Белый Черный Бежевый Простой Корпоративный Засечки Презентация
Download 197.43 Kb. Pdf ko'rish
|
Homidov Firdavs
|
Mavzu:Hozirgi zamon sotsial- iqtisodiy kartografiyasi Reja: 1).Ijtimoiy-iqtisodiy karta tushunchasi, mazmuni va tasnifi 2).Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyaning shakllanishi. 3).O ‘zbekistonda mustaqillikdan so‘ng ijtimoiy-iqtisodiy kartografiya. 4).Aholiga xizmat ko‘rsatish kartograflyasi. 5).Xulosa. 1).Ijtimoiy-iqtisodiy karta tushunchasi, mazmuni va tasnifi Ijtimoiy-iqtisodiy kartalar iqtisodiy va ijtimoiy obyektlarni hamda ularning hududiy majmualarini shartli belgilar orqali makon va zamonda joylanishining ko'rgazmali tasvirlari hisoblanadi. Iqtisodiy va ijtimoiy obyektlarning nihoyatda xilma-xilligi, ular o ‘rtasidagi o ‘zaro aloqadorlikning makon hamda zamonda o ‘xshash emasligi tufayli ijtimoiy-iqtisodiy kartalar real haqiqatning mazmuni va shakli to ‘g‘ri keladigan m urakkab modeli hisoblanadi. Ijtimoiy-iqtisodiy kartalarda xilma-xil ijtimoiy-iqtisodiy voqea va jarayonlar, ularga xos dinamikalik hamda haqqoniy miqdor va sifat ko‘rsatkichlarining aksini topishi mumkin Ijtimoiy-iqtisodiy kartalarni asosiy к о 'rsatkichlari bo'yicha quyidagicha tasniflash mumkin: umumiqtisodiy, demografik, sanoat, qishloq xo'jaligi, transport, qurilish, fan va madaniyat, ta’lim tizimi va sog'liqni saqlash, tibbiy-geografik, turistik va rekreatsion, savdo, bank va xizmat ko'rsatish sohasi kabi kartalarga bo'linadi. Mazkur tarmoqlarning har biri o'z navbatida kichik sohalarga va xususiy yo'nalishga ega boigan kartalar guruhlariga bo'linadi. Ilmiy-amaliy yo'nalishga ko'ra, ijtimoiy-iqtisodiy kartalar uch tipga: analitik, sintetik va kompleks kabilarga boiinadi. Ular bir- biridan kartografik m a’lumotlarni umumlashtirish va generalizatsiyalash darajasi, tuzish usullari bilan farqlanadi 2).Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyaning shakllanishi Geografik kartalarni yaratish tarixi k o ‘p jihatdan luidudni ladi|K| etish tarixini aks ettiradi. Geografik kartalar-tarixiy hujjatlar bo'lib, ulin tabiatdagi o'zgarishlar va jamiyat taraqqiyotini o'zida aks ettiradi. O'rta Osiyo hududi birinchi bor alohida o'lka sifatida K.Ptolemey (90-160-yy.) tomonidan uning «Geografiya» kitobida aks ettirilgan. ( )‘rta asrlarda jahon kartografiyasining rivojlanishiga O'rta Osiyolik olimlai Muhammad al Xorazmiy, Abu Rayhon al Beruniy va boshqalar katta hissa qo‘shdilar. Muhammad al Xorazmiy (VIII asrning ikkinchi yarmi va IX asrning o'rtasi) 0 meridian yoyini o ‘lchash ishlariga rahbarlik qildi, shuningdck u «Dunyo kartasi» ni tayyorlashda ham ishtirok etdi. Abu Rayhon al-Beruniy (973-1048-yy.) «Masud qonunlari» (1037- y.) kitobida geografik koordinatalar va masofalarni aniqlash usullarini va Dunyo kartasini tuzishda doiraviy proyeksiyani ishlab chiqib, Yerning shar shaklida ekanligini ko'rsatib bergan. 3).O ‘zbekistonda mustaqillikdan so‘ng ijtimoiy-iqtisodiy kartografiya 0 ‘zbekiston M ustaqillikka erishgandan so‘ng ijtim oiy-iqtisodiy geografiya va ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyada ham da bu fanlarning boshqa tarmoqlarida o'zgarishlar sezilarli bo‘ldi. Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiya mavzusining kengaytirilishida, kartalar mazmunining chuqurlashtirilishida ularning ilmiy va amaliy yo'nalishida b irm u n ch a ish lar am alg a o sh irilg an b o ‘lsad a h al q ilin ay o tg an vazifalarning turiga qarab jam i iqtisodiy sohasini qamrab oluvchi integral kartalar zarurligi sezilib qoldi. 0 ‘zbekistonda 1994-yilgacha o ‘rta m aktablar va keng o‘quvchilar ommasi uchun nashr etilgan umumiqtisodiy kartalar mazmuniga ko‘ra hozirgi kun talabiga javob bermas edi. Ularda respublika iqtisodiyotidagi o'zgarishlar va ularning o ‘sha vaqtdagi holatini ifodalovchi m iqdor ko‘rsatkichlari amalda kam keltirilgan. 0 0 ‘zb ek isto n M u sta q illik k a e rish g a n id a n s o 'n g 1994-yilda T .M irzaliy ev to m o n id an o ‘rta va oliy m a k ta b la r u ch u n yangi «U m um iqtisodiy k arta» (1:1000 000 m asshtabda) yaratildi. U nda m uallif taklif etgan yangi uslubiy yondashuv qo'Ilanilgan. N atijada sanoat tugunlarida ishlab chiqarilgan yalpi sanoat mahsulotining hajmi punsonda (so‘m hisobida) tasvirlangan: rang bilan ishlab chiqarilgan m ahsulotlarning tarkibi ko 'rsatilib , punson m arkazida esa m azkur sanoat tugunidagi aholining soni berilgan. Shunday qilib, kartada aholi soni, ishlab chiqarilgan sanoat m ahsulotlari hajmi va shahar sanoat tugunini tarkibi haqida m a’lumot berilgan. E ndigi vazifa - iqtisodiyotni tark ib in in g asosiy elem entlarini, rivojlanganligini qiyosiy shaklda ifodalashga, hududiy yaxlit birikmalami turli xil tartibdagi m urakkab xo‘jalik tizimilari sifatida ajratishga imkon beruvchi, integral va tipologik yondashuv asosida tuzilgan umumiqtisodiy kartlarni yaratishga qaratilgan 4).Aholiga xizmat ko‘rsatish kartograflyasi Aholiga xizm at k o 'rsatish sohasi 0 ‘zbekistonda keyingi yillarda rivojlanib borayotgan kartografiyalashning muhim sohalaridan biri bo'lib, hisoblanadi. X ususan, O 'zbekiston ilm iy-m a’lum otnom ali atlasiga quyidagi: «K urortlar, sanatoriylar va dam olish uylari», «M aktabgacha ta ’lim muassasalari», «Maishiy xizmat ko'rsatish», «Savdo xizmati ko'rsatish», «Umumiy ovqatlanish», «Kommunal xo'jaligi» va boshqa kartalar ham k iritilg an . B iroq, u lar m ayda m assh tab li b o 'lib , aho lig a xizm at ko'rsatishning jam i turlarini qam rab olaolmagan 5).Xulosa Xulosa qilib aytganda, respublika iqtisodiy geograflari, demograflari va kartograflari oldida ju d a k atta m uam m olar m avjud bo'lib, ular quyidagilardan iborat. 0 ‘zbekistonda ijtim oiy-iqtisodiy kartografiyalashning rivojlanish istiqbollari avvalam bor unga xos uslubiyotni ishlab chiqish bilan bog‘liqdir. M atem atik va kartografik m odellashtirish, tadqiqotning aerokosm ik ham da distansion m onitoringi, m a’lum ot to ‘plash va uni qayta ishlash bo'yicha zam onaviy usullardan keng foydalanish zarur. Foydalanilgan adabiyotlar: Itjimoiy-iqtisodiy geografiya T.Mirzaliyev.I.Musayev.E.Safarov Download 197.43 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|