Badiiy san’atlar bo`yicha mashqlar

BADIIY SAN’ATLAR BO`YICHA MASHQLAR

Tikilsam quriydi daryoning gumi,

Na’ra tortsam qular qo`rg`onning timi...

(“Alpomish”)

Sen, ey gul, qo`ymading sarkashliging sarvdek hargiz,

Oyog`ingg`a tushub bargi xazondek muncha yolbordim.

(Bobur)
Uyg`on, ey malagim, tur o`rningdan, tur,

Otashin muzlarda isinaylik yur.

Yong`inli daryoda quloch otaylik,

Bu yerdan ketaylik, faqat ketaylik. (Rauf Parfi)

Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro` kelmadi,

Ko`zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi. (A.N.)

Har qizil gulkim, yuzung shavqida olib isladim,

Yetkach ohim shu’lasi oni sarig` gul ayladi. (A.N.)

Ishqing o`tin gar Navoiy desakim aylay raqam,

So`zidin kuyar qalam, qurir qaro, erur davot.

Jonim ko`rgan jafoning mingda birin

Bo`lur gar ko`rsa sandon pora-pora. (Sakkokiy)

Suv ham ichsa tomog`iga tiqilur,

Pashsha gar qo`nsa yolig`a yiqilur.

(Maxmur “Avsofi Karimqul mehtar”: qirchang`i ot tasviri)
Gul yuzing hajrida o`zdin ketgay erdim dam-badam,

Gar bu sorig` yuz uza ko`z urmasa har dam gulob.

(Lutfiy)
La’li labing qand-u asal, qildi tamannosi kasal,

Kom olmaganda filmasal, men mubtalo qayga boray.

(Muqimiy)
Soching sunbul qading sarv-u sanuvbar,

Ko`zung nargis, yangog`ing arg`uvondur. (Atoyi)

Yuzu gul-u, qadi shamshod, ko`zlari nargis,

Bahori yosumanimni tushimda ko`rsam edi.

(Nodira)
Oldi ko`nglum bir yuzi gul, qomati sarvi ravon,

Sochi yaldo, ko`zi cho`lpon, g`amzasi sohib qiron.

(Gadoiy)
Aylanaman nozigim, o`rgilaman nozigim,

Gapda tamanno, tarang, “men o`laman” nozigim.

Ko`z suzilib qoshgacha, oliftalik boshqacha

Uyda eri osh qilib, uxladi u tushgacha.

U yerga yiqiladi

O`qday uchib borarkan.

Tog`day og`ir qulaydi

Qush singari yengil tan. (H.O.)

Beruniy bobomiz shu, ismi ham Abu Rayhon,

Ba forsi guftaam gar az azmoni pur Sino. (A.O.)

Oqil ersang, bo`lma g`arra jahon lazzatig`a,

Ul sifatkim, tifllar ko`rsa bo`lur xursand qand. (Ogahiy)

Qatra qonlarkim tomar ko`ksimga urg`on toshdin,

Zahmdindur demakim, qon yig`lar ahvolimga tosh. (A.N.)

Quyosh oydek yuzungning hijlatidin

Qochib to`rtinchi ko`k uzra chiqibdur. (Lutfiy)

Oy yuzung nazzorasidin qolur ermish benasib,

Oning uchun kechqurun har kunda yig`lar qon quyosh.

(Gadoiy)
Falak mehri bulutdin ko`zga chekmish pardai mushkin,

Magar boqib quyoshim yuziga ko`zi qamoshibdur. (O.)

Rost, qalam timsoli she’r,

Timsoli tig`, timsoli haq.

Boshini ming kesdilar,

Bosh egmadi aslo qalam. (E.V.)

Kun pardag`a kirib yuzung oyi hayosidan

Yig`lar o`zi-yu, orag`a tortar sahobni. (Lutfiy)

Agar kelsa ketar holim ko`rubon

Ajal jonimni olmasdin uyolib. (Furqat)

Bu o`zbakni alp qorajon biladi,

Changallasa tog`ni talqon qiladi. (“Alpomish”)

Yuzidan lola rang eltib uyolib shahrga kirmas,

Kishikim bo`ynidin bog`lab keturmoguncha sahrodin. (Lutfiy)

Jafo tegdi boshimg`a Layli-yu, Shirin-u Uzrodin,

Bukun Vomiq ila Majnun-u Farhodimni sog`indim. (Uvaysiy)

Vale yodig`a keldikim ul oy,

Demay oy, oftobi olamoroy. (N.)

Shajar yafrog`i bo`ldi qahrabodek,

Demakim qahrabo, mehri samodek. (N.)

Kishiga o`xshamas, go`yo paridur,

Pari yo`q, oftobi hovariydur. (N.)

Ba xudoki, xastalarg`a yuzingiz g`amidin o`lmak,

Du hazor bora xushtar zi hayoti jovidoni. (Shayx Ahmad Taroziy)

Ko`ngulda garchi hajring dog`i bordur,

Valekin vasl umidi dog`i bordur. (Said Ahmad)

Yo qoshing yanglig` egilgan jismi zorimnimu dey,

Yo sochingdek tiyra bo`lg`on ro`zgorimnimu dey.

(Bobur)
Kitobat qilmadim behuda so`zlar,

So`zumni bilmagan behuda so`zlar.

(Xo`jandiy “Latofatnoma”)
Bosh qo`yay dedim oyog`i tufrog`iga, dedi: “Qo`y”,

Bo`sa istab la’li rangin so`rdum, ersa dedi: “Ol”. (N.)

Munajjim qosh-u ko`zung ko`rgach aytur

Kim: “Ushbu oy boshinda fitnalar bor”. (Lutfiy)

Muncha mehnat aro bu fursat ila,

Muncha fursat aro bu mehnat ila. (N.)

Xuroson badandur, Hiriy – joni anga,

Hiriy – jon, badandur Xuroson anga. (N.)

Husn ichra ayog`idin boshi xo`b,

Boshdin ayog`iga tegru mahbub. (N.)

Ey ko`ngul, chun yaxshidin ko`rdung yamonliq asru ko`p,

Emdi ko`z tutmoq ne ya’ni har yomondin yaxshilig`. (Bobur)

Netib o`lmayki, sabrim ozdin-oz-u, shavq ko`pdin-ko`p,

Ul oyning husni ko`pdin-ko`p, vafosi ozdin-oz ermish. (N.)

Yo rab ul kun shum tole’din manga bo`lg`aymukim,

Jonima orom ul oromijondin ko`rgamen. (Bobur)

Dema ishqim nayladikim ro`zgoringdur qaro,

O`rtadi, ey qotili nomehribonim, o`rtadi. (N.)

Jonim olur, ey pari, holimg`a boq,

Ishtiyoq-u, ishtiyoq-u, ishtiyoq.

To mani furqatda qo`yding nolishim,

Al firoq-u, al firoq-u, al firoq... (Ogahiy)

Avval-avval lutfingiz haddin ziyod erdi menga,

Emdi-emdi marhamat kamrog`ingizga dog`man. (Furqat)

O`tarsen o`ynay-o`ynay men gadoyi xasta yo`l uzra,

Qolurmen bir qiyo boqmoq uchun yolbora-yolbora.(N.)

Furqatingdin xasta ko`nglum qatra-qatra qon erur,

Olloh-ollloh, bu ne hajri behad-u poyon erur. (Husayniy)

Ul alifdek qomatining hasrati

Dol yanglig` ayladi qaddim duto. (Furqat)

Yo qoshing yanglig` egilgan jismi zorimnimu dey,

Yo sochingdek tiyra bo`lg`on ro`zgorimnimu dey. (Bobur)

“Nuqta lab ustida bejodur”, - dedim, aydi kulib:

“Sahv qilmish kotibi qudrat magar tahrirda” (Furqat)

Suzdi osh bir likavda uch kishidin,

Ketti oshni ko`rib hama hushidin.

(Muqimiy “To`y”)
Yuz yil yashasa ham bechora bir zot

To`ymadim hech, debdi, bu nechuk hikmat.

Oh qandoq shirindir shu taxir hayot,

Oh qandoq go`zaldir shu juldur qismat. (A.O.)

Quyoshim har sorig`a azm qilsa, zarrai qolmon,

Ne uchunkim, agar ayrilsam ondin kun ko`ra olmon. (Navoiy)

Necha jonimg`a mundog` kecha o`lg`ay,

Kecha jonimg`a mundog` necha o`lg`ay. (N.)

Dilbari xush adoi man muncha chuchuk bo`lurmusan?

Omad dar kanori man bir dame o`ltururmusan?

(Mashrab)
Ey ko`ngul, jonni xayoli olida qil peshkash,

Har nima bo`lsa aziz, eltur kishi mehmon sori.

(Lutfiy)
Tong otmoqda. Tong o`qlar otar,

Tong otmoqda, quyosh – zambarak.

Yaralangan yer shari yotar,

Boshlarida yashil chambarak. Rauf Parfi

O`zi qirgani ozmidi,

Oti ham urush boshladi,

Necha odamning kallasini

Oti uzib tashladi

Bu so`zni aytib turgan yov

Tura qocha boshladi...

Ul sanamkim, suv yaqosida paritek o`lturur,

G`oyati nozukligindin suv bila yutsa bo`lur...

Tilar el mansabi oliy va lekin

Atoyi sarvi ozodingg`a banda.

Yuzungdin shomlar zulfingni yig`sang,

Furug`i mohi tobon hojat ermas.

Atoyi

“Talmih” so`zining ma’nosi nima?

Solib borma meni, ey Yusufi husn,

Bukun Ya’qubdek bayt ul-hazanda.

Qo`lingdan kelgancha chiqar yaxshi ot,

Yaxshilik qil, bolam, yomonlikni ot!

Nasihatim yod qilib ol, yolg`izim,

Yolg`iz yursa, chang chiqarmas yaxshi ot.

“Ravshan” dostonidan
Uzun sochingdin uzmasmen ko`ngulni,

Ayog`ing qanda bo`lsa, boshim anda.

Shunchaki yozmoqqa ko`ngil to`lmaydi,

Shunchaki yozmoqqa bormaydi qo`lim.

Shunchaki yozganga chidab bo`lmaydi,

Shunchaki yozmoq bu – shoirga o`lim.

G`alaba amri-la mag`lub nemisning

Generali qo`l qo`ydi. Uch sekund faqat…

Shu mal’un imzoda odamlar o`qur

Million yil fashistning umriga la’nat.

G`afur G`ulom