Bilimlendiriw ministrligi
Download 489.31 Kb. Pdf ko'rish
|
Yerniyazova Manzura elektromagnit indukciya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mazmunı KIRISIW I BAP. ELEKTROMAGNITZM NIZAMLARI
- 1.2. Bio-Savara-Laplas nızamı
- 1.4. Elektromagnitlik indukciya. Faradey ta`jiriybeleri.
- II BAP. ELEKTROMAGNITLIK INDUKCIYA QUBILISIN OQITIWDA INTERAKTIV USILLARDAN PAYDALANIW 2.1. Elekromagnitlik indukciya qubılısı temasın o`tiwge tayarlıq
- Sabaq-oqıtıw protsessin sho`lkemlestiriwdegi tiykarg`ı forma
- 3. Sorawlar beriw ha`m og`an juwaplar beriw. 4. Bekkemlew: Sabaqti` bekkemlew ushi`n «Elektromagnitlik indukciya qubılısı» temasi`n
- 5. Shınıg`ıw islew. Esaplar shıg`arıw
- 6. Uyge tapsırma . Tapsırmanın` maqseti tusindiriledi.
- Sonlıqtanda sabaqqa kriteriyalar qoyılıwı kerek olarg`a to`mendegiler jatadı.
- Sonlıqtanda biz sabaq o`tiwshilerge to`mendegilerdi usınamız
- Sabaqtı jaqsı o`tiw ushın to`mendegilerdi este tutın`
- Kurs jumısı boyınsha juwmaqlar
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI FIZIKA OQÍTÍW METODIKASÍ KAFEDRASÍ 3-b kurs studenti Yerniyazova Manzuranıń Fizikanı oqıtıw metodikası páninen
usıllardan paydalanıw Ilimiy basshısı: K. Turdanov Tayarlaǵan: M. Yerniyazova
Nókis-2020 jıl Mazmunı KIRISIW I BAP. ELEKTROMAGNITZM NIZAMLARI 1.1. Magnit maydanı. Toqlı kontur. Magnit maydanının` indukciya vektorı
1.2. Bio-Savara-Laplas nızamı 1.3. Amper nızamı 1.4. Elektromagnitlik indukciya. Faradey ta`jiriybeleri II BAP. ELEKTROMAGNITLIK INDUKCIYA QUBILISIN OQITIWDA INTERAKTIV USILLARDAN PAYDALANIW 2.1. Elekromagnitlik indukciya qubılısı temasın o`tiwge tayarlıq 2.3. «Elektromagnitlik indukciya qubılısı» temasının` bir sabaqlıq bag`darlaması
KIRISIW
O`zbekstan Respublikası G`a`rezsizlikke eriskennen son` kúndelikli turmısımızda ko`plegen o`zgerisler boldı. Jan`a gimnaziyalar, akademiyalıq litseyler ashıldı, onda elimizdin` ko`p g`ana sandag`ı ul-qızları dún`ya júzilik bilimlendiriw standartı da`rejesinde bilim alıw menen birge ka`sip - o`ner iyelemekte. Oqıtıwshılar kundelikli sabaqtı ótiw waqtında jańa pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıp oqıwshılardıń sabaqqa bolǵan qızıǵıwshılıǵın arttırıwımız kerek. Bunday máselelerdi sheshiw ushın fizika hám texnika kabinetleri házirgi zaman talabına sáykes bezelgen bolıwı tiyis, sebebi bul jerde oqıwshılar ózlerine kerekli bolǵan tusinik hám bilim kónlikpelerin aladı. Usılar menen qatar oqıwshılarǵa bilim beriwde dúnya juzindegi hám elimizdegi ilim hám texnika jańalıqları menen tanıstırıp barıwımız kerek. Házirgi waqıtta hárqıylı sabaq turlerin qollanıwǵa boladı, olarǵa sınaq-sabaq, báseke- sabaq, sayaxat-sabaq, sabaq-kollektivizm oyın sabaǵı, sabaq-konkurs, sáwetlesiw gurrińlesiw h.t.b. sabaq turleri bar. Fizika kursın ótkende Elektrodinamika tiykarlarına, sonıń ishinde elektromagnetizm nızamlarına ayrıqsha kewil bólinedi, sebebi elektromagnetizm nızamlarına tiykarlana otırıp turmıstaǵı, ilimdegi hám texnikadaǵı kóp ásbaplar jumıs isleydi, olarǵa: tezletkishler, magnit diskaları, transformatorlar, úsh fazalı toq, eletrodvigateller hám generatorlar jatadı. Sonlıqtanda elektromagnetizmning tiykarǵı nızamları bolǵan Bio-Savara-Laplas, Amper, elektromagnitlik indukciyaǵa, sonıń ishinde Lents qádesine ayrıqsha kewil bóliw kerek. Usı nızamlardı tolıq túsingennen keyin ǵana joqarıda atı kórsetilgen úskenelerdiń islew printsiplerin bidiw múmkin. Sabaq-oqıw protsessin shólkemlestiriwdiń tiykarǵı forması. Bilimlendiriw tarawındaǵı barlıq hújjetlerde oqıw protsessinde sabaqtıń áhmiyetli ekenligi atap kórsetiledi. Bilimlendiriwdiń mazmunı haqqında gáp etkenimizde oqıtıwshı óz pánindegi taza temanı oqıwshılarǵa jetkerip beriw uqıbın, al oqıwshılardıń usı pándi qay dárejede ózlestiriwin tusinemiz. Oqıtıwshınıń sheberligin oqıwshılardıń ózlestiriwi, sabaqtıń analizi baqlaw arqalı ámelge asırılwı múmkin. Sabaqtı baqlaw, analiz nátiyjelerine qarap, oqıtıwshınıń xızmetine baha beriwge boladı. Sabaqtıń sapası bilimlendiriw mazmunınıń negizgi ólshemleriniń biri bolıp tabıladı.
I BAP. ELEKTROMAGNETIZM NIZAMLARI 1.1. Magnit maydanı. Toqlı kontur. Magnit maydanının` indukciya vektorı Magnit maydannın` payda bolıwın biz magnit strelkasın tog`ı bar o`tkizgish qasına jaqınlatıw arqalı bilemiz. Da`slep o`tkizgishten toq jiberimeymiz ha`m magnit strelkasının` jaylasıwın baqlaymız. Keyin o`tkizgish arqalı toq jibersek, onda magnit strelkasının` buzılg`anın ko`remiz. Demek o`tkizgishten toq o`tkende onın` a`trapında magnit maydanı payda boladı eken. To`oqtın` bag`ıtın o`zgertse, onda magnit strelkası keri bag`ıtqa burıladı. [1]. Solay etip, toqlardı qorshap turg`an ken`islite magnit maydanı dep atalıwshı maydan payda boladı. Magnit maydanınn` tiykarg`ı qa`siyetleri to`mendegishe: 1. Magnit maydanı elektr tog`ı ta`repinen payda etiledi. 2. Magnit maydanı toqqa ta`sir etiwi boyınsha bayqaladı. Magnit maydanın izertlew ushın toqtın` juda` kishi elementin alıw qolaylıday bolıp ko`rinedi. Biraq o`tkizgish kesindisinde turaqlı toqtın` boılwı mumkin emes, sebebi turaqlı toq o`tip turatug`ın qa`legen maydanın barlıq waqıtta tuyıqlang`an boladı. Magnit maydnın uyreniw ushın en` jaqsısı kishi o`lshemlerdegi tuyıq konturdı alıw kere. Toqtı jetkerip beriwshi o`tkizgishlerdi bir-brine jaqın ornalastırıw yamasa birge o`tiw kerek. Sonda bul o`tkizgishlerge magnit maydanı ta`repinen ta`sir etetug`ın juwmaqlawshı kush nolge ten` boladı. Birge esilgen jinshke mayısqak sımlarg`a birqansha sın oramlarınan ibarat kishkene tegis ramkanı ildiremiz. Sın ha`m ramka arqa`lı toq jibergenimizde ramka burıladı ha`m sım ramka tegislginde bolatug`ınday bolıp jaylasadı. Sımdag`ı toqtın` bag`ıtın o`zgertkenimizde ramka 1800 qa burıladı. Solay etip, magnit maydanı tag`ı bar ramkag`a bag`darlawshı ta`sir jasaydı. Magnit maydanı xarakterlewshi vektorlıq shama magnit indukciyasının` vektorı dep ataladı. Bul vektor V ha`ribi menen belgilenedi. Endi biz V vektorının` bag`ıtın anıqlawshı qa`deni ornatamız. Tag`ı bir ramka jaylasqan orındag`ı magnit indukciyası vektornın` bag`ıtı ushın ramkag`a jurgizilgen perpenduklyardın` (normal`
nin`) bag`ıtı qabıl etiledi. Eger burg`ını rmkadag`ı toqtın` bag`ıtı boyınsha aynaldırsaq, onda perpendikulyar burg`ının` orın awıstıratug`ın ta`repine qaray jurgiziledi. Demek kishkene ramka ja`rdemi menen, qa`legen tochkada magnit indukciyası vektornın` bag`ıtın anıqla`wga boladı onın` ushın burılg`an ramkanın` qashan toqtawın kutiw kerek. Magnit strelkasının` ja`rdemimenende V nın` bag`ıtın anıqlaw mumkin. Strelka S-qubla, N-arqa polyusları bar kishkene turaqlı sopaq magnit bolıp esaplanadı. Onı magnit maydanına jaylastıra otırıp ha`m bug`ılwına qaray otırıp V bag`ıtın anıqlawg`a boladı. Toqtın` magnit industriyası vektorının` bag`ıtı burg`ı qa`deminin` ja`rdemi menen anıqlanadı. Burg`ı qa`desi to`mendegiden ibarat: eger burgının` ilgerilemeli qozg`alısının` bag`ıtı o`tkizgishtegi toqtın` bag`ıtımenen birdey bolsa, onda burg`ının` sabının` aynalıw bag`ıtı magnit indukciyası vektorının` bag`ıtımenen birdey boladı. Magnit maydanı ta`repinen konturg`a ta`sir etiwshi kushler momenti M max
M P ha`m indukciya vektorı B g`a proportsional` [1] ] * [ max
B P M m (1.1)
Konturdın` magnit momenti tok J g ha`m kontur betine S proportsional` n S J P * * (1.2.) Demek,
max
(1.3) qatnası konturdın` qa`siyetlerine g`a`rezli bolmaydı ha`m ken`isliktin` berilgen uchatkasındag`ı magnit maydanın xarakterleydi. Bul shama magnit indukciyası vektornın` moduli bolıp esaplanadı. Magnit indukciyasnın` 1 birligi
* 1 * . 1 2 (1.4.) T M A H B 1 * 1 (1.5) Magnit
indukciyasının` birligi, yugoslaviyalı ilimpaz elektrotexnik N.Teslanın` hurmetine, tesla atamasına iye boldı (aldın` Tl belgileytug`ın bosla, ha`zirgi waıtta T dep belgileydi. Magnit sin`irgishligi. Birtekli ortalıqta magnit indukciyası vetorı B vakumda ken`isliktin` usı tochkasındag`ı vektor 0
dan o`zgeshe boladı. Ortalıqtın` magnitlik qa`siyetlerin xarakterlewshi 0
B (1.6) qatnası ortalıqtın` magnit sin`iriwshiligi atamasına iye. Bunnan biz ko`remiz birtekli ortalıqta magnit indukciyası mınag`an ten` boladı [1] 0
B (1.7) bunda -magnit sin`iriwshiligi. Vakkum ushın M=1 Amper gipotezası. Denenin` magnitlik qa`siyetlerin onın` ishinde tsirkulyatsiya jasawshı toklar menen tusindiriwge boladı. Bunnan son` Amper mınaday ulıwma juwmaqqa keledi: qa`legen denenin` magnitlik qa`siyetleri onın` ishindegi tuyıq elektr tokları menen anıqlanadı. Magnit maydanının` kernewliligi. Magnit maydanının` kernewliligin
menen belgileymiz. H ha`m B sektorlar arasında to`mendegidey baylanıs bar [1]. 0 0 B H yamasa
H B 0 0 (1.8) bunda
7 0 10 * 4 (1.9) (1.6) ha`m (1.8) nen 2 0 H B (1.9) Magnit maydanının` kernewliligi CU sistemasında to`mendegishe anıqlanadı.
M A М ГН T B H 1 1 1 ] [ ] { 0 (1.10) 1.2. Bio-Savara-Laplas nızamı Turaqlı toktın` magnit maydanları frantsuz ilimpazları Bio (1774-1862) ha`m Savara (1791-1891) ta`repinen izertleniledi. Bul nızam ta`jiribeler tiykarında frantsuz fizigi Laplas (1749-1827) ta`repinen ulıwmalastırılg`an. Bio-Savara-Laplas nızamı magnit maydanı teoriyasında elektrostatistikalıq maydandag`ı Kulon nızamı qanday sorawg`a juwap berse, bulda magnit maydanında sonday sorawg`a juwap beredi. Bul waıtta to`mendegidey soraw turadı: Tochkalıq zaryadttın` magnit maydanı qanday? Elektr maydanınan magnit maydanının` ayrmashılıg`ı sonnan ibarat magnit maydanı zaryadlang`an bo`lekshelerge ta`sir etip qoymastan, al magnit maydanın qozg`alıwshı zaryadlar payda etedi. Elektr maydanının` kernewlligi dq zaryad ta`repinen payda etiletug`ın tochkag`a shekemgi aralıqtın` kvadratına keri proportsional. 2 / r dq dE Bio-Savara-Laplas nızamında usınday etip formulirovka jasalınadı. Magnit maydanının` indukciyası zaryadqa tuwrı proportsional` al zaryadtan baslang`an aralıqtın` kvadratına keri proportsional`. Biraqta magnit maydanı zaryad qozg`alısının` tezligine proportsional` bolıp tezlikpenen maydannın` berilgen tochkasına zaryadtan jurgizilgen radius vektor arasındag`ı muyeshtin` sinusına proportsilnal: [2].
sin 4 2 0 v r dq dB (1.11). Maydannın` indukciyasına dB bag`ıtı on` buraw qa`desi menen anıqlanadı: dB o`tkizgish elementi d g`a ha`m radius vektor r ge perpendikulyar onın` bag`ıtı on` burawdın` aynalmalı qozg`alısı menen sa`ykes keledi, egerde biz burg`ını tok elementinen radius vektor r ge qarata buratug`ın bolsaq. 1.3. Amper nızamı Magnit maydanının` bar ekenligin ko`rsetetug`ın usıllardın` biri magnit maydanının` toklı o`tkizgishke ta`siri boladı. 1820-jıl A.Amper magnit maydanındag`ı toklı o`tkizgishke magnit maydanının` ta`sir etiwshi nızamı jarattı. [2].
Meyli magnitlik indukciya vektorı B tog`ı bar o`tkizgish kesindisinin` (tok elementi) bag`ıtımenen muyeshin quraytug`ın bolsın. Ta`jiriybe, indciya vektorı tog`ı bar o`tkizgishti boylap bag`ıtlang`an magnit maydanının` to`qqa heshqanday ta`sir jasamaytug`ınılıg`ın ko`rsetedi. Sonlıqtan, toktın` moduli B
vektorının` o`tkizgishke perpendikulyar qurawshısının` moduline, yag`n`ıy sin 1 B B ge g`a`rezli bolatug`ının ha`m o`tizgishti boylap bag`ıtlang`an n B qurawshısı g`a`rezli bolmaytug`ının ko`rsetedi. Solay etip, Amper ta`sir etiwshi kush penen, indukciya vektorının`, ag`atug`ın toktın`, o`tkizgishtin` magnit maydanında turatug`ın bo`leginin` uzınlıg`ına ha`m muyeshtin` sinusı ortasındag`ı baylanıstı taptı. Bug`an Amper nızamı dep ataladı. Amper kushi magnitlik indukciya kushinin`, toqtın` kushine, o`tkizgish uchastkasnın` uzınlıg`ına ha`m magnitlik indukciya menen o`tkizgish uchastkasının` arasındag`ı muyeshtin` sinusına ko`beymesine ten`. Amper kushinin` bag`ıtı shep qol qadesi boyınsha anıqlanadı: eger shep qoldı o`tkizgishke perpendikulyar bolg`an B nın` qurawshısı alaqandı tesip o`tetug`ınday etip jaylastırsaq, al alg`a sozılg`an to`rt barmaq toktın` bag`ıtı boyınsha bag`darlansa, onda 90 0 qa ashılg`an bas barmaq, o`tkizgishtin` kesindisine ta`sir etetug`ın kushtin bag`ıtın ko`rsetedi.
1831-jılda Angliyan fizini M.Faradey magnit maydanı ja`rdeminde elektr tog`ın alıw mumkinshligi bar ekenligin ta`jiriybeler ja`rdeminde ko`rsetti. Bul qubılısqa elektromagnitlik indukciya qubılısı, al payda bolg`an tokqa inducion tok dep ataladı. Bul qubılıstı bayqawg`a mumkinshilik tuwg`an en` a`hmiyetli fakt-bul, elektr ha`m magnit maydanlarının` arasındag`ı o`z-ara tıg`ız baylanıs bolıp tabıladı. Waqıttın` o`tiwimenen o`zgeretug`ın magnit maydanı elektr maydanın payda etedi, al o`zgeriwshi elektr maydanı magnit maydanın payda etedi. Tuyıq o`tkizgish konturda magnit indukciyasının` usı kontur menen shegaralang`an maydandı tesip o`tiwshi sızıqlarının` sanının` o`zgeriwinde tok payda boladı. Magnit indukciyası sızıqlarının` sanı qanshama tez o`zgerse, payda bolatug`ın indukciyalıq tok ta sonshama ko`p boladı. Endi biz elektromagnitlik indukciyanın` payda bolıwının` mexanizmin qarayıq. Magnit maydanının` indukciya tusinigin kiritiw bul ma`seleni tusindiriwge ha`m a`piwayılastırıwg`a mumkinshilik tuwdıradı. Magnitlik kushler qozg`alıwshı zaryadlardın` ta`sirinen elektrlik ta`sir boladı. Ta`biyatta ayırıqsha magnitlik zaryadlar joq, al tek g`ana on` ha`m teris elektr zaryadları bar. Magnit ag`ımı. Magnit indukciyası vektorı B ken`isliktin` ha`rbir tochkasındag`ı magnit maydanın xarakterleydi. B vektorının` modulinin` bir tochkadag`ı ma`nisine emes, al jalpaq tuyıq kontur menen shegralang`an bettin` barlıq tochkalarındag`ı ma`nislerine g`a`rezli bolatug`ın tag`ı bir shamanı kiriteyik Onın` ushın betinin` maydanı 5 bolg`an ha`m bir tokli magnit maydanında jaylasqan, jalpaq tuyıq (konturdı) o`tkizgishti qaraymız. O`tkizgishtin` tegisligine jurgizilgen normal`
magnit indukciyası vektorı B nın` bag`ıtı menen muyeshin jasaydı. Magnit indukciyası vektorı B nın` moduli menen maydan 5 tin` ja`ne B ha`m n vektorlarının` (betke jurgizilgen normal`dın`) arasındag`ı muyeshtin` kosinusının` ko`beymesine ten` bolg`an shama maydannın` beti S arqalı o`tiwshi magnit ag`ımı F dep ataladı. cos
* * S B Ф (1.12) Eger kishi t waqıtı ishinde magnit ag`ımı Ф g`a o`zgerse, onda magnit ag`ımının` o`zgeriw tezligi t Ф / g`a ten` boladı. İndukciyalıq tok kushi magnit ag`ımının` kontur menen shegralang`an bet arqalı o`zgeriw tezligine proportsional` boladı. Waqıt boyınsha o`zgeriwshi magnit maydanı elektr maydanın payda etedi [4] Tuyıq konturda indukciyanın` E.q.k.i moduli boyınsha magnit ag`ımının` kontur menen shegaralang`an bet arqalı o`zgeriw tezligine ten` boladı.
Egerde tuyıq kontur menen shegaralang`an maydan arqalı magnit ag`ımı 1 s ta nol`ge shekem ten` o`lshewli kemitiwde konturda indukciyanın` 1 V lıq E.q.k.i. payda bolsa, onda bul ag`ım 1 Veber (Vb) ge ten` boladı: 1Vb=1 V*1 s. Magnit maydanının` o`zgeriwinde payda bolatug`ın elektr maydanı elektrostatistikalıq maydang`a qarag`anda putkilley basqasha strukturag`a iye. Ol elektr zaryadları menen tikkeley baylanısta bolmaydı ha`m onın` kernewlilik sızıqları o`zlerinen baslanıwda ja`ne tamamlanıwıda mumkin emes. Olar, ulıwma alg`anda, ha`sh jerde baslanbaydı ha`m tamamlanbaydı, al magnit maydanının` indukciya sızıqlarına uqsas bog`an tuyıq sızıqlı bolıp esaplanadı. Bul kirimli elektr maydanı dep atalıwshı maydan bolıp tabıladı. «… Kirimli maydan heshqanday qosımsha kushsiz tuyıqsında uzliksiz elektrdin` ag`ısın payda etiw mumkin. [5]. Eger katushka boyınsha o`zgermeli tok o`tse, onda katushkanı tesip o`tiwshi magnit ag`ımı o`zgeredi. Sonlıqtan o`zgermeli tok o`tip turg`an usı o`tkizgishtin` o`zine indukciyanın` E.q.k.i. payda boladı. Bul qubılıs-o`zlik indukciya dep ataladı. Biz joqarıda ko`rdik J B , al B Ф proportsional` demek J B Ф Olay bolsa
J Ф yamasa LJ Ф (1.13) L-proportsional`dın` koeffitsenti. L shaması-konturdın` induktivliligi dep yamasa onın` o`zlik indukciya koeffiyenti dep ataladı. İnjduktivliktin` CU degi birligi genri dep ataladı.
* 1 / 1 1 1 (1.14) Faradey ta`jiriybeleri. Egerde gal`vanometrge tutastrılg`an solenoid ishine turaqlı magnitti kirgizsek, yamasa shıg`arsaq, onda gal`vanometrde toq payda boladı. Magnit qanday tez kiritilse yamasa tez shıg`arılsa, payda bolatug`ın toktın` shamasıda ko`p boladı.
II BAP. ELEKTROMAGNITLIK INDUKCIYA QUBILISIN OQITIWDA INTERAKTIV USILLARDAN PAYDALANIW 2.1. Elekromagnitlik indukciya qubılısı temasın o`tiwge tayarlıq Eletkromagnetizm nızamlırı Akademiyalı`q litseylerinde elektrodina- mika tiykarları bo`liminde o`tiledi. Bul tema magnitlik o`z`-ara ta`sir, Erstedtin` jumısları, toqtın` magnit maydanı, magnit maydandag`ı kontur, magnit indukciya vektorı, magnitlik ag`ıs atlı temalardan keyin o`tiledi. Bizin` qarap atırg`an temamız boyınsha biz Bio-Savara_Laplas, Amper nızamlırın, elektromagnitlik indukciya qubılısın o`tiwdi jobalastırdıq. Bul temanı o`tiwden aldın biz oqıwshılarg`a toqtın` magnitlik ta`sirine tiysli bolg`an tiykarg`ı tusiniklerdi qa`liplestiriwmiz kerek. Ekinshi jaqtan og`an tiysli bolg`an o`lshem birliklerdi bilgen bolıwı kerek. Sabaq-oqıtıw protsessin sho`lkemlestiriwdegi tiykarg`ı forma. Akademiyalıq litsey ha`m Akademiyalı`q litseyleri haqqındag`ı reforma dokumentlerinde oqıtıw protsessinde sabaqtın` ahmiyetli u`lken ekenligi atap ko`rsetilgen. Joqarıdag`ı atı ko`rsetilgen temanı o`tiw ushın a`debiyatlardı uyrenip shıg`ıwdı u`sınamız. Ol materiallar internetten an`sat tabıladı. Akademiyalıq litseylerde ha`m Akademiyalı`q litseylerinede bul temanı leciya formasında o`tken maqul boladı. Sabaqqa tayarlıq protsessi bul oqıtıwshının` tvorchestvolıq-laboratoriyası esaplanadı. Sonlıqtanda sabaqqa
tayarlıq uaqıtında biz G`a`rezsiz O`zbekstanımızdın` g`a`rezsizligin qorg`ay alatug`ın, ekonomikalıq ha`m siyasiy abırayın ko`tere alatug`ın ha`r ta`repleme rawajlang`an, ruwxıy jaqtan bay, moral`lıq jaqtan taza jaslardı ta`rbiyalap atırg`anımızdı 1 gezekke qoyıımız kerek. Bul
sabaqqa tayarlıqtın` 1-bag`ıtı esaplanadı. Ekinshi bag`ıt bul ulıwmapedagogikalıq bag`ıt. Pedagogika ha`m oqıtıw teoriyası oqıtıwshıg`a temanı o`tiwge jetiskenliklergeerisiwge mumkinshilik beredi. Bul bag`darda oqıtıwshıdan wlıwma pedagogikalıq printsiplerdi ha`m didaktikanın` printsiplerdt biliw talap etiledi. Sabaqqa tayarlıqtag`ı u`shinshi bag`ıt sabaqqa tayarlıq bul oqıw materialının` mazmunın analiz jasaw, bul eki ko`z qaras tiykarında alıp barıladı: Wlıwmadidaktikalıq ha`m ilimiy-metodikalıq. Wlıwma pozitsiyadan shıg`a otırıp, biz o`tetug`ın tamag`a material toplaymız. Material toplaw da`wirinde biz usı temanı is ushın “Elektromagnetizm nızamları“ temasının` belgilep alıwımız kerek. Bul ma`selede biz bul materialdı o`tkennen keyin oqıu`shılardın` keyingi oqıw materialların o`zlestiriw a`lbette eske alıwımız kerek. Elnektromagnetizm nızamların bilmey turıp oqıwshı ha`rqıylı elektroo`lshewshi a`sbaplardın`, elektrodvigatel`lerdin`, televizordın`, generatorlardın` t.b. islew printsipin bilmeydi. Sonlıqtanda bul temalardı o`tiwde biz oqıwshılarg`a teren` bilim beriwimiz kerek. Tayarlıqtag`ı onnan keyingi bıg`ıt bul materiallardı toplaw ha`m onı sabaq o`tiwge sho`lkemlestiriw. A`dette ta`jriybeli mug`allimler sabaqqa ha`mme uaqıtta turaqlı turde tayarlanıp baradı ha`m bul jumısta hesh` qanday maydalıq joq. Onın` tiykarg`ı-oqıwlıq ha`m oqıwlıq qollanbası. Olardın` ishinde ha`rqıylı kitaplar. Kitaplar ishinde ilimi, ilimiy-metodikalıq: gazet-jurnallar materialları olardı kesip tayarlap qoyu kerek. Usılarmenen qatar demonstratsiyalıq a`sbaplar, suwretler, tablitsalar, sxemalar h t.b lardı tayarlap qoyuımız kerek. Ha`zirgi waqıtta u`lken mumkinshilik olda bolsa internetten paydaoanıw. Sabaqqa tayarlıqtın` u`shinshi bag`darı-onın` bag`darlamasın duziw. sabaq bag`darlaması bizin` oyımızdı, ta`jriybemizdi biz jıynag`an infomatsiyalardı saqlap turatug`ın dokument. Bag`darlamanı duziw bizge keleshektegi sabaq haqqındag`ı oylawdı tuwdıradı, ekinshiden belgili bir logikada materialdı duziwge, anıq faktlerdi saylap alıwg`a, en` bir jaqsı duzilgen sabaq bag`darlaması bizge sabaq waqıtında waqıttı unemlewge, oqıtıwshının` bag`darlang`an jumısın ta`miynleydi. 2.2. «Elektromagnitlik indukciya qubılısı» temasının` bir sabaqlıq bag`darlaması Sabaqtın` maqseti: Magnit maydanın` tog`ı bar o`tkizgishke ta`sirin oqıwshılarda qa`liplestriw.
Texnikalıq ta`miynleniwi: kodoskop, komp`yuter. Sabaqtın` barısı; 1. U`y tapsırmasın soraw. Bahalar qoyıw 2. Taza temanı tusindiriw. Elektromagnitlik indukciya.
Elektromagnit indukciya ha`diysesin Faradey ashqan. ha`diyse sonnan ibarat, ha`r qanday tuyi`q o`tkizgish konturi` menen shegaralangan bet arqali` o`tip ati`rg`an magnit indukciya ag`i`mi` o`zgergen waqi`tta usi` konturda elektr togi` payda boladi`. Bul toq indukcion toq dedinedi.
2.1-suwret 2.2-suwret Gal`vonometrge jalg`ang`an A solenoidti`n` bir uchi`na turaqli` magnitti jaqi`nlasti`rsaq, solenoidta elektr togi` payda boladi` (2.1-suwret). S-solenoidti` k-gilt arqali` B toq deregine jalg`asaq, A solenoidta qi`sqa waqi`tli` toq payda boladi` (2.2-suwret). Ta`jiriybelerdi analiz qi`lsaq, birinshi ta`jiriybege usi` na`rse xarakterli, A solenoidta toq magnit og`an jaqi`nlasqanda yamasa onnan uzaqlasqan waqi`tta g`ana, yag`ni`y solenoid jaqi`ni`nda magnit maydan o`zgergen waqi`tta yamasa solenoidti`n` o`zi magnit maydani`nda ko`shken waqi`tta payda boladi`. Magnitti`n` solenoidg`a sali`sti`rg`anda ha`reketi yamasa solenoidti`n` magnitg`a sali`sti`rg`anda ha`reketi toqtawi` menen solenoid jaqi`ni`ndag`i` magnit maydan turaqli` boli`p qaladi` ha`m solenoidtan toq o`tpeydi. Ekinshi ta`jiriybegi ha`diyse ha`m birinshidegige uqsas - bunda o`zgeriwshi magnit maydandi` S solenoidta payda bolg`an yamasa jog`ali`p ati`rg`an toq payda etedi. Eki jag`dayda ha`m o`tkizgish konturi` jaqi`ni`ndag`i` magnit maydani`ni`n` shamasi` C A
S A К N Г Г + —
o`zgeredi, demek, kontur menen shegaralang`an bet arqali` o`tiwshi magnit indukciya ag`i`mi` ha`m o`zgeredi. Peterburg universitetinin` professori` Lenc indukcion toq ti`n` bag`i`ti uchun to`mendegi qa`deni tapti`: tuyi`q konturda payda bolg`an toq sonday bag`i`tlan boladi`, bul toq konturi` menen shegaralang`an bet arqali` o`tiwshi ha`m oni`n` o`zin
payda etiwshi
magnit ag`i`mi` indukciyasi`ni`n` o`zgeriwin kompensaciyalawshi` menshik magnit indukciya ag`i`mi`n jaratadi`. Birinshi ta`jiriybe solenoidg`a magnitti`n` qubla
polyusi`n jaqi`nlasti`rg`ani`mi`zda soleniodta saat strelkasi`na keri bag`i`tlang`an toq payda boladi` (1-suwret). Bul jag`dayda magnit payda etken indukciya ag`i`mi` soleniodti`n` ishine qarap bag`i`tlang`an boli`p, magnit jaqi`nlasqan sayi`n arti`p baradi`. Solenoidtag`i` indukcion toq ti`n` magnit maydani` si`rtqi` magnit maydani`ni`n` o`siwin kompensaciyalaydi`. Magnitti`n` qubla
polyusi` uzaqlasti`ri`lg`anda solenoidta saat strelkasi` bag`i`ti`ndag`i` toq payda boladi`. Si`rtqi` maydanda magnit indukciya ag`i`mi` kemeye baslaydi`. Solenoidtag`i` indukcion toq ti`n` magnit maydani` solenoid ishine qarap bag`i`tlang`an boladi` ha`m magnit maydani`ni`n` kemeyiwin kompensaciyalaydi`. Bizge belgili o`zgermeli magnit indukciya ag`i`mi` ashi`q konturda o`zgermeli elektr qozg`awshi` ku`shti (EQK) payda etedi. EQK shamasi` menen magnit indukciya ag`i`mi`ni`n` o`zgeriw tezligi arasi`ndag`i` baylani`sti` energiyani`n` saqlani`w ni`zami`na tiykarlani`p ani`qlaw mumkin. Eger qozg`ali`wshan` AS bo`lekke iye bolg`an tuyi`q konturg`a EQKi g`a
ten` bolg`an galvanik element jalg`ang`an bolsa, bul derektin` dt waqi`t ishinde ori`nlag`an jumi`si` A =
g`a ten` boladi`. Eger kontur magnit maydannan si`rtta turg`an bolsa, ori`nlang`an jumi`s Joul` - Lenc ji`lli`li`g`i`na sari`planadi` A i = Q = I 2 Rdt (2.2) Elektromagnit indukciya ha`diysesinin` tiykarg`i` ni`zami`na tiykarlani`p, kontur beti arqali` o`tip ati`rg`an magnit ag`i`mi` o`zgerip ati`rg`an barli`q jag`daylarda indukciya EQKi payda boladi`. Soni`n` uchun konturdan o`tip ati`rg`an toq ku`shinin` o`zgeriwi na`tiyjesinde usi` konturdi`n` o`zinde indukcion EQKi payda boladi`. Bul ha`diyse o`zlikindukciya ha`diysesi deyiledi. Ma`selen, konturdi` (katushkani`) turaqli` toq deregine jalg`aw yamasa u`ziw waqi`ti`nda usi` konturdi`n` o`zinde o`zlikindukciya ha`diysesi ju`zege keledi (2.3-suwret).
2.3– suwret Gilt K jalg`ang`anda, katushkadan o`tip ati`rg`an toq o`zinin` toli`qk ma`nisine birden erispeydi. Bunnan ti`sqari`, katushka do`gereginde payda bolatug`i`n magnit ag`i`mi` ha`m o`zinin` toli`q ma`nisine birden erispeydi. Lenc qa`desine muwapi`q, payda boli`p ati`rg`an indukcion toq indukciya ag`i`mi`n payda etedi, bul ag`i`m da`slepki magnit ag`i`mi`ni`n` arti`wi`na qarsi`li`q etedi. Payda bolg`an indukcion toq jalg`ani`p ati`rg`an toq ka keri bag`i`tlang`an boladi` (2.3- suwrette toq bag`i`ti` punktir si`zi`qli` strelka menen ko`rsetilgen). Bul toq jalg`ani`w ekstra togi` deyiledi. Jalg`ani`w ekstra togi` kontu`rdag`i` toqti` kemeytiredi. Shi`nji`rdi` u`zgenimizde ha`m sog`an uqsas ha`diyse ju`zege keledi. Eger konturda toq ku`shi kemeyip ati`rg`an bolsa, konturdi`n` maydani` arqali` o`tiwshi magnit indukciya ag`i`mi`da kemeyedi. Bunday jag`dayda tiykarg`i` toq penen bir ta`repke bag`i`tlang`an toq indukciyalanadi. Bu indukcion toq uziliw
В К I I I I + -
ekstra togi` deyiledi. Konturdi`n` ku`shli yamasa ku`shsizraq uzindukciya ha`diysesin ko`rsetiwi uzindukciya koefficenti dep atalatug`i`n fizik shama menen xarakterlenedi. Konturdan o`tip ati`rg`an toq sebepli payda boli`p ati`rg`an magnit ag`i`mi` toq ku`shine proporcional, yag`ni`y: F = LI (2.3) bul jerde L – konturdi`n` induktivligi boli`p SI sistemada Genrida o`lshenedi. [L] = [F/I] = Vb/A = Gn Demek, 1 Gn sonday elektr shi`nji`ri`ni`n` induktivligiki, shi`nji`rdan 1 A turaqli` toq o`tkende payda bolatug`i`n magnit ag`i`m 1 Vb boladi`. O`z-ara indukciya ha`diysesi sonnan ibarat, bazi`bir konturdag`i` toq ti`n` ku`shi o`zgergende bul toq ti`n` o`zgeriwshi magnit maydani` qon`si` konturlarda EQKini payda etedi. Toq o`tip ati`rg`an o`tkizgishler do`gereginde barli`q waqi`tta magnit maydani` payda boladi` ha`m toq o`tiwi toqtawi` menen magnit maydani` ha`m jog`aladi`. Demek, toq energiyasi`ni`n` ma`lim bir bo`legi o`tkizgish do`gereginde magnit maydani`n payda qi`li`wg`a sari`planadi`.
3. Sorawlar beriw ha`m og`an juwaplar beriw. 4. Bekkemlew: Sabaqti` bekkemlew ushi`n «Elektromagnitlik indukciya qubılısı» temasi`n oqi`ti`wda “Venn diagrammasi` usulin qollaw Fizika pa`ni ha`r qi`yli`tabiat ha`diyselerin ózinde qa`liplestirgen qiziqli` pa`n. Biraq joqari` klass(kurs)larg`a o`tken sayi`n temalar qi`yi`nlasi`p baradi`. Natiyjede kópshilik óquwshilar pa`ndi ózlestiriwge qiynaladi`. Baqlawlar, temani` tu`sinbegen oqiwshilsrdi`n` ko`pshiligi oqi`ti`wshi`g`a soraw bermeytug`i`nli`g`i`n ko`rsetedi. Eger oqiwshi` sabaqti`n` temasi`n tu`sinbegen jeri boyi`nsha oqi`tiwshi`ga soraw berip, temani` tu`sinip alsa , ol keyingi temalardi` tu`siniwde qi`nalmaydi. Usi` ayti`lg`anlardi` esapqa alg`an halda ha`r bir pedagog o`tip ati`rg`an sabag`i`n u`lken itibar beriwi, ha`m oqi`wshi` pikirin ti`n`lay biliwi kerek . Usi` jag`dayda jan`a pedagogikali`q texnologiyalardi` qollaw jaqsi` na`tiyje beredi. Jan`a pedagogikalıq texnalogiyanın` oqıu, bilimlendiriu, ta`rbiya ma`selelerinde baslı principlerine suyenip a`mel qılıuımız kerek boladı. Jan`a pedagogikalıq texnalogiyanın` baslı principi xa`zirgi uaqıtlarda jan`a qurıp atırg`an erkin puxaralıq ja`miyetimizdin` bas principlerin qurap turadı. Ma`selen, bul ja`miyette xa`r bir adam dun`yanı durıs tusinip jetisiu, xa`r bir jeke adam onda o`z ornın tabıu ushın izleniu sha`rt degen principlerden ibarat. Bizin` elimizde princip bolg`an ma`sele, 1991-jıldan g`a`rezsizlikti qolg`a kirgizgen kunnen baslap bilim xa`m ta`rbiyanın` maqseti, mazmunı tup-tiykarınan jan`alandı. Usi` ta`jriybeler tiykari`n interaktiv metodlar quraydi`, olardan biri «Venn diagrammasi`» metodi` boli`p tabi`ladi`. Bul metod oqi`wshi`larda temag`a tuwri` jandasi`wg`a, temani`n` tiykarg`i` tu`siniklerin ani`q tu`sinip ali`wi`na mu`mkinshilik jarati`p, kishi gruppalardi` jarati`w tiykari`nda sxema boyi`nsha a`melge asi`ri`ladi`. Jazi`w doskasi` o`z-ara ten` to`rt bo`lekke (temag`a baylani`sli`) bo`lip ali`nadi` ha`m ha`r bir bo`lekke to`mendegi su`wrette ko`rsetilgen sxemalar si`zi`ladi`.
1 2 3 Strategiya oqi`wshi`lar ta`repinen o`zlestirilgen teoriyali`q bilimler, mag`li`wmatlar yamasa da`lillewlerdi analiz qi`li`wg`a ja`rdem beredi. Strategiyani` qollaw basqi`shlari` to`mendegilerden ibarat: 1. Auditoriya oqi`wshi`lari` to`rt shruppag`a bo`linedi. Jazi`w taxtasi`na tapsi`rmani` ori`nlaw ushi`n kerekli ma`sla`ha`tler jazi`lg`an sxema si`zi`ladi`. 2.Ha`r bir gruppag`a bo`lek tapsi`rmalar beriledi. 3. Tapsi`rmalar ori`nlang`annan keyin, gruppa ishinen lider tan`lanadi`. 4. Lider gruppa ag`zalari` ta`repinen bildirilgen pikirlerdi uli`wmalasti`ri`p, jazi`w taxtasi`ndag`i` diagrammani` tolti`radi`. Uli`wma orta talim gruppalari`nda o`tiletug`i`n “Elektromagnitlik indukciya” temasi`n oqi`ti`wda joqari`dag`i` metodti` qollap ko`reyik. Da`slep oqi`ti`wshi` taza temani` tu`sindiredi: Indukcion tokti`n` payda boli`w sebeplerin, O`zlikindukciya ha`m o`z-ara indkuciya ha`diysesin ayti`p beredi. Temani` bekkemlew, oqi`wshi`lardi`n` temani` qanshelli o`zlestirgenligin biliw maxsetinde auditoriya oqi`wshi`lari` to`rt gruppag`a bo`linedi. Gruppalarg`a to`mendegi su`wrettegi sxema boyi`nsha sorawlar tarqati`ladi`.
I группа
II группа
III группа
3
2
1 .
1
3
2
IV группа Usi` diagrammalardi` tolti`ri`w ushi`n 10 minut waqi`t bkriledi. `erilgen waqi`t tamam bolg`annan keyin ha`r bir gruppa sorawlarg`a juwap beredi. Bunda gruppani`n` ha`r bir ag`zasi` o`z pikirin aytadi`.
1
3
2
3
2
1
Sonnan keyin oqi`ti`wshi` juwmaqlawshi` pikirdi aytadi`. Aqi`ri`nda aktiv oqi`wshi`lar si`yli`qlanadi`. Bul metodti` qollaw arqali` to`mendegi na`tiyjege erisiw mu`mkin: 1. Oqi`wshi`lar fizikali`q tu`siniklerdi sali`sti`ri`w ha`m uqsas tu`siniklerdi bir birinen parqi`n aji`rati`p biledi. 2. Bul metodta oqi`wshi` ti`n`laydi`, so`yleydi, sorawlarg`a juwap aladi` ha`m bahalanadi`. 3.Oqi`wshi`ni`n` temani`n` qaysi` bo`limin bekkemley alg`anli`g`i`n bilip ali`wg`a boladi`.
Esaplar shıg`arıw 1-esap. Juqa saqıynanın` orayındag`ı magnit indukciyası qanday, egerde o`teteg`ın toqtın` shaması J=10A? Saqıynanın radiusı r=5sm
r=5 sm
Anıqlanıwı B=? Sheshiliwi. Do`n`gelek toq bolg`anlıqtan indukciya B (2.4) formulası menen anıqlanadı. J r B 2 0 Orınlarına ma`n`islerin qoyıp,
biz to`mendegige iye bolamız. 1 bolg`anlıqtan 5 2 7 0 0 10 * 4 10 * 5 * 2 10 10 * 4 2 2
J J r B Tl yamasa Тл Тл B 126 10 * 10 * 4 6
juwabı Тл B 126
2-esap. Sheksiz uzın tuwrı tok arqalı J=50A toq ag`adı. O`tkizgishten r=5 sm qashıqlıqtag`ı tochkanın` magnit indukciyası nege ten`? Berilgeni: J=50A R=5 sm
Anıqlanıw kerek B-? Sheshiliwi. Magnit inducyai vektorının` san ma`nisi (2.5) formulası menen anıqlanadı. Demek, R J B 2 0
1 bolg`anlıqtan Тл Тл R J R J R J B 200 10 * 2 10 * 5 50 10 * 2 10 * 2 2 * 10 * 4 2 4 2 7 7 7 0
juwabı Тл B 200
7. Sabaqtı juwmaqlastırıw.
Sabaqlarg`a analiz Oqıtıwshılardın` pedagogikalıq mamanlıg`ın jetilisiwi-bul oqıtıwshılardın` o`zinin` pedagogikalıq ha`reketlerin ha`mme uaqıtta analizlew esaplanadı. O`tilgen ha`rbir sabaq oqıtıwshının` professional`lıg`ın o`simi boladı egerde pedagog o`zinshe teren` ha`m kritikalıq turde o`z` sabag`ın tallap bilse. Braqta sonnı eske alıw kerek sabaqqa analiz ayırıqsha bilimdi, uqıplılıqtı sonımenen birge u`sı protsesske ayrıqsha kewiil bo`liniwdi talap etedi.
Ha`zirgi uaqıttag`ı oqıwshılarg`a bilim beriw ha`m ta`rbiyalawdın` global` maqsetlerin asırıw. Fizika pa`nin oqıtıwda ilimi-pedagogikalıq talaplardın` orınlanıwın ta`miynlew Fizika pa`ni boyınsha jetilistirilgen programmanın` talapların orınlaw. Bir orfografiyalıq rejim talapların saqlaw Sabaqqa qoyılatug`ın ha`zirgi didaktikalıq talaplardı orınlaw Fizika pa`ni boyınsha oqıtıwshılardın` joqarı sapadag`ı bilimi, oqıwg`a uqıplılıg`ı ha`m ko`nligiwleri kerek Sabaqtı o`tkende biz 1-den o`tken sabag`ımız maqsetine qanday da`rejede jetti, sonı anıqlawımız kerek. 2-den o`tilgen sabaqtın` mazmunı qanday boldı yag`nıy oqıtıw programmasının` talabına juwap beredime, oqıw materialı durıs saylap alıng`anba, klass oqıwshılarının` qa`ddine sa`ykes keledime, pa`n ishindegi ha`m pa`n aralıq baylanıslar islendime.
1. Temanın` ornın tabıw kerek, sabaqtın` ulıwma maqsetin ayırıw 2. Sabaqqa tiysli 3 turli kitap saylap alıw kerek ilimi, ilimi-pedagogikalıq, metodikalıq. 3. Oqıw programmasın qarap shıg`ıw, onda tusindiriwleri oqıp shıg`ıw, berilgen sabaqqa programmada oqıtıwshıdan neler talap etiledi. 4. Oyımızda oqıwlıqtag`ı materialdı yadqa tusiremiz, tayanısh bilimlerdi, uqıplılıqtı, ko`nligiwdi saylap alamız. 5. Sabaq maqsetin konkretlestiremiz, tiykarg`ı ma`seleni ayırıp alamız, maqsetti formulirovka jasaymız ha`m sabaq planına kirgizemiz. 6. Sabaqtın` bas ideyasın ayırıp alamız. Sabaq uaqıtında oqıwshı neni tusindiriw kerek, nenii yadında saqlaw kerek ha`m sabaqtan son` neni biliwi ha`m qanday uqıplılıqqa iye bolıw kerek sonı anıqlawımız kerek. 7. Bilim beriwdin` en` effektiv usılların saylap alıw 8. Sabaqlıq planında sabaqtın` barısın jazıp barın` ha`m barlıg`ın putin bir qubılıs turinde qaran`.
1. Jıynaqlı bolın`, anıq ha`m tusinikli etip ma`seleni qoyın` ha`m onı izbe-iz a`melge asırıwdı maqsetke jetiwge alıp barın` 2. Oqıwshılar menen birlikte bolın`, oqıwshılardın` zeynine tiymen`, olardın` bilmeenligi ushın ashulanban`
3. Juwap berip atırg`an oqıwshını bo`lmen`, aytsın sebebi anıq emes juwap sorawdın` ma`nisine tusinbegenlikten bolıw mumkin. 4. Tapsırmalar ha`m
instruciyalar anıq bolıw kerek. Oqıtıwshılardın` qızıg`ıwshılıg`ın joyıltıw sabaqtın` temasın o`zgertip jiberedi. Qosımsha meterial kirgiziwimiz kerek boladı. 5. Oqıwshılardın` aytqanların qatan` baqlap barıw kerek. Oqıwshılardın` qızıg`ıwshılıg`ın joyıltıw kerek boladı. 6. Dıqqattın` ko`rsetkishi bolıp tın`lawshının` aktiv otırısı, oqıtıwshıg`a dıqqat penen qaraw, tapsırmag`a dıqqat toplawı 7. Waqıttı unemlew, sabaqtı uaqıtında baslap qon`ırawg`a shekem kurs 8. Oqıshılarg`a qoyg`an talaplardı tolıg`ımenen orınlanıwın talap etiw. 9. Sabaq o`tiw tempi intensivligi bolıw kerek, braqta oqıwshılardın` oqıw materialların qabıllawg`a kewil bo`liniwi kerek. 10. Oqıwshılardın` sorawına ayrıqsha itibar beriw kerek, olardın` initsiativasın qollaw kerek.
Sabaq tamam boldı. Sabaq turalı oylanıw kerek, analizlew kerek, o`zinin` is ha`reketin`sdi ha`m oqıwshılardın` jetispegenligin ha`m jetiskenligin baqalaw kerek.
Kurs jumısı boyınsha juwmaqlar Solay etip joqarıdag`ı aytılg`anlar kurs jumısının` aktuallıg`ın ko`rsetedi. Kurs jumısı 2 baptan turadı. I. Bap. A`debiy sholıwg`a bag`ıshlanadı. Bunda biz magnit maydanına, toqlı konturg`a, magnit maydanının` indukciya vektorına qısqasha toqtap o`temiz. Onnan keyin elektromagnitizm nızamları bolg`an Bio-Savara-Laplas ha`m Amper nızamlarına ha`m elektromagnitlik indukciya qubılısına sonday-aq Faradey ta`jiriybesine toqtaymız. Baptın` juwag`ında inducion mexanizmli elektr o`lshew a`sbaplrın sholıp o`temiz. II Bap. “Elektromagnitlik indukciya qubılısı” temasın oqıtıw metodikasına bag`ıshlang`an bolıp, bunda sabaqqa tayarlıq, sabaqtı o`tiw ha`m sabaqqa analiz jasawdan turıp, o`z betinshe islew ushın materialdan turadı. Sonın` menen birge oqıwshılar menen kontaktti qalay jasaw kerek usıg`an bag`ıshlang`an. Elektromagnitlik indukciya qubılısı temasın o`tiwdegi demonstratsiyalıq, laboratoriya jumsının` ha`m esap shıg`arıwdın` a`hmiyeti. Bul bap atları ko`rsetilgendey sabaqtı bekkem tusiniw ushın demonstratsiyanın`, laboratoriya jumsının` ha`m esaplar shıg`arıwdın` a`hmiyetine hám metodikasına bag`ıshlang`an. Paydalanılg`an a`debiyatlar 1.
FIZIKA I qism. Akademik litsey va kasb-hunar kolledjleri uchun darslik Ǵaniev A.G., Avliyoqubov A.K., Almardonova G.A. Toshkent “Oqituvchi” 2003. 2. Fizikadan masalalar twplami. Akademik litsey va kasb-xunar kolledjlar uchun J.Nurmetov, M.İ. İsroilov, M. Nishonova, A. Avliekulov Toshkent “Ukituvchi” 2002. 3. A. Numonxujaev va boshqalar. Fizika. Ma`ruza matni. 1 -qism. T. Uqituvchi, 2002. 4. A. Numonxujaev va boshqalar. Fizika. Ma`ruza matni. 2-qism. T. Uqituvchi, 2002. 5. J. Nurmanov va boshqalar. Fizika laboratoriya ishlari. T. Uqituvchi, 2002. 6. Tursunov S., Kamolov J. “Elektr va magnetizm”, 1996 y. 7. Maxmudova X.M. “Elektr zanjir qismlarini órganish”. Toshkent, TDPU. 2005 y. İnternet saytlari 1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 4. www. edu. uz 5. tdpu-INTRANET. Ped 6. www. astronet. ru Download 489.31 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling