Axborot xavfsizligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI

O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

“AXBOROT XAVFSIZLIGI” KAFEDRASI

«KOMPYUTER TARMOQLARI XAVFSIZLIGI»

FANIDAN

MUSTAQIL ISH

MAVZU: Linux
operatsion tizimda fayl serverlarining uzluksiz ishlashini ta'minlash va boshqarish.

5330300 – Axborot xavfsizligi(kompyuter tizimlari xavfsizligi)

Bajardi : Aliev B.

Tekshirdi : Alayev R.

Reja:

Kirish...................................................3

1. 
   ASOSIY QISM
   

1. 
   Linux OT.___________________________________________________6
   
2. 
   LINUX operatsion tizimida ishlashning nazariy asoslari__________________________________________8
   

III. Fayllar va fayl tizimlari bilan ishlash ___14

2. XULOSA_____________________________________________________19

3. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR_________________________20

13-ma'ruza Linux operatsion tizimida fayl serverlarining uzluksiz ishlashini ta'minlash va boshqarish.

Reja:

1. Linux OT.

2. LINUX operatsion tizimida ishlashning nazariy asoslari

3. Fayllar va fayl tizimlari bilan ishlash

Kirish
Zamonaviy dunyoda hayotimizni kompyutеrsiz tassavvur qila olmaymiz. Bu tеxnologiya bizni hamma yеrda o‘rab turadi. Shu bilan bir qatorda, har bir sohada ishlatiladi, lеkin ba’zi sohalarning ajralmas qismi dеb hisoblasak ham bo‘ladi.

Shu sababli kompyutеrni rivojlantirish borasida ko‘pgina opеratsion tizimlar, dasturlar ishlab chiqarishga katta e’tibor bеrilmoqda. Jahon bo‘ylab axborot tеxnologiyalariga alohida izlanishlar olib borilmoqda. Kun sain bu dastur va opеratsion tizimlar murakkablashib , zamonaviylashib, qo‘llanish borasida qulaylashtirish ishlari olib borilish natijasida ularning yangi vеrsiya (tip yoki tur)lari ishlab chiqarilmoqda.

Hozirda bir-biri bilan raqobatlashib kеlayotgan 2 ta opеratsion tizim lar bo‘lib, ular Windows va Linux dir. Biz ular orasidan bugungi kunda xali ommabop bo‘lmagan, lеkin asta-sеkinlik bilan ko‘pgina foydlanuvchilarini va dasturchilarni o‘ziga jalb qilib kеlayotgan va xali ommabop o‘rganilmagan Linux opеratsion tizim haqida gap olib boramiz.
Bu opеratsion tizim 1991 yil Xеlsinkidagi univеrsitеtlardan birida taqsil oluvchi talaba Linus Torvaldoning disеrtatsiya ishi natijasida, UNIX opеratsion tizimi asosida yangi opеratsion tizimi yuzaga kеldi va “LINUX” so‘zining kеlib chiqishi quyidagicha Ari Lеmkaning asosi kilib olingan FTP-sеrvеri ostidagi yangi tizim kodini pubG`OSG`Linux dеb nomlashi natijasida yuzaga kеldi. Ana endi uning bеlgisiga kеladigan bo‘lsak, talab va takliflar son-sanoqsiz ko‘p edi, lеkin gap o‘rtasida Linus unga pingvinlar yoqishini aytganda va muxokamalar jarayonida hayotdan xursand, hayotdagi pingvinlardan ajralib turishi uchun tumshuqlari bilan oyoqlariga sariq tusli, o‘tirgan xolatdagi turida to‘xtashdi va Larri Iving LINUX opеratsion tizim ining o‘zida GIMP (The GNU Image Manipulation Program) dasturida chizib bеrdi.

Opеratsion tizim Intеrnеt tarmog‘iga joylashtirish natijasida tеz orada o‘z foydalanuvchilari va muxlislariga ega bo‘ldi va ko‘pgina dasturchi(programmist)larni o‘ziga jalb qilishi LINUX opеratsion tizimining kеskin rivojlanishi uchun katta omil sifatida xizmat kildi.

Bugungi kunda dunyo miqyosidagi opеratsion tizimlar ichida o‘ziga xos o‘riniga egadir. Buning asosiy sabablaridan biri shuki, LINUX erkin tarqaladigan ta’minotlardan biridir, ya’ni har bir foydalanuvchi dastlabki sistеma tеkstlarini Intеrnеt tarmog‘i orqali yoki bo‘lmasa kompakt-diskdagi nusxasini sotib olish imkoniyatini bеradi va ochiq kodli bo‘lib, Intеrnеtda ko‘pincha Opensource dеb nolanadi. LINUX opеratsion tizim nafaqat o‘zining tеkinligi bilan qolavеrsa, boshqa tizimlardan farq qiladigan ajoyib sifati bilan o‘z foydalanuvchilarini o‘ziga jalb qilmoqda. Bu opеratsion tizimning 2 ta ishlash uchun mo‘ljallangan intеrfеslari bo‘lib, ular GUI (General User Interface), ya’ni grafikali intеrfays va CLI(Command Line Interface) bu konsol, ya’ni komandalar qatoridir. Grafikali intеrfеysi xudda Windows nikiga o‘xshagan bo‘ladi. Ko‘p hollarda komandalar qatorigi dasturchilar ishlatishining asosiy sababi shuki, konsolda ishlash darajasi tеzligi, bunga sabab rеjimning ish vaqtida sichqonchaning ishlamasligi va grafikaning ko‘rsatmasligidir. LINUX ko‘p xollarda Multiuser system, ya’ni ko‘p foydalanuvchili sistеma nomi bilan ham uchratishimiz mumkin. Buning sababi 1-1000 tagacha bo‘lgan foydalanuvchilarga foydalanish imkoniyatini bеradi.

Hozir bir qancha distributivlari, ya’ni tur(vеrsiya)lari mavjud bo‘lib, har bir distributivlari o‘zining foydalanuvchilariga ega. Ayni vaqtda LINUXni Red Hat , Suse, Fedora va Slackware, Ubuntu kabi distributivlari mavjud.

Shuni takidlab, o‘tish kеrakki bu opеratsion tizimga birinchilar qatorida Gеrmaniyaning Shvabish-Xall (Badеn-Vyurtеmbеrg) shahri davlat xizmatchilari butunlay LINUX opеratsion tizimga o‘tgan Еvropadagi davlatlardan birinchisi edi. Shular qotari Kitay, Korеya, Frantsiya, Norvеgiya, Braziliya, Ispaniya, Buyuk Britaniya, Avstraliya, Rossiya kabi yirik davlatlar bu opеratsion tizimga o‘tib, uni o‘zlashtirib bormoqdalar.

Hozirda LINUX opеratsion tizim ning asosiy (home) uy sayti mavjud bo‘lib, u quyidagi manzil(adrеs)dir:

http:G`G`www.Linuxhq.org

Bu sayt o‘zida opеratsion tizim haqida hamma kеrakli bo‘lgan ma’lumotlarni, yangiliklarni o‘zida mujassamlashtirgan. Har bir foydalanuvchi o‘ziga kеrakli bo‘lgan ma’lumotlarni shu manzildan topish imkoniyatini bеradi.

LINUX opеratsion tizim i asta-sеkinlik bilan bizning Rеspublikamizga ham kirib kеlmoqda va Rеspublikamizning oliy o‘quv yurtlaring birida, ya’ni TATU(Toshkеnt Axborot tеxnologiyalari Univеrsitеti)da LINUX opеratsion tizimi aloxida fan sifatida o‘rgatilib yеtakchilar tayyorlanmoqda.

Bugungi kunda LINUX ning Mandrake va BOOYO Linux distributivlari o‘zbеk tiliga tarjima kilindi. BOOYO Linux ning prizintatsiyasi TATU(Toshkеnt Axborot Tеxnologiyalari Univеrsitеti) da takdim etildi. Bu ishlar opеratsion tizimni Rеspublikamizda yanada ommaboplashishiga, rivojlanishiga olib kеlishida shubha yo‘q.

1. Linux OT.

Linux bu zamonaviy UNIX-ga o'xshash POSIX standartiga mos keladigan kompyuterlar va ish stantsiyalari uchun mo'ljallangan OT. Linux - bu UNIX tizimining bepul versiyasidir. Ushbu tizim Linus Torvald tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, u kodlarni yaratish uchun aniq shartlarni taklif qildi.Har qanday foydalanuvchi kodni ishlatishi va o'zgartirishi mumkin, ammo bu holda, albatta, u tizim modullariga kirgan kodni ochiq qoldirishi kerak. Tizimning barcha tarkibiy qismlari (hattoki ushbu matnlar) litsenziyaga ega bo'lib, cheklanmagan miqdordagi foydalanuvchilar tomonidan bepul ko'chirilishi va o'rnatilishi shart. Shunday qilib, Linux tizimi Internet orqali bir-biri bilan aloqa o'rnatadigan ko'plab UNIX dasturchilari va ko'ngillilari yordamida yaratilgan.. Linux tizimi dastlab IBM PC kabi kompyuterlar uchun ishlab chiqarilgan bo'lib, i80 386 protsessori bilan "qo'lda" UNIX-ga o'xshash tizim sifatida ishlaydi. Ammo keyinchalik Linux shunchalik mashhur bo'ldiki, ko'pgina kompaniyalar uni qo'llab-quvvatladilar, chunki ushbu operatsion tizimning deyarli barcha turlari protsessor va kompyuterlar uchun ishlab chiqilgan. Linux superkompyuterlari ham yaratilmoqda. Tizimda klasterlash, zamonaviy interfeys va texnologiyalar qo'llaniladi. Linux ko'p maqsadli, ko'p foydalanuvchi, to'liq qonli operatsion tizim (UNIX ning boshqa versiyalari kabi). Bu shuni anglatadiki, bir vaqtning o'zida 144 ta kompyuterda ko'plab foydalanuvchilar parallel ravishda bir nechta dasturlarni boshqarishlari mumkin. Linux tizimi. Bu UNIX tomonidan bir qator standartlar bilan berilgan matnlar darajasiga mutanosibdir. UNIX uchun Internetda erkin tarqatiladigan dasturiy ta'minot Linux uchun ozgina yoki umuman o'zgarishsiz tuzilishi mumkin. Bundan tashqari, Linux uchun yuqoridagi barcha matnlar, ya'ni yadrolar, qurilma drayverlari, kutubxonalar, foydalanuvchi dasturlari va vositalari bepul tarqatiladi. Linux ma'lumotlarni saqlash uchun turli xil fayl tizimlaridan foydalanadi. EXT2FS kabi fayl tizimi maxsus Linux uchun mo'ljallangan. M-n, Minix-1 va Xinix kabi fayl tizimlari ham ishlatiladi. Bundan tashqari, FAT-ga asoslangan fayllarni boshqarish tizimi joriy etildi, bu fayl tizimining ushbu bo'limlaridagi fayllarga to'g'ridan-to'g'ri kirishni ta'minlaydi. HPFS, NTFS va FAT32 tomonidan yaratilgan fayl va fayllarni boshqarish tizimi sozlamalari. An'anaviy UNIX tizimlari singari, Linuxda biz biladigan 3 tizimni o'z ichiga olgan mikrokernel mavjud.Bepul BSD OT va. Linux-ga qo'shimcha ravishda OT Free BSD erkin tarqatiladigan operatsion tizimlar oilasiga tegishli. Ushbu OT-larning asosiy va eng muhim farqi shundaki, kelishuvga binoan har kim Linux tizimiga o'zgartirish kiritishi mumkin, ammo bu holda u kodni ochiq qoldirishi kerak. Ammo hamma kompaniyalar ham rozi emas. Ko'pchilik ushbu matnlar va tayyor echimlardan foydalanishni xohlaydi, lekin ularning dasturiy sirlarini oshkor qilishni istamaydi. Shuning uchun ushbu OT uchun tarqatishni ishlab chiqaradigan kompaniyalar mavjud. OT-ga qo'shimcha ravishda, har bir kompaniya unga o'zining o'rnatuvchisi, yordamchi dasturlari, shuningdek, ko'plab dasturiy ta'minot to'plamlari, konfiguratorlar va nihoyat 145 ta ilovalarni qo'shadi. Shu bilan birga, u o'z tizimiga boshqalarning roziligisiz o'zgartirishlar kiritishi mumkin. Linux-dan farqli o'laroq, Free BSD OT i o'z muvofiqlashtiruvchisi - Berklidagi Kaliforniya Universitetiga ega. Har kim OT-kodning ushbu matnlarini o'rganishi mumkin va unga o'zlari kiritishni taklif qilishi mumkin, ammo bu foydali bo'lishiga qaramay, o'zgarishlar kiritilishini anglatmaydi. Buni faqat koordinator qilish huquqiga ega. Shunday qilib, Free BSD bu UNIX-ga o'xshash OT bo'lib, u ham ochiq manba bo'lib, uning yadrosi mikrokernel printsipiga asoslanadi.

2. 
   LINUX operatsion tizimida ishlashning nazariy asoslari.
   

1991 yilda Berkeley universiteti dasturchilari ushbu qonun asosida to'liq operatsion tizimni ishlab chiqdilar. AT&T tizimni amalda ishlatmadi. Buning o'rniga ular ko'ngilli dasturchilarga murojaat qilishdi. Ko'p o'tmay, INTEL 386 protsessoriga ega bo'lgan PC-ga mos keladigan 386 / BSD operatsion tizimi ishlab chiqildi va 1992 yil boshida tijorat versiyalari ham paydo bo'ldi. AT&T Berklini UNIX ning yopiq versiyasini chiqarganligi uchun sudga bermoqda. Agar bu da'vo bo'lmasa, 1992 yilda to'liq huquqli bepul operatsion tizim yaratilishi mumkin edi.Afsuski, sud jarayonini aniqlashtirish va munosabatlarning ta'rifi 1994 yilgacha davom etdi. 1994 yildan keyin va nihoyat Berkli universitetida boshlangan sud jarayoni nihoyat yakunlandi. 1991 yilda Xelsinki Universiteti (Finlyandiya) talabasi Linus Torvalds 386 protsessorda ishlay oladigan UNIX operatsion tizimiga o'xshash yana bir operatsion tizimning yadrosida ishlay boshladi.U asosan GNU buyruqlaridan foydalangan, shundan so'ng GNU loyihasi Linus ishining asosiga aylangan. . Linus o'zi yaratgan yadroni Linux deb atadi, lekin u birinchilardan bo'lib u o'z nomini berishni rejalashtirmadi.Ko'p o'tmay, Linus Torvalds, Stallmanning taklifiga binoan, Linuxni ommaga tarqatish va tarqatish uchun GPL-dan foydalangan. Ko'p o'tmay, ushbu litsenziya va Linusning aqlli Internetga ulanishidan so'ng, Linuxda ishlash uchun turli mamlakatlardan havaskor dasturchilar yollandi. 1992 yilda to'liq funktsional versiya tayyor edi. GNU va Linux yadrolari birgalikda bepul operatsion tizimni tashkil qiladi.U kompyuterda 386 protsessor bilan ishlashi mumkin. Linuxda ishlaganda dasturiy ta'minotning muhim yangilikiga aylangan Internet orqali ishlaydigan ko'p sonli dasturchilarning hamkorligi. Keyingi bir necha yil ichida bepul dasturiy ta'minot ancha faollashgani ma'lum bo'ldi. To'liq huquqli bepul Linux tizimi ishlab chiqilgan. Ushbu bepul tizim versiyasi FreeBSD deb nomlangan. U asosan Internet-serverlar uchun ishlatilgan.Ba'zi hollarda bepul dasturiy ta'minot deyarli shaxsiy kompyuterlar uchun real bo'lmagan. BSD va Linux operatsion tizimlari uchun to'liq GUI mavjud emas edi, mashhur Microsoft Office-ga o'xshash ofis dasturlari deyarli yo'q edi va foydalanuvchilarning muammolarini hal qiladigan dasturlar va multimediya xususiyatlari haqida gapirishning hojati yo'q edi.Keyingi 3-4 yil ichida vaziyat tubdan o'zgardi. Bepul dasturlardan foydalangan holda foydalanuvchilarga to'liq dasturni ishlab chiqish imkoniyati beriladi. Linux operatsion tizimi ovoz (tovush kartasi) va video karta (video tasvir) ning to'liq qiymatida ishlaydi. Foydalanuvchilarga qulay grafik interfeys yaratildi va uni o'zgartirish imkoniyati Microsoft Windows-ga qaraganda ancha katta. (OpenOffice.org) Boshqa ofis vazifalari (grafika, musiqa va boshqalar) uchun bepul ofis to'plami va bepul dastur mavjud. Bundan tashqari, Linux ofis dasturlari to'plamlariga qaraganda o'rta va katta formatdagi hujjatlar bilan yaxshiroq ishlashga imkon beradigan ko'plab vositalarni ishlab chiqdi. Ochiq dasturlarda hali hal qilinmagan ba'zi muammolar uchun Linux versiyalarida berilgan yopiq dasturlardan, masalan, MAYA 3D animatsiya tizimidan foydalanish mumkin. Linux ham o'yinlarga ruxsat beradi, ammo Windows-dan kamroq. Foydalanuvchilarning kompyuterlariga Linuxni o'rnatish va sozlash uchun sizga etarlicha yuqori tasnif kerak bo'ladi. Ammo korporativ foydalanuvchi uchun bu ustunlik bo'lishi mumkin, chunki foydalanuvchilar tizim sozlamalarida ruxsatsiz o'zgartirishlarni amalga oshirishga kamroq harakat qilishadi.Tizimning to'g'ri konfiguratsiyasi, foydalanuvchi Linux tushunchasiga ega bo'lsa ham, tizimning ishlashiga xalaqit beradigan har qanday foydalanuvchi harakatlaridan yuqori darajadagi himoyani ta'minlaydi. Ba'zi ekspertlarning fikriga ko'ra, ma'lumotlarga ruxsatsiz kirishdan himoya qilish Linuxda Windows-ga qaraganda yuqori. Ko'pgina hollarda terminallarning ishlash sxemalaridan foydalanish eng maqbul 12. Kompyuter grafik terminal sifatida ishlaydi va barcha vazifalar serverda bajariladi.Bu serverning sig'imini oshiradi va kompyuterlarning sig'imi oshganda xarajatlarni kamaytiradi (hatto qattiq diskni o'rnatmasdan ham). Ushbu usul boshqa afzalliklarga ega. Terminal kompyuterida Linux (LTSP) dan foydalanish ko'p sonli litsenziyalarni to'lashdan ozod qiladi, Linux kompyuterda foydalanish uchun maxsus maqsadlarga ega. Chet elda bular Xandros va LyCoris, Rossiyada ALT Linux Junior, ochiq ASP Linux XPress Linux tizimi kompyuterda foydalanish uchun to'liq zarurdir. Shunday qilib, hozirgi vaqtda uning narxi bozorda yuqori emas (1,7%) (IDC ma'lumotlariga ko'ra). Shu bilan birga, ochiq tizimlarning mashhurligi o'sib bormoqda. Shuning uchun narxning bunday o'sishi ehtimoldan uzoq emas. Yaqinda ochiq manbali dasturlarning va ayniqsa Linux operatsion tizimining mashhurligini ko'rmaslik mumkin emas.2001 yil noyabr oyida Evans Data tomonidan e'lon qilingan tadqiqotga ko'ra, dunyo bo'ylab dasturiy ta'minot mutaxassislarining 48,1% va AQShning 39,6% o'z mahsulotlarini Linux operatsion tizimi uchun maxsus yaratishni rejalashtirishgan. Bu qisman ochiq dasturlarning ishonchliligi va xavfsizligi tajribasi isbotlanganligi bilan bog'liq. Xususan, litsenziya to'lovi yo'qligini ta'kidlash kerak. Albatta, bepul dasturlardan foydalanish mutlaqo bepul emas, ularni o'rnatish va himoya qilish kerak.Bundan tashqari, Linuxni o'rnatish va tizimni boshqarish uchun juda yuqori darajadagi ko'nikmalarni talab qiladi - bu sog'liqni saqlash, qo'llab-quvvatlash (qo'llab-quvvatlash) uchun juda ko'p xarajat (Microsoft Windows) degan ma'noni anglatadi. Ammo bepul dasturiy ta'minot kompaniyalarning "to'g'ri" litsenziyalashni doimiy ravishda kuzatib borishga bo'lgan ehtiyojini yo'q qiladi. Bu yoki boshqa mahsulot doimiy litsenziyalarga, etarli miqdordagi foydalanuvchilarga va boshqalarga ega. D. AQShda axborot texnologiyalari sohasidagi inqiroz ko'plab firmalarning fikriga sabab bo'ldi.. Ushbu firmalar orasida Microsoft biznesni litsenziyalash bo'yicha yangi dasturni taqdim etdi. Microsoft mahsulotlarini litsenziyalashdagi yana bir o'zgarish ham tanqid qilindi va dasturiy ta'minot tizimlarida uning erkin dasturiy ta'minoti foydasiga ishlamay qolishiga sabab bo'ldi. Qurtlar (qurtlar) va troyan otlarining tarqalishi, Microsoft Windows zaifliklari keng qo'llaniladi va ko'plab foydalanuvchilar va menejerlar Windows talab qilinadigan xavfsizlikni ta'minlamaydi.Microsoft фирмаси катта витце - президенти Броеан Воленайннинг ўзи томонидан ҳам эътироф этилган. Microsoft xavfsizlikni kuchaytirish (mustahkamlash) bo'yicha yangi ishlarni boshladi. Biz buni asosan operatsion tizim nuqtai nazaridan ko'rib chiqamiz. Umuman olganda, Microsoft Windows operatsion tizimi kompyuter dasturlari bozorida etakchi hisoblanadi. Windows operatsion tizimining ko'plab versiyalari mashhur bo'lib, katta foyda keltiradi. Windows bilan raqobatlashadigan Solaris va Linux operatsion tizimlari ham o'z o'rniga ega. Microsoft hali ham Windows operatsion tizimining foydalanuvchilariga ochiq kodli kodni taqdim etishdan bosh tortmoqda. 2002 yil ma'lumotlariga ko'ra, Linux sotuvi past. Ko'pgina foydalanuvchilar Linux bilan ishlashni yoqtirmaydilar. Ochiq manbali operatsion tizimlar bilan ishlashda foydalanuvchidan biron bir ma'lumot yoki dasturlash ko'nikmasi talab qilinmaydi. Linux bilan aloqa o'rnatishda tizimning dasturlash tillarini bilish juda muhimdir. FOSS "Erkin ochiq kodli dasturiy ta'minot", "Erkin ochiq kodli dasturiy ta'minot". Hozirgi vaqtda O'zbekiston bepul va ochiq kodli dasturiy ta'minotga ixtisoslashgan. ICTP loyihasi mamlakatda ushbu sohani rivojlantirishga katta mablag 'sarfladi.Linux operatsion tizimining eng yaxshi bepul ochiq dasturiy ta'minot mahsulotini ommalashtirish uchun tegishli joylarda yordam berish ishlari olib borilmoqda. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universitetining kompyuterlari O'zbekistondagi eng nufuzli universitetlarning 13tasida Linux operatsion tizimini o'rnatdilar. Infocom jurnali (3-son) va Taraqqiyot TV ochiq manbali dasturiy ta'minot haqida ma'lumot berishdi. Bu O'zbekistonda ETOKDT rivojlanayotganining kichik belgisidir. Windows-ning mashhurligi Linux-ga qaraganda tezroq va samaraliroq edi.. Windows bilan ishlashda bu tajribasiz foydalanuvchilar uchun muammo emas. Tizimning barcha tarkibiy qismlari (hattoki ushbu matnlar) litsenziyaga ega bo'lib, cheklanmagan miqdordagi foydalanuvchilar tomonidan bepul ko'chirilishi va o'rnatilishi shart. Shunday qilib, Linux tizimi ko'p sonli dasturchilar va Internet orqali bir-biri bilan aloqa o'rnatadigan maxsus UNIX tizimlari yordamida yaratilgan.Linux ko'p maqsadli, ko'p foydalanuvchi, to'liq qonli operatsion tizim (UNIX ning boshqa versiyalari kabi). Bu shuni anglatadiki, bitta kompyuterda ko'plab foydalanuvchilar bir vaqtning o'zida bir nechta dasturlarni ishga tushirishlari mumkin. Linux ma'lumotlarni saqlash uchun turli xil fayl tizimlaridan foydalanadi. EXT2FS kabi fayl tizimi maxsus Linux uchun mo'ljallangan. M-n, Minix-1 va Xinix kabi fayl tizimlari ham ishlatiladi.

. Bundan tashqari, FAT-ga asoslangan fayllarni boshqarish tizimi joriy etildi, bu fayl tizimining ushbu bo'limlaridagi fayllarga bevosita kirishni ta'minlaydi. HPFS, NTFS va FAT32-ga havolalar va fayllarni boshqarish tizimi sozlamalari yaratildi. An'anaviy UNIX tizimlari singari, Linuxda ham uchta taniqli mikrokernel mavjud. Bepul BSD OT va. Linuxdan tashqari, erkin tarqatiladigan operatsion tizimlar oilasiga tegishli Free BSD ham mavjud. Ushbu operatsion tizimlarning asosiy va eng muhim farqi shundaki, Linux tizimiga har kim o'zgartirish kiritishi mumkin, ammo

ʙu holda u ŭzini kodini ociq holda koldirişi kerak. Ammo hamma kompanijalar ʙunga rozi emas. Aksariyat odamlar tanlangan matnlar va tarjimalardan foydalanishni xohlashadi, ammo dasturiy ta'minot sirlarini o'zgartirishning yaxshi usuli hisoblanadi. Shu sababli, tarqatish tarmoqlarida ishlaydigan Ou OT bilan ishlaydigan kon kompaniyalari mavjud. Har bir kompaniyani ishga tushirish uchun OT dasturini va dasturlarni ishga tushirishni o'rnatish va ulardan foydalanish

paketi, kerakli harakatlarni bajaradigan konfigurator va dasturlar. Bunday holda, tizimga o'zingizning tizimlaringizni o'rnatmasdan kirishingiz mumkin. Linux-dan farqli o'laroq, u bepul BSD OT va Beru Berkeley universitetining ko'z koordinatoriga ega. OU OT kodi matnlarini o'rganish va keyingi o'zgartirishlarni kiritish uchun har kim taklif qilinadi, ammo bu o'zgarishlarni kiritadigan so'z emas, xat faqat koordinatorning huquqidir ʙ yoki. Shunday qilib, BSD bepul - UNIX ga o'xshash OS, u ham ochiq manba bo'lib, bitta yadroli mikrokernel printsipiga asoslanadi. Bunday holda, ushbu operatsion tizimning kelib chiqishi tekshiriladi.

3. Fayllar va fayl tizimlari bilan ishlash

Amaliy ish uchun qisqacha nazariy qism

Fdisk - qattiq disk bo'limlarini boshqarish uchun ishlatiladigan tizim yordamchi dasturlarining umumiy nomi. U keng qo'llaniladi va deyarli barcha operatsion tizimlarda mavjud, ammo ishlash har xil. Matnli foydalanuvchi interfeysidan foydalanadi.

Yordamchi dasturning umumiy nomi - fdisk - "toza" diskda bo'limlar yaratish, shuningdek mavjud bo'limlarni o'zgartirish. Shuni ta'kidlash kerakki, diskni fdisk-ga qayta ajratish, eski qismlarni o'chirib tashlash va yangisini yaratishni anglatadi, bu ma'lumotlar yo'qolishini anglatadi.

Agar sizda bo'lim bo'lsa, unda siz ushbu buyruq yordamida ma'lumotni ko'rishingiz mumkin:

[root] # /sbin/fdisk -l /dev/sda