Bajardi: 19/6 guruh talabasi Tangatarova Charos
Download 13.76 Kb.
|
ped
Chirchiq davlat pedagogika instituti Mustaqil ish Mavzu : Pedagogik aksiologiyaning ijtimoiy-pedagogik ahamiyati Bajardi: 19/6 guruh talabasi Tangatarova Charos Tekshirdi: Tojiboyeva Gulmira Pedagogik aksiologiyaning ijtimoiy -pedagogik ahamiyati Mundarija: Kirish
1. Boshlang‘ich ta’lim tizimida pedagogik aksiologiyadan foydalanishning nazariy pedagogik asoslari 2. Pedagogik aksiologiya haqida 3. Pedagogik aksiologik muammolar va ta’lim tizimida foydalanishning pedagogik shart- sharoitlari. 4. O‘quvchilarda milliy iftixor tuyg‘usini shaklantirishning aksiologik ahamiyati. XULOSA Ta’limning ma’naviyatni tarkib toptirishdagi ahamiyati uni qadriyatli bilimlarni uzatish va uning asosida insonda qadriyatli munosabat, qadriyatli xulq-atvorni shakllantirishda ekanligini o‘z vaqtida Aflotun ham ta’kidlab o‘tgan edi. U davlatning asosini qolgan barchasi unga bog‘liq bo‘lgan yagona birlik aks ettiradi, deb hisoblagan. Pedagogik aksiologiya inson va ta’limni qadriyat deb e’tirof etgan holda, ta’limiy qadriyatlarni muhokama etuvchi hamda ta’limga qadriyatli yondashuvni amalga oshiruvchi pedagogik bilimlar sohasidir. Pedagogik aksiologiyaning predmetini shaxsning qadriyatli ongi, qadriyatli munosabati, qadriyatli xulq-atvorini shakllantirish tashkil etadi. Aksiologik muammolarga doir nazariy manbalardagi qadriyat tushunchasining mohiyatini taxdil etish asosida pedagogik aksiologiya qadriyat tushunchasiga shaxs va jamiyat faoliyatida ideal namuna va yo‘nalishlarni aks ettiruvchi individual va ijtimoiy ongni tashkil etuvchi maxsus ta’lim sifatida qaraydi. Mustaqillik yillarida respublika ijtimoiy-siyosiy mustaqilligini mustahkamlashga bo‘lgan ehtiyoj sezildi. Bu ehtiyojni qondirish omillaridan biri aholi, shu jumladan, yoshlarda milliy iftixor tuyg‘usini shakllantirishdir. Zero, milliy iftixor tuyg‘usiga ega bo‘lgan inson yurt mustaqilligi, xalq ozodligi yo‘lida kurasha oldi. Milliy tuyg‘uning yoshlarni Vatan uchun fidoiy insonlar etib tarbiyalashdagi beqiyos ahamiyatiga to‘xtalib o‘tar ekan, O‘zbekiston Respublikasi 1-Prezidenti I.A.Karimov quyidagilarni ta’kidlaydi: “Milliy tuyg‘u inson uchun tabiiydir, chunki u ota-onalardan meros qilib olingan va bola o‘z ota-onasiga, butun dunyoga aytgan birinchi so‘zida ifodalanadi. O‘z xalqiga, uning an’anlariga, tili va madaniyatiga muhabbat va hurmatni tarbiyalamasdan turib, o‘z xalqini, millatlarning butun jahon hamjamiyatida tenglardan biri sifatida idrok qiluvchi haqiqiy insonni, o‘z Vatanining jonkuyarini tarbiyalash mumkin emas” Markaziy Osiyoda yashab ijod etgan buyuk allomalarning shaxs kamoloti va uni ta’minlash to‘g‘risidagi qarashlari zamonaviy bosqichda jahon ta’limi uchun muhim asosdir. Milliy pedagogik qadriyatlarni mavjud sharoitda demokratik qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirish, ta’lim mazmuniga insonparvarlik va demokratik g‘oyalarni singdirish, o‘quv jarayoniga ilg‘or texnologiyalarni tatbiq etish, ta’lim- tarbiya samaradorligini oshirish - davr talabidir. Boshlang‘ich ta’lim tizimida o‘quvchilarga ajdodlar, shuningdek, bugungi davr qahramonlarining faoliyati, jahon sivilizatsiyasiga qo‘shgan hissasi, madaniyati, san’ati, fan-texnika, ishlab chiqarish sohalarida erishilayotgan yutuqlari bilan faxrlanish, g‘ururlanish, iftixor etish tuyg‘usini qaror toptirish uzluksiz ta’lim tizimi oldiga qo‘yilayotgan muhim ijtimoiy vazifalardandir. “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilishning muhim omillari ko‘rsatib berilgan uchinchi bandida milliy o‘zlikni anglashning o‘sib borishi, vatanparvarlik, o‘z vatani uchun iftixor tuyg‘usining shakllanayotganligi, boy milliy-madaniy va tarixiy an’analarga, xalqimizning intellektual merosiga hurmatni qaror toptirish lozimligi alohida ta’kidlangan. Mazkur dasturni hayotga izchil tatbiq etish - Pedagogik aksiologiya va undan boshlang‘ich ta’lim tizimida foydalanish texnologiyasi o‘z еchimini kutayotgan dolzarb muammo ekanligini ko‘rsatmoqda. Oila,davlat va diniy muassasalar (maktab va madrasalar) eng qadimgi davrlarda o‘qitish tizimining markaziy figuralari hisoblanar edi. Shu sababali ta’limning turli shakllari oilada o‘qitish, machitlar qoshidagi maktablarda ta’lim olish, xususiy va madrasa ta’limi vujudga keldi. O‘rta asrlarda (XIII – XIV) Yevropadagi shahar maktablarida ona tili va lotin tilida dars o‘tilar, ta’limda amaliy bilimlarni o‘rgatish birlamchi ahamiyatga ega edi.Bugungi kunda “qadriyat” so‘zini tez-tez qo‘llash oddiy holga aylandi. Qadriyatlar maxsus fan hisoblangan “Aksiologiya” tarkibida o‘rganilmoqda. “Aksiologiya” (yunoncha qadriyat, ta’lim) falsafa fanining bir bo‘limi bo‘lib, u qadriyatlar tabiatini falsafiy jihatdan tadqiq etadi. Endilikda faqat o‘tmish bilan bog‘liq hodisalarigina emas, balki yangi davr Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari, mustaqillik sharoiti va imkoniyatlari asosida shakllanayotgan ijtimoiy- ma’naviy hodisalar ham qadriyat deb atalmoqda.Ta’lim — ijtimoiy faoliyat sohasi sifatida bugungi kunda jamiyatdagi, umuman jahon tamadduni qadriyatlarini o‘zlashtirish jarayonida shaxs rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratishga qaratilgan. Shuning uchun ta’lim va bilish faoliyati, tarbiya va o‘z-o‘zini tarbiyalash, rivojlanish, o‘z-o‘zini rivojlantirish va ijtimoiylashtirish uyg‘unlashuviga aylanib bormoqda. Ta’lim tizimiga, xususan, Kadrlar tayyorlash davlat dasturi asosiga ham qadriyatlarni shakllantirish singdirilgan. Ta’lim maqsadi — har bir shaxs, jamiyatni rivojlantirish va global miqyosda moddiy, madaniy, ma’naviy qadriyatlarni saqlash hamda rivojlantirishdir. Mustaqil va erkin fikrlovchi shaxsni, vatanparvarlik, mustaqillik va demokratiya g‘oyalariga sodiq fuqaro, malakali mutaxassisni shakllantirish uchun shart-sharoitni ta’minlash talab etiladi.Vatanimizning kelajagi bo‘lgan farzandlarimizni odobli,aql-farosatli va bilimdon qilib tarbiyalash davr talabi. Yoshlarni har tomonlama ma’naviy еtuk barkamol shaxs sifatida tarbiyalash murakkab va muhim vazifalardan bo‘lib, oila, ta’limmuassasalari, mahalla va jamoatchilik bu yuksak maqsadni amalga oshirishda bevosita birdek mas’uldirlar. Barkamol shaxsni tarbiyalashda, bolani dunyoga kelganidan boshlab to voyaga etguniga qadar bo‘lgan davrdagi psixologik xususiyatlarini bilish, tug‘ma layoqatlarini aniqlash, shuningdek qulay muhit yaratish, ta’lim tizimida faol ishtirokini ta’minlashda tarbiyachilar, pedagoglar va psixologlar, ota-onalar mas’ulligini oshirish muhim ahamiyatga ega. Chunki oilaviy tarbiya bolani ta’lim tizimiga, ya’ni maktabgacha tarbiya muassasasi faoliyatiga tayyorlaydi, maktab hayoti esa bolalarga yangi bir dunyoni ochib beradi. Aynan maktab davrida bolaning asosiy faoliyati o‘zgaradi. Har bir jamiyat a’zosi oila bag‘rida voyaga еtadi, ijtimoiy munosabatlarni o‘zlashtiradi va insoniy fazilatlarni namoyon etadi. Yoshlarni hayotga, ongli mehnat faoliyatiga tayyorlashda oila va pedagogik faoliyatning tarbiyaviy jarayonni to‘g‘ri tashkil etishi zaruriy vazafadir. Shu maqsadda mamlakatimizda milliy mustaqillik yillarida ma’naviyat sohasida amalga oshirilayotgan islohatlar, avvalo, oila qadriyatlarini eng ilg‘or an’analarini tiklashga qaratilgandir. Oila va mahalla boshqa tarbiyaviy muassasalardan farqli ravishda odamning butun hayoti davomida uning barcha tomonlariga, qirralariga ta’sir ko‘rsatishga qodirdir va odatda ta’sir ko‘rsatadi . O‘zbekiston sharoitida oilaviy tarbiya mazmuni tashkil etilishiga oid pedagogik omillar mavjudki, bularni hisobga olishga majburdirmiz. Bola maktabga qadam qo‘yganda yaxshi va yomon narsalar haqida o‘z tasavvuriga ega bo‘ladi. O‘qituvchi bolada qanday axloqiy tushunchalar mavjudligini va axloqiy fazilatlar qanday sharoitda shakllanganligini ham bilmog‘i kerak. Shuning uchun ham muallim o‘quvchilarning ota-onalari bilan aloqa bog‘lab, bolani tarbiyalashda ular bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yishi darkor. Tarbiyaning samaradorligi ko‘pincha oila va maktabning bolaga nisbatan bir xil talab qo‘ya bilishiga bog‘liq. Shuning uchun ham pedagogik axloqda o‘qituvchi bilan ota-onalarning o‘zaro munosabatlari, muomalasiga katta e’tibor beriladi, muallim oila bilan aloqa va hamkorlik qilmasdan turib, bolani ma’naviy -ma’naviy -axloqiy tarbiyalash vazifasini bajara olmaydi. Chunki maktab oilada shakllangan ma’naviy-axloqiy fazilatlarni mustahkamlashi yoki illatlarni yo‘qotishi lozim bo‘ladi.Bolalarni barkamol inson qilib еtishtirishda maktabni oila bilan bog‘lamasdan, muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi. Shuning uchun maktab ota-onalar o‘rtasida ta’lim-tarbiyaga oid ishlarni kengaytirishi lozim. Ota-onalarning o‘qituvchilar bilan bo‘lgan uchrashuvida aytgan fikrlari ayniqsa, ota-onalar uchun qimmatlidir, chunki ular o‘z farzanlari to‘g‘risida ko‘proq narsalarni bilib oladilar. Shunday ekan, bola tarbiyasining tub mohiyatini unutgan har bir ota-ona oila bilan maktab o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga intiladilar. Bola maktabga kirib, to uni tamomlab chiqqunga qadar ota-ona maktab bilan yaqin aloqa o‘rnatishi, farzandining o‘zlashtirishi, xulq-atvoridan hamisha xabardor bo‘lishi tarbiya masalalari bo‘yicha o‘qituvchi, sinf rahbari bilan maslahatlashib, uni darsdan so‘ng bolani nima bilan mashg‘ulligidan xabardor qilishi lozim.Ta’lim bu insonda insoniylikni tarkib toptirishdir.Ta’limning ma’naviyatni tarkib toptirishdagi ahamiyati uni qadriyatli bilimlarni uzatish va uning asosida insonda qadriyatli munosabat, qadriyatli xulq-atvorni