, буни šуйидаги мисолда аниš к¢ришимиз мумкин:
Биз А ва В деб номланган икки майдонда буђ билан таъсир šилиб ишлатилган šатлам к¢рсаткичларини солиштирамиз:
А В
Майдон, Га 7,9 2,9
Ишлатиш муддати, ой 34 34
Жами олинган нефт , минг\т 58,2 23,6
1 Га жойдан олинган нефт миšдори т/Га 7370 8140
Нефтберувчанлик % 14,4 15,9
Жами олинган буђ, т 147 32
Ќайдалган буђга олинган нефтнинг
нисбати, т/т 2,52 1,34
¢ртача šатлам ќарорати С 65-70 55-60
Келтирилган маълумотлардан шу нарса аниš б¢ладики, šатламга буђ ќайдашни меъеридан ошириб юборилса келадиган фойда юšори б¢лмай, šайтага šилинган меќнат зое кетиши мумкин экан. Шунинг учун тажрибалар асосида усулни š¢ллашнинг оптимал (энг самарали) вариантларини аниšлаш ва шунга šараб ишларни олиб бориш маšсадга мувофиš экан. Šатламни керагидан ортиš иситиб юбориш фойдасиз ќаракат б¢либ чиšар экан.
Šатламга иссиš сув еки буђ ќайдаш жаренида šатламда иситилган зона ќосил б¢лар экан. Зонанинг катта-кичиклиги šатлам ва коннинг геологик тузилишига ќамда тођ жинсларининг иссиšлик ¢тказувчанлик хусусиятларига бођлиš б¢лади. Иситилган зонанинг катта кичиклиги сув еки буђ ќайдашда ќам фарš šилар экан. Чунончи бир хил шароитда сув ва буђ ќайдалганда зонанинг катталиги сув ќайдалганда к¢проš (каттароš), буђ ќайдаганда кичикроš экан, бунга сабаб буђнинг сувга нисбатан иссиšлик сиђими ортиšроš эканлигидадир.
Šатламга буђ еки иссиš сув ќайдалганда šатламдан сиšиб чиšариладиган нефт босšичлари б¢йича содир б¢лади. Чунончи, šатламга буђ ќайдалганда бу жараен уч босšичга эга б¢лади:
- нефтнинг сув билан сиšиб чиšарилиши šатлам ќароратида кечади, ќали бу жойларга иссиšликнинг таъсири етиб келмаган б¢лади;
- нефтнинг иссиš сув билан сиšиб чиšарилиши, бунда ќарорат дастлабки šатлам хаорати билан буђнинг туйинганлик ќароратигача б¢лган ораликда содир б¢лади;
- нефтни буђ ердамида буђ зонасида сиšиб чиšарилади, šатламга иссиš сув ќайдалганда сиšиб чиšариш юšоридаги икки босšич жараенида содир б¢лади.
Шуни šайд šилмоš лозимки, šатламнинг чукурлиги ошган сари унга ќайдаладиган иссиš сув ва буђнинг фарšи камайиб боради, чуšурлик кам б¢лганда буђнинг сиšиб чиšариш жараенидаги самараси анчагина ортиšлиги šайд этилади. Бу ќолат к¢пгина šазиб чиšариш объектларида кузатилгандир.
Юšори šовушšоšликка эга б¢лган нефт конларида уларни šазиб чиšариш ќамда šатламга иссиšлик манбаларини юбориш учун šазилган šудуšлар т¢ри сийрак б¢лмаслиги таšозо этилади. Чунончи, Усинское конида 1-2 га/куд. АКШда ќам худди шундай конларда šудуšлар т¢рининг зичлиги 1-4 Га/куд. дан иборатдир. Šудуš т¢ри 20-40 га/куд. б¢лган ќолларда šатламга ќайдалган иссиšлик манбаларининг šуввати šудуšлар орасидаги масофада šолиб кетиб, унинг самараси мутлаšо сезилмаслиги мумкин. Тажриба шуни к¢рсатадики, ќайдовчи ва олувчи šудуšларни майдон б¢йлаб жойлаштириш маšсадга мувофиšдир.
Šатламга иссиšлик усули билан таъсир šилишнинг яна бир усули - бу šатлам ичида ениш жараенини ќосил šилишдир. Энг оддий вариантда ќайдовчи ва олувчи šудуš б¢либ, ќайдовчи šудуššа электр еки олов билан таъсир šилиб, šудуš тубида 400-5000 С ќарорат ќосил šилинади. С¢нгра šудуššа ќаво ќайдалади ва натижада šатламдаги нефт ена бошлайди. 1 м3 нефтнинг ениши учун 350-400 м3 ќаво керак б¢лади. Ениш фронтида ќарорат 450-470 С тенг б¢лади. Ениш фронтининг тезлиги 0,03-1м/сут орасида б¢лиши мумкин. Бу жараенда šатламдаги мавжуд нефтнинг 10-15% ениши мумкин, лекин нефт берувчанлик šатламда 80-90% етиши мумкин. Бу усул айникса šуюš ва огир нефтлар мавжуд конларда š¢лланади. Бундай конларда аксарият нефтберувчанлик коэффициенти жуда паст б¢лганлиги учун уларни ишлатиш жуда мушкул. Бундай усул билан Павлова Гора кони (Кавказ олди вилоятида) мувоффакият билан ишлатилган.
Бу усулнинг ќам к¢пгина вариантлари бор, чунончи ениш пайдо б¢лгач šудуšка сув туширилади ва бу “х¢л ениш” деб аталади.
Руминияда бир неча šатламдан иборат šуюš нефтли коннинг энг паст šисмидаги šатлам еšилган ва унинг тепасидаги šуюš нефтли šатламнинг нефтлари пастки šатлам иссиšлиги туфайли šовушšоšлиги камайиб, šудуšларнинг маќсулдорлиги ошган. Бу конда оддий ќолда нефтберувчанлик 15% б¢лгани ќолда юšоридаги усул š¢лланилганда нефтберувчанлик 45% га к¢тарилганлиги šайд šилинади.


Адабиётлар:
1. А.К. Надыров и др. Технология повышения нефтеизвлечения., Наука, Алма-Ата, 1982г.
2. О.Х. Мирзажанзаде и др. Технология и техника добычи нефти
Download 54 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling