Бирлашган Миллатлар Ташкилоти


Download 89 Kb.
bet1/2
Sana28.12.2022
Hajmi89 Kb.
#1010479
  1   2
Bog'liq
1351588178 23747


Бирлашган Миллатлар Ташкилоти
Режа:



  1. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти тузилиши, максади, вазифаси.

  2. БМТ ва Узбекистон.

  3. БМТнинг Низоми, тузилиши, асосий вазифаси.

1. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти тузилиши, максади, вазифаси


Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг тузилиши инсоният тарихида руй берган мухим сиёсий вокеадир.


«Бирлашган Миллатлар» деган тушунча биринчи марта Америка Кушма Штатлари Президенти Франклин Рузвельт таклифига кура 1942 йил 1 январда Бирлашган Миллатлар Декларациясида кулланилди. Бунга асосий сабаб, 26 мамлакатнинг уз хукуматлари номидан Иккинчи жахон урушининг бошланишига сабабчи булган давлатларга карши бирлашишига карор килиниши булди. Бу тушнча кейинчалик Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) да узининг тула ва аник ифодасини топди.
1945 йил 25 апрелдан 26 июлгача Америка Кушма Штатларининг Сан-Франциско шахрида 50 та давлат вакиллари иштирокида Бирлашган Миллатларнинг конференцияси булиб утди. Бу конференцияда халкаро ташкилот тузиш хакида карор кабул килинади ва Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Низоми тасдикланади. Хитой, СССР, Англия ва АКШ (1944 йил август ойида) давлатлари вакиллари томонидан кабул килинган лойиха мазкур Низомга асос килиб олинди.
1945 йил 26 июнда БМТнинг Низоми 50 та мамлакат вакиллари томонидан тасдикланди. Кейинчалик Польша давлатининг бу Низомни тасдиклаши муносабати билан 51 та давлат БМТнинг таъсисчилари булдилар. БМТ 1945 йилнинг 24 октябрида таъсис этган купчилик давлатлар томонидан ратификация килинган кундан бошлаб юридик кучга булди, яъни амал кила бошлади. Шундан буён 24 октябрь хар йили Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) нинг ташкил топган куни сифатида дунёнинг барча мамлакатларида нишонланади.

  1. БМТ ва Узбекистон

Узбекистон Республикасининг БМТга аъзо булиши унинг ижтимоий-сиёсий хаётида, халкаро майдондаги фаолиятида мухим вокеа булди. Узбекистоннинг БМТдек нуфузли халкаро ташкилотнинг тенг хукукли аъзоси булиши унинг жахон хамжамиятидаги обру-эътиборининг ошишига, халкаро муносабатларидаги фаолиятининг кенгайиб боришига олиб келди.


БМТнинг давлатлар ва халклар такдирида, жахондаги барча эркпарвар халклар такдирида тутган оламшумул тарихий ролини Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг 48-сессиясида килган маърузасида куйидагича жуда аник килиб таърифлаб берган эди: «Бизнинг тасаввуримизда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти барча давлатларнинг, минтакаларнинг, бутун жахон хамжамиятининг энг муим муаммоларини мухокама килиш ва ечиш учун тузилган ноёб ташкилотдир. БМТ -- бу халкларнинг тинч-тотув яшашга булган эзгу иродасининг буюк рамзи, инсоният маънавий тараккиётининг ёркин нишонасидир».
Узбекистоннинг БМТга аъзо булиши мамлакатимизнинг миллий хавфсизлигини саклашда мухим ахамиятга эгадир. Эндиликда Узбекистон уз хавфсизлигини таъминлашнинг ишончли таянчига эга булди. Унинг тинчлиги ва хавфсизлигига карши бирон-бир куч тахдид холлари руй берган такдирда, у БМТга мурожаат килиши, унинг ёрдами ва куллаб-кувватлашига хаклидир.
Узбекистоннинг бу нуфузли ташкилотдаги иштироки факат мамлакатимиздагина эмас, шунинг билан бирга Марказий Осиёда хам тинчлик ва баркарорликни саклаш гаровидир.
Узбекистон Республикаси БМТга аъзо булганидан буён утган давр мобайнида мамлакатимизнинг бу халкаро ташкилот билан алокалари тобора кенг тус олиб бормокда. Бу алокаларнинг ривожланишида БМТнинг 1993 йилда иш бошлаган ваколатхонасининг ахамияти каттадир. Ваколатхона уз ишини бошлаган кунларданок, орадан куп вакт утмай, у уз таркибига БМТнинг Тараккиёт дастури, Кочоклар иши буйича ваколатли Олий Комиссари, Болалар жамгармаси, Саноат тараккиёти дастури, Наркотикларни назорат килиш буйича дастур, Согликни саклаш ташкилоти, Ахоли жойлашиши жамгармаси каби куплаб ихтисослашган муассасаларни уз таркибига бирлаштирди ва улар фаолиятини муофиклаштириб келмокда.
Эндиликда Узбекистоннинг БМТ ва унинг ихтисослашган ташкилотлари билан икки томонлама ва куп томонлама хамкорлиги кенг тус олмокда. Бу хамкорликда инсон хукуклари ва эркинликларини химоя килиш сохасида олиб борилаётган ишлар бегараз ёрдам бермокда.
3. БМТнинг Низоми, тузилиши, асосий вазифаси