shakllantirishda ekanligini o‘z vaqtida Aflotun ham ta’kidlab o‘tgan edi. U davlatning asosini qolgan barchasi unga bog‘liq bo‘lgan yagona birlik aks ettiradi, deb hisoblagan. Bunday asos - olijanoblikdir.Pedagogik aksiologiya inson va ta’limni qadriyat deb e’tirof etgan holda, ta’limiy qadriyatlarni muhokama etuvchi hamda ta’limga qadriyatli yondashuvni amalga oshiruvchi pedagogik bilimlar sohasidir.Pedagogik aksiologiyaning predmetini shaxsning qadriyatli ongi, qadriyatli munosabati, qadriyatli xulq-atvorini shakllantirish tashkil etadi. Aksiologik muammolarga doir nazariy manbaalardagi qadriyat tushunchasining mohiyatini taxlil etish asosida pedagogik aksiologiya qadriyat tushunchasiga shaxs va jamiyat faoliyatida ideal namuna va yo‘nalishlarni aks ettiruvchi individual va ijtimoiy ongni tashkil etuvchi maxsus ta’lim sifatida qaraydi. Alohida shaxs yoki jamiyat yaxlitlikda qadriyatlarni uzatuvchisi sifatida qaraladi, nihoyasi esa, insonning xulq-atvori va xatti-harakatini rag‘batlaydi.Qadriyatli mazmunga ega ta’limda shaxsning xulq-atvori mo‘ljalga olinadi, ular esa uning insonparvarlikka yo‘nalganligini aniqlaydi va qadriyatli baholash asosi sifatida namoyon bo‘ladi. Dunyoqarash shaxs qadriyatli munosabatining konseptual interpretatsiyasi konteksti sifatida maydonga chiqadi, imperashv xulq-atvor - meyor sifatida, qadriyatli munosabat - u yoki bu tizimga invariant sifatida namoyon bo‘ladi. Aynan mana shunday ko‘rinishda dunyoni bilish aksi va qadriyatli munosabat ma’naviy boshqarilishi ham yo‘naltiriladi hamda mazmunan shaxs faoliyati va xulq-atvorini tashkillashtiradi. Shuning uchun tarbiya ijtimoiy-tashkillashtirilgan umuminsoniy qadriyatlar interiorizatsiyasi jarayoni sifatida ko‘rilishi mumkin. Hayotda esa qadriyat shaxsni faol faoliyatga, o‘z-o‘zini tarbiyalash va o‘z-o‘zini rivojlantirishga uyg‘otishi uchun, insonning ongli ravishda tushunib еtishi hali kamdir. Mustaqil O‘zbekistonning kelajagi har tomonlama barkamol, salohiyatli avlodni tarbiyalashga bog‘liq. Shuning uchun ham O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasida ta’lim- tarbiya tizimini tubdan isloh qilish, uni zamon talablari darajasiga ko‘tarish asosiy maqsad qilib olingan. Ana shunday dolzarb vazifani amalga oshirishda o‘zbek xalqining milliy- ma’rifiy qadriyatlarini boshlang‘ich ta’lim tizimida o‘rganish, amaliyotga tatbiq etish muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, barkamol insonni shakllantirmasdan turib, jamiyatni hozirgi davr talabi darajasida rivojlantirib bo‘lmaydi.Ta’lim-tarbiya oldida turgan asosiy maqsad yosh avlodga ajdodlarimizning dono tajribalarini singdirish, insoniy fazilatlarni shakllantirish va rivojlantirish, Vatan va millat oldidagi burch va mas’uliyatni xis qilishga o‘rgatish, qonunlarga rioya etish xislatini qaror toptirishdan iboratdir. Bu borada ham Sharq falsafasi va islom ta’limotidan unumli foydalanmog‘imiz lozim, chunki ajdodlarimiz tomonidan qonunga rioya qilish, unga bo‘ysunish kabi masalalar chuqur va atroflicha ishlab chiqilgan. Bunga islom ta’limotining durdonasi hisoblangan «Shariyat» va «Hidoya», «Temur tuzuklari» kabi manbalar, ta’lim- tarbiya egallash masalasiga oid fikr-mulohazalar misol bo‘la oladi. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda amalga oshirilgan olamshumul voqealardan biri – bu milliy qadriyatlarning qayta tiklanishi bo‘ldi. Binobarin, milliy qadriyatlar millat vakillari tomonidan o‘zlikning anglanishi, ularning milliy g‘urur va iftixorga ega bo‘lishlarida muhim omil sanaladi. Bu haqida O‘zbekiston Respublikasi 1-Prezidenti I.A.Karimov quyidagi fikrlarni ilgari suradi:«O‘zbekistonning milliy-madaniy jihatdan g‘oyat rang-barangligi, milliy o‘zligini anglash va ma’naviy qayta tiklanishning kuchayib borishi bilan uzviy birlikda jamiyatni yangilash, uni ochiq jamiyatga aylantirish uchun qudratli omil bo‘lib xizmat qiladi va respublikaning jahon hamjamiyatiga qo‘shilishi uchun qulay sharoitlarni vujudga keltiradi» 9 . O‘zbek xalqi asrlar davomida kelayotgan yil dehqonchiligining xayrli, barakali bo‘lishi uchun ekin ekish, dalaga ulov chiqarish va urug‘ qadashga tayyorgarlik, yangi niyatlarning tug‘ilishi ayyomi sifatida Navro‘zni ulug‘lab, uni katta tantana sifatida nishonlab kelgan. Navro‘z bayramini nishonlashda millatning o‘zligi, uning tabiatga bo‘lgan muhabbati namoyon bo‘lgan. O‘zbek xalqiga xos milliy xususiyatlar, uning milliy madaniyati, ilm-fan, san’at va adabiyot sohasida erishgan yutuqlari, oilaviy turmush tarzi, bola tarbiyasida qo‘llangan usul va tadbirlarida namoyondir. Milliy urf-odatlar, an’analar, madaniy merosi – bu noyob yodgorlik, barcha ma’naviy boyliklarning tarkibiy qismi, inson aql-idroki va tafakkurining yutug‘idir. Har bir millatning ajdodlaridan meros o‘ziga xos bilim boyliklari, tajriba va tarixiy saboqlari, odob- axloq, ta’lim-tarbiyaga oid o‘gitlari va yo‘l-yo‘riqlari saqlanadi. Bu bebaho boylikni o‘sib kelayotgan avlodga еtkazish, ulardan to‘g‘ri xulosalar chiqarish, ular bilan faxrlanish va ular orqali milliy iftixor tuyg‘usini shakllantirish yaxshi natijalar beradi.osh avlodni hayotga tayyorlashda ko‘p asrlar davomida qo‘llangan usul va vositalar, tadbir shakllari, urf- odatlar, an’analar, tarbiya haqidagi g‘oyalar-hayotiy tajribalar o‘zbek xalq pedagogikasida mujassamdir. O‘tmishda oilada turli mavzudagi ertak, latifa, hikmatlardan keng foydalanilgan. Ota-onalarning tunda uyqu oldidan aytib bergan ertaklaridan bolalar ruhiy oziq olgan, hayotdagi va odamlardagi yaxshi fazilat, yomon xislatlarni bilib olishgan, hurmat va muruvvat, adolat kabi tushunchalar haqida tasavvurga ega bo‘lishgan.Xalq pedagogikasida og‘zaki ijod namunasi bo‘lgan dostonlar ham tarbiyaviy ahamiyati jihatidan salmoqli o‘rinni egallaydi. O‘zbek xalqi yaratgan dostonlarda xalq hayoti, urf-odatlari, xarakteri, milliy mustaqillik uchun olib borgan kurashi, g‘alabaga ishonchi aks ettirilgan. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida milliy qadriyatlarimizga nisbatan milliy iftixor tuyg‘usini shakllantirish va rivojlantirishda , umumiy ta’lim maktablari, litseylar, kollejlar, o‘rta-maxsus o‘quv yurtlari, mahalla-ko‘y, har xil jamoat tashkilotlari, gazeta va jurnallar, darslik va o‘quv qo‘llanmalari, badiiy adabiyotlar, tabiiy, ijtimoiy, gumanitar fanlar, san’at asarlari – barcha-barchasi bir- biridan kam bo‘lmagan darajada o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi.Xalqimizning bilimi, hayotiy tajribalari, madaniyati, san’ati, axloqiy qarashlari, shonli tarixi, yuksak orzu intilishlari, eng qimmatli milliy an’analari singgan folklor namunalarini o‘rganish orqali yoshlar qalbida millatimizga xos g‘urur, bag‘rikenglik, mehnatda fidoyilik, vatanga sadoqatlilik, do‘st-yorga vafodorlik, shijoatlilik, halollik, mehr- oqibatlilik, or-nomuslilik, bir so‘zlilik, andishalilik kabi xususiyatlarni singdirish orqali ularda milliy iftixor tuygusini shakllantirish muhim ahamiyatga ega, deb hisoblaymiz.Mustaqillik yillarida yosh avlod, jumladan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash, ularning komil inson bo‘lib еtishishlariga erishish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri deya e’tirof etildi.
Mustaqillik yillarida yosh avlod, jumladan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash, ularning kelajakda barkamol insonlar bo‘lib еtishishlariga erishish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri deya e’tirof etildi.Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida milliy qadriyatlarlarimizga nisbatan milliy iftixor tuyg‘usiga ega bo‘lishlarida alohida ta’sir kuchiga ega bo‘lgan omillardan samarali foydalanishga alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiqdir.O‘zbek xalqi o‘ziga xos milliy urf-odat, an’analari, jasur, qahramon farzandlari, ilm-fan va san’at, davlat va jamoa buyuk namoyandalari, ona-Vatani bilan faxrlanadi. Zero, o‘tmishda bu buyuk ajdodlarimiz ko‘rsatgan qahramonlik, fidoyilik, O‘zbekiston go‘zalligi bugungi yoshlarimizda milliy aksiologiyamizga nisbatan iftixor tuyg‘usining shakllanishi va barqaror bo‘lishiga xizmat qilishi tabiiydir. Shu sababli ham iftixor ramzibo‘lgan millat, xalqning o‘zligini anglashi, o‘zining milliy qadriyatlari, urf- odatlarini unutmasdan, ularni tiklab, avaylab, boyitib o‘sib kelayotgan avlodga еtkazish lozim. Ta’limning asosiy masalalaridan biri, shubhasiz, uning uzviylik va uzluksizlik tamoyiliga tayanishi bilan bog‘liqdir. Bu didaktik qadriyatlarga ham bevosita tegishli bo‘lib, ajdodlarimiz tomonidan katta muvaffaqiyatlar bilan qo‘llanilgan ta’lim mazmuni, shakl, usul va vositalaridan foydalanishga e’tiborsizlik bilan qarash sho‘ro mafkurasi davrida o‘zbek pedagogikasi ham katta boylik, xazinani yo‘qotgan edi, deb bemalol ta’kidlash mumkin. Endilikda pedagog tadqiqotchilar oldida ma’naviy merosimizning ulkan xazinasida munosib o‘rin egallagan boshlang‘ich ta’limga oid qadriyatlarni aniqlash vazifasi turibdi. Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki xalqimizning qon-qoniga singib ketgan ezgulikka oid xislat vafazilatlarning har birini pedagogik aksiologiyadan foydalanib boshlang‘ich ta’lim tizimiga joriy etish, pedagogik aksiologiyaning qimmatini oshiradi. Bolalar qalbida xalqiga, Vataniga nisbatan faxrlanish, g‘ururlanish hissi uyg‘onadi. Sekin- astalik bilan o‘quvchilar ongida singdirib borilgan bunday pedagogik qadriyatlarimiz bolalar shaxsidagi odamiylik, qat’iyatlilik qirralarini shakllantiradi. Bu esa komil inson tarbiyasi uchun bosh omil hisoblanadi. Download 13.76 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling