Barcha koelenteratlar yirtqichlardir. Ular kichik plankton qisqichbaqasimonlardan tortib baliqlargacha bo’lgan turli XIL organizmlar bilan oziqlanadi

2.1. Ichak turi (Coelenterata) yoki Cnidaria (Cnidaria)
Tip coelenterates 9000 ga yaqin turga ega. Bular asosan dengiz organizmlari bo’lib, ulardan faqat bir nechtasi toza suvga moslashgan. Koelenteratlarning o’ziga xos xususiyati zaharli sir hosil qiluvchi va dushmanlardan himoya qilish va o’ljani o’ldirish uchun xizmat qiladigan qoqish hujayralari (knidoblastlar yoki nematositlar) mavjudligidir. Koelenteratlarning rivojlanish tsiklidagi ikkala avlod ham zaharli apparatga ega – polip va meduza. Agar poliplarning ko’pchiligi nisbatan sayoz chuqurlikda yashaydigan va toshloq tuproqlarni afzal ko’radigan turg’un shakllar bo’lsa, u holda meduzalar erkin suzuvchi organizmlardir.

Barcha koelenteratlar yirtqichlardir . Ular kichik plankton qisqichbaqasimonlardan tortib baliqlargacha bo’lgan turli xil organizmlar bilan oziqlanadi.

Zaharli apparatlarning tuzilishi . Knidoblastlar yoki nematositlar juda kichik hujayra ichidagi tuzilmalarni o’z ichiga oladi – nematotsistlar . Nematotsist kapsula va uning ichiga o’ralgan ichi bo’sh ipdan iborat bo’lib, bir tomoni yopilgan, xuddi ichkariga burilgan va spiral shaklida o’ralgan (1-rasm). Nematotsistning otilishi ipning tez chiqarilishidan iborat. Dam oladigan nematotsistda uning ip chiqariladigan qismi odatda qopqoq bilan qoplangan. Knidoblastning tashqi uchida tuk shaklidagi jarayon – knidosil joylashgan. Ipning otilishi kapsula ichidagi bosimning oshishi bilan bog’liq, deb ishoniladi, knidosil esa mexanoreseptor rolini o’ynashi mumkin. Ba’zi turlarda ip jabrlanuvchining to’qimalariga mahkamlaydigan shpiklar bilan jihozlangan. Yonish reaktsiyasi kontaktli-kimyoviy xususiyatga ega. Nematotsistlarning befarq ob’ektlar tomonidan kuchli mexanik stimulyatsiyasi faqat zaif reaktsiyaga sabab bo’ladi (masalan, katta dengiz anemonlarining chodirlari orasida erkin harakatlanadigan va bu erda dushmanlardan himoya topadigan baliqlar bilan simbiozi), tabiiy oziq-ovqat bilan zaif mexanik tirnash xususiyati etarli. Otishni o’rganish.
Медуза – крестовичок – Gonionemus vertens Agassiz (рис. 2)
Класс Гидрозои – Hydrozoa
Leptolida bo’linmasi – Leptolida
Olyndiidae oilasi – Olyndiidae

Ekologiya va biologiya. Yosh meduzalar silindrsimon, jinsiy etuk – yarim sharsimon qo’ng’iroqqa ega. Eng katta namunalar diametri 40 mm ga etadi. Kuchli katlanmış jinsiy bezlar barcha to’rtta radial kanalning pastki qismida rivojlanadi , meduza yuqoridan qaralganda, xoch ko’rinishini beradi. Rivojlanishning turli bosqichlarida bo’lgan qo’ng’iroqning chekkasi bo’ylab 80 tagacha chodir qo’yilgan. Qo’ng’iroqning pastki qismida aniq ko’rinadigan keng halqali katlama – yelkan mavjud . Qo’ng’iroq shaffof, sarg’ish yashil, radial kanallar to’q jigarrang, jinsiy bezlar qizil jigarrang. U Yapon dengizi, Tatar bo’g’ozi va janubiy Kuril orollarida 10 m gacha chuqurlikdagi qirg’oq yaqinida joylashgan.

Zaharlanish tasviri. Ko’pincha suv o’simliklarining chakalakzorlari orasida suzishda “kuyish” paydo bo’ladi. Zaharlanish “kuyish” joyida o’tkir og’riqlar, giperemiya, toshma bilan tavsiflanadi. Mushaklar tonusi asta-sekin pasayadi, atoniya nafas olish mushaklarini ham ushlaydi. Oyoq-qo’llarida, pastki orqa qismida og’riqlar haqida tez-tez shikoyatlar. Markaziy asab tizimining shikastlanishi chalkashlik, psixomotor qo’zg’alish, deliryum, gallyutsinatsiyalar, qisqa muddatli ko’rlik va karlik bilan kechadi. Yurak-qon tomir tizimi tomonidan taxikardiya, qon bosimining biroz oshishi kuzatiladi. Zaharlanish belgilari 5 kungacha davom etadi.

Takroriy “kuyishlar” zaharlanishning yanada og’ir kechishiga olib keladi.

Davolash simptomatikdir.

Zaharning kimyoviy tarkibi va ta’sir mexanizmi. Zaharning tarkibi yaxshi tushunilmagan. Zahar nerv-mushak sinapslari va parasimpatik gangliyalarning N-xolinergik tizimlarini bloklaydi, simpatik gangliyalar uning ta’siriga ko’proq chidamli. Zaharning antikolinesteraza ta’siri uning asab tizimiga ta’sirini kuchaytirishi mumkin. Tanadagi zaharning ta’siri ostida gistamin va serotoninning chiqarilishi kuchayadi, ikkinchisi, ehtimol, zaharlanishning psixotik belgilari uchun javobgardir.

c