БМТ Низоми Мукаддима ва 3 та моддага булингант 19 та бобдан иборат. Мукаддимада барча халклар ва давлатларнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилотига бирлашиш сабаблари. Тамойиллари ва максадлари баён этилган.


Мукаддиманинг сунгида БМТ ташкил этилганлиги баён килинган: «... тегишли хукуматлар узларининг Сан-Франциско шахрида тупланган ва такдим этган ваколатлари оркали Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг ушбу Низомини кабул килишга рози булдилар ва шу билан «Бирлашган Миллатлар » деб номланган халкаро ташкилот таъсис этдилар».
Низомда БМТнинг максад ва тамойиллари курсатилган.
Максадлар:

  1. халкаро тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш;

  2. миллатлар уртасида дустлик муносабатларини узаро тинчлик ва такдирини узи белгилаш тамойилига асосан ривожлантириш;

  3. халкаро иктисодий, сойиал, маданий ва гуманитар характердаги муаммоларни ечишда хамкорлик килиш хамда инсон хукуклари ва эркинликларини хурматлашга каратилган харакатларни такдирлаш ва ривожлантириш;

  4. ушбу умумий максадларга эришида миллатлар харакатини мувофиклаштиришда марказ вазифасини бажариш.

  5. Тамойиллар:

  6. барча аъзоларнинг суверн тенглиги;

  7. барча аъзолар ушбу Низомга биноан узлари олган мажбуриятни сидкидилдан бажариши;

  8. улар узларининг барча халкаро низоларини тинчлик йули билан ечишлари керакки, тинчлик, хавфсизлик ва адолат хавф остида колмасин;

  9. улар узларининг халкаро муносабатларида бошка давлатларга нисбатан куч ишлатиш ёки дук-пупсалардан узларини тийишлари керак;

  10. улар Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг низомига биноан кураётган харакат ва тадбирларга хар томонлама кумаклашишилари керак, хамда БМТ кайси бир давлатга нисбатан мажбурлаш ёки бошка чора курган булса, бу давлатга ёрдам беришдан узларини тийишлари зарур;

  11. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) унга аъзо булмаган мамлакатларни хам ушбу тамойилга амал килишларини таъминлайди, чунки бу бутун дунёда тинчлик ва хавфсизлик таъминланиши учун зарурдир;

  12. Низом БМТга хеч качон давлатларнинг ички масалаларига доир ишларига аралашиш хукукини бермайди.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)га хар кандай тинчликсевар давлат уз ихтиёрига биноан унинг Низомини тан олган ва БМТнинг олиб бораётган ишларини куллаб-кувватлаган такдирда аъзо булиши мумкин.
Аъзоликка янги давлатлар Хавфсизлик Кенгаши, Бош Ассамблея томонидан кабул килинади. Маслан, Узбекистон 1992 йил 2 мартда Бош Ассамблея томонидан БМТга аъзо этиб кабул килинади.
Низомга биноан БМТнинг махсус тиллари: хитой, инглиз, француз, рус ва испан тилларидир. Кейинчалик бу руйхатга араб тили хам киритилган.
БМТ Низомига кура унинг олтита органи мавжуддир. БМТ фаолиятини мувофиклаштиришда бу идораларнинг роли ва ахамияти бенихоя каттадир. БМТ узининг бутун фаолиятини ана шу идоралар ёрдамида амалга оширади.

Бош Ассамблея


БМТнинг бош маслахат идорасидир. У аъзо булган хар бир давлатнинг авкилларидан иборат булиб, уларнинг хар бири бир овозга эгадир. Куйидаги ута мухим масалалар: тинчлик ва хавфсизлик, янги аъзоларни кабул килиш, бюджет масаласи буйичакарорлар 2-3 купчилик овоз билан кабул килинади. Бошка амсалалар эса оддий купчилик овоз бериш йули балан хал этилади. Бош Ассамблея уз сессиясига йилда бир марта тупланади. Одатда сессия хар йилнинг сентаябрь ойидан бошланиб декабарнинг урталаригача давом этади ва уз ишини янги йил олдидан тугаллайди.


Хар сессия чакирлиганда у узига янги раис ва унинг 21 та муовинини хам да 7 та кумитанинг раисларини сайлайди.

Кумиталар





  1. Куролсилантириш ва халкаро хавфсизлик кумитаси (биринчи кумита).

  2. Иктисодий ва молиявий масалалар кумитаси (иккинчи кумита).

  3. Сойиал ва гуманитар масалалар хамда маданият масалалар кумитаси (учинчи кумита).

  4. Социал-сиёсий масалалар, мустамлакачиликни тугатиш кумитаси (туртинчи кумита)

  5. Маъмурий ва бюджет масалалари кумитаси (бешинчи кумита).

  6. Хукукий масалалар кумитаси (олтинчи кумита).

Кумиталар уз мажлисларида курилган масалалар юзасидан оддий купчилик овоз бериш йули билан карорлар кабул килади.
Низомда Хавфсилик кенгашига халкаро тинчлик ва хавфсизлик учун жавобгарлик юклатилган. Кенгаш 15 та аъзодан иборат, 5 таси доимий аъзолар: Хитой, Франция, Россия, Англия, АКШ ва 10 таси эса икки йиллик муддатга Бош Ассамблея томонидан сайланади.
Иктисодий ва ижтимоий кенгаш асосий иктисодий идора хисобланади. БМТнинг иктисодиётига тегишли барча масалаларини куради ва тартибга солади. Кенгаш 54 та аъзодан иборат булиб, уч йил муддатга сайланади ва улар- хар бири бир овозга эгадир. Курилган масалалар оддиу купчилик овоз бериш йули билан хал этилади. Кенгаш БМТнинг иктисодий ва ижтимоий сохадаги фаолияти учун жавобгардир.
Халкаро суд Гаага (Нидерландия) шахрида жойлашган. Унинг статуси, яъни вазифаси ва хукуклари Низомда белгиланган. Унга аъзо давлатлар ва аъзо булмаган давлатлар хам мурожаат килишлари мумкин. Шарти шуки, хар бир давлат учун Хавфсизлик Кенгашининг тавсиясига биноан Бош Ассмбеля рухсат бериши керак. Судга жисмоний шахс, яъни якка тартибда фукаролар мурожаат кила олмайдилар. Хавфсизлик Кенгаши ва Ассамбеля хар кандай хукукий характердаги масала юзасидан тушунчалар, шархлар олиши мумкин.
Халкаро суд уз фаолиятида куйидаги масалаларга, манбаларга асосланади:

  • халкаро Конвенциялар;

  • халкаро пактлар;

  • халклар томонидан кабул килинган умумий хукук тамойиллари;

  • суд карорлари ва таникли мутахассилар доктриналари.

Суд тарафларнинг розилигига биноан адолат юзасидан масалани хал килиши мумкин.
Халкаро суд 15 та сайланган аъзолардан иборат. Улар мутахассисликларига кура Ассамблея ва Хавфсизлик Кенгашлари томонидан 9 йил муддатга сайланадилар ва кайта сайланишлари мумкин.
Котибият турли давлатлар вакилларидан ташкил топган булиб, Нью-Йорк ва бошка аъзо давлатларнинг шахарларида хам иш юритади. Вазифаси БМТнинг сиёсатини, иктисодий, ижтимоий фаолиятини жойларда амалга оширишдан иборат. Котибият жуда купчиликни ташкил этади. Улар 170 дан ортик мамлакат вакилларидан, 14000 кишидан иборат. Буларнинг барчасига Бош Котиб рахбарлик килади. У Хавфсизлик Кумитаси тавсиясига биноан Ассамбеля томонидан 5 йил муддатга сайланади, кайта сайланиши мумкин. Бош котиблик лавозимига тажрибали, доно сиёсатичи, дипломат шахс сайланади.
Хар икки йил давомида Ассмбеля томонидан БМТнинг бюджети тасдикланади. Бош котиб томонидан бюджет лойихси 16 экспертлардан иборат кумита киритилади ва мухокама килинади. Масалан 1994-1995 йиллар учун бюджет 2580200200 долларни (АКШ) ташкил этди.
Бюджет 12 йуналишда сарфланади:

  1. Сиёсатни ишлаб чикиш, рахбарлик ва мувофиклаштири ишлари.

  2. Сиёсий масалалар.

  3. Халкаро одил судлов ва хукук.

  4. Ривожланиш максадида халкаро хамкорлик.

  5. Ривожланиш максадида минтакавий хамкорлик.

  6. Инсон хукуки ва гуманитар масалалар.

  7. Жамоатчилик асосидаги маълумот.

  8. Умумий таъминот хизмати.

  9. Узаро молиявий фаолият ва махсус харажатлар.

  10. Хизматчилардан ушлаб колинадиган соликлар хажми.

  11. Капитал харажатлар.

  12. Инспекция ва суриштирув бошкаруви.

Адабиётлар:






  1. Download 89 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling