Bir jinsli differensial tenglamaga keltiriladigan differensial tenglamalar


Download 101.39 Kb.
Pdf ko'rish
Sana29.11.2020
Hajmi101.39 Kb.
#154882
Bog'liq
4 Bir jinsli differensial tenglamaga keltirila


Bir jinsli differensial tenglamaga keltiriladigan differensial 

tenglamalar 

Ushbu 














2

2

2



1

1

1



c

y

b

x

a

c

y

b

x

a

f

y

  

 



 

 

(1.4.1) 



ko‘rinishdagi  differensial  tenglamaning  umumiy  yechimini  topish  uchun,  uni 

o‘zgaruvchilari  ajraladigan  yoki  bir  jinsli  differensial  tenglamalarga  keltiramiz. 

Buning uchun quyidagi hollarni ko‘rib chiqamiz: 

1-hol. Aytaylik 

1

2



0

c

c

 


 bo‘lsin. Bu holda (1.4.1) differensial  tenglama 













y



b

x

a

y

b

x

a

f

y

2

2



1

1

 



 

 

 



 

(1.4.2) 


ko‘rinishni oladi. Oxirgi (1.4.2) differensial  tenglamani ushbu 

1

1



2

2

,



0

y

a

b

y

x

y

f

h

x

y

x

a

b

x





 

 




 


 





 

 

 



 

(1.4.3) 


ko‘rinishda yozish mumkin. Bu esa bir jinsli differensial tenglamadir. 

 

2-hol.  Aytaylik 

2

1

,c



c

  o‘zgarmas  sonlarning  kamida  bittasi  noldan  farqli 

bo‘lib, quyidagi 

1

1



1

2

2



2

0,

0



a x b y

c

a x b y

c

 



 


  

 

 



(1.4.4) 

to‘g‘ri chiziqlar 

)

,

(



0

0

y



x

 nuqtada kesishsin. U holda koordinatalar boshini 

)

,

(



0

0

y



x

 

nuqtaga  ko‘chirsak,  berilgan  differensial    tenglama  bir  jinsli  differensial  



tenglamaga keltiriladi. Haqiqatan ham, (1.4.1) differensial  tenglamani ushbu 













)



(

)

(



)

(

)



(

0

2



0

2

0



1

0

1



y

y

b

x

x

a

y

y

b

x

x

a

f

y

 

 



 

 

 



ko‘rinishda yozib, 

0

0



,

x

x

t

y

y

z



 



 

 

 



 

 

almashtirish bajarsak, 



z

y



 ekanligidan quyidagi 



dt

dz

z

z

b

t

a

z

b

t

a

f

z













,

2



2

1

1



 

 

 



 

 

differensial  tenglama hosil bo‘ladi. Bu esa bir jinsli differensial  tenglamadir. 



 

3-hol.  Faraz  qilaylik, 

2

1



,c

c

  sonlarning  kamida  bittasi  noldan  farqli  bo‘lib, 

(1.4.4) to‘g‘ri chiziqlar o‘zaro parallel bo‘lsin. U holda  

1

2



1

2

,



kb

b

ka

a



  

 

 



 

 

 



munosabatlar bajarilgani uchun (1.4.1) differensial  tenglama quyidagi ko‘rinishni 

oladi: 














2

1

1



1

1

1



)

(

c



y

b

x

a

k

c

y

b

x

a

f

y

 



 

 

 



Bu  differensial    tenglama 

y

b

x

a

z

1

1



  almashtirish  yordamida  o‘zgaruvchilari 



ajraladigan differensial  tenglamaga keltiriladi. Haqiqatan ham, quyidagi 

y

b

x

a

z

1

1





 

 

 



 

 

 



y

b

a

z



1



1

 

 



 

 

 



 

 

belgilashlar natijasida  













2



1

1

1



c

kz

c

z

f

b

a

z

   


 

 

 



 

differensial    tenglamaga  ega  bo‘lamiz.  Bu  esa  o‘zgaruvchilari  ajraladigan 

differensial tenglamadir. 



 

Download 101.39 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling