Bitiruv malaka ishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

“XOMILADORLIK VAQTIDA EMOTSIONAL HOLATLARNING O'ZGARUVCHAN DINAMIKASI”

mavzusida

BITIRUV MALAKA ISHI

Toshkent-2020

Mundarija

Kirish……………………………………………………...………..…............

I–Bob. Homiladorlik vaqtida shaxsda yuzaga keladigan o’zgarishlarning psixologik tavsifi ...................................................................................................

1. 
   Homiladorlik davrida havotirlanishni yuzaga kelishi ......................................
   
2. 
   Shaxs psixik rivojlanishida havotirlanish xolatini ilmiy tadqiq etilishi va bu boradagi ilmiy qarashlarning rivojlanishi..........................................................
   

II-Bob. Homiladorlik vaqtida xavotirlanishni yuzaga keltiruvchi omillar……...…

2.1. Shaxsdagi xavotirlanish xolatini jaxon psixolog olimlari tomonidan o‘rganilganligi .................................................................................................

2.2. Xavotirlanishni aniqlashga qaratilgan metodika tavsifi..................................

Xulosa ………………………………………………………………........................

Psixologik-pedagogik tavsiyalar………….……………………..............................

Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………................................

Kirish

Bu yorug' jahonda neki jonzot bo'lsa, barchasi bolasi uchun qayg'uradi, hatto og'zida don tashib boqadi, himoyalab voyaga etkazadi.

Butun mavjudot orasida eng ulug', eng mukarram etib yaratilgan inson farzandi, uning baxti, kelajagi uchun butun borlig'ini, kerak bo'lsa butun umrini bag'ishlaydi.

Bu borada bizning millatimizga – o'zbek xalqiga etadigani kam topilsa kerak. Farzand ko'rish, uni sog'-salomat katta qilish, baxtu iqbolini ko'rish xalqimiz uchun eng ezgu orzu, oliy baxt hisoblanadi.

Bu bejiz emas. Chunki har bir oilaning kelajagi shu oilada qanday farzand voyaga etayotganiga bog'liq. Oila – jamiyatning kichik, lekin g'oyat muhim bo'g'ini. Demak, butun mamlakatning kelajagi shu yurt farzandlariga bog'liq. Shuning uchun ham O'zbekiston mustaqillikka erishgan kunlardanoq Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida millat taqdiri, mamlakat kelajagi haqida o'ylash, uning huquqiy asoslarini ishlab chiqish, zarur shart-sharoitlar yaratish davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biri etib belgilandi. Mustaqillikka erishganimizdan keyin oradan ko'p o'tmay davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan “O'zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to'g'risida”gi qonun qabul qilindi. Mustaqil O'zbekistonning birinchi ordeni “Sog'lom avlod uchun” deb ataldi.

Bunday sa'y-harakatlar zamirida chuqur ma'no-mazmun mujassam. Millatning nasl-nasabi tozalanishi kerak edi. Chunki sobiq sho'ro tuzumi davrida nainki o'zbek xalqining, balki sobiq ittifoq hududidagi barcha millatlarning nasl-nasabi deyarli buzilib bo'lgan edi. O'sha tuzum, o'sha mafkura rahbarlari sovet davlatida har xil millat bo'lmaydi, yagona sovet xalqi vujudga keldi, deb aytgani, gazetalarda yirik-yirik harflar bilan yozilgani, ko'chalarda, baland binolar peshtoqiga shior qilib osib qo'yilgani bor gap. Eslab ko'ring, o'sha zamonda tug'ruqxonalarda chaqaloq onasiga uch kundan keyin olib kelingan. Ungacha tug'ruqxonadagi onalardan sut olib, hammasini aralashtirib, ana shu aralashma sutni chaqaloqlarga berishgan. Bunday “tadbir” zamirida ham yuqorida aytganimiz yagona sovet xalqini yaratish g'oyasi yotganiga kim shubha qiladi. Turli ota-onalarning farzandlari o'zlari bilmagan holda aka-uka, opa-singil, aka-singil bo'lib qolgandir balki, chunki ular sut emishgan. Endi bu yog'ini o'zi o'ylab ko'ravering...

Xalqimizda sut bilan kirgan jon bilan chiqadi, degan naql bor. Ona sutidek halol degan gap bekor aytilmagan. Demak, bolaning kelajakda qanday inson bo'lib voyaga etishida (tarbiyaning o'rnini, ahamiyatini inkor etmagan holda) ona sutining ahamiyati juda katta.

Mustaqillikka erishganimizdan keyin avvalo tug'ruqxonalar tubdan o'zgardi, ulardagi sharoitlar xalqaro me'yorlar darajasiga ko'tarildi. Eng muhimi, bola tug'ilishi bilan onasi qo'liga beriladigan bo'ldi, chaqaloq og'iz sutini o'z onasi ko'kragidan emadagan bo'ldi. Bu mayda gap yoki kichik masala emas. Har qanday fe'l-atvor – yaxshi fazilatlar ham, nomaqbul odatlar ham ona suti orqali inson qoniga singadi. Qon-qoniga singib ketgan degan ibora zamirida chuqur ma'no bor. Ota-onaga, qarindosh-urug'larga, elu yurtga mehr-muhabbat, sadoqat tuyg'ulari ham shunday.

Nasl-nasab masalasiga xalqimiz azal-azaldan nihoyatda jiddiy, mas'uliyat bilan qaragan. Amir Temur davrida bu borada ko'p ish qilingan. Sohibqiron bu masalaga alohida ahamiyat bergan: “O'g'illarim, nabiralarim va yaqinlarimni uylantirmoq tashvishida kelin izlamoqqa e'tibor berdim. Bu ishni davlat yumushlari bilan teng ko'rdim. Kelin bo'lmishning nasl-nasabini, etti pushtini surishtirdim. Xos odamlar orqali sog'lik-salomatligini, jismoniy kamolotini aniqladim. Kelin bo'lmish nasl-nasabi, odob-axloqi, sog'lom va baquvvatligi bilan barcha qusurlardan xoli bo'lsagina, el-yurtga katta to'y-tomosha berib, kelin tushurdim”.

Oradan olti asr o'tib Islom Karimov millatning nasl-nasabini, sog'lom avlod masalasini davlat siyosati darajasiga ko'tardi. Prezidentimiz deyarli har bir chiqishida sog'lom avlod, yoshlar masalasiga e'tibor qaratadi. Farzandlarimiz bizdan ko'ra kuchli, bilimli, dono va, albatta, baxtli bo'lishlari shart, degan g'oyani istiqlolning ilk yillarida ilgari surgan. Farzandlarimizning sog'lom tug'ilishi, o'sishi, o'qishi, voyaga etishi uchun qilingan ishlarning salmog'i juda ulkan. “Bolalarni asraylik” xalqaro tashkiloti tomonidan tuzilgan reytingda o'sib kelayotgan yosh avlod salomatligi haqida eng ko'p g'amxo'rlik ko'rsatadigan davlatlar orasida O'zbekiston 9-o'rinni egallagani bejiz emas yoki o'z-o'zidan bo'lib qolgani yo'q.

Mamlakatimizda sog'lom bola, sog'lom avlod masalasiga kompleks yondoshilmoqda. Boshqacha aytganda, sog'lom bola tug'ilishi uchun avvalo ota-ona sog'lom bo'lmog'i lozimligiga katta e'tibor berilmoqda. Prezidentimiz O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 23 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasida “Sog'lom bola sog'lom va ahil oilaning mevasi bo'lib, faqatgina sog'lom onadan sog'lom bola tug'iladi”, deb alohida ta'kidladi. Bu masala mamlakatimiz mustaqillikka erishgan ilk yillardan alohida e'tiborda. O'sha ma'ruzada davlatimiz rahbari buni alohida qayd etdi: “Biz mustaqillikka erishganimizdan so'ng sog'lom va barkamol avlodni voyaga etkazish, birinchi navbatda oila, onalik va bolalikni himoya qilish masalasini o'zimiz uchun eng muhim, ustuvor vazifa sifatida belgilab oldik”.

Buning amaldagi isbotini yillarning nomlanishi va shu asosda davlat dasturlari ishlab chiqilib, hayotga joriy etilgani misolida yaqqol ko'rishimiz mumkin. Oila yili, Ayollar yili, Sog'lom avlod yili, Ona va bola yili, Sihat salomatlik yili, Yoshlar yili, Barkamol avlod yili, Sog'lom bola yili. Bularning zamirida sog'lom ona va sog'lom bola masalasi mujassamdir. Skrining markazlari, perinatal markazlar barpo etilgani avvalo onalarning, shu bilan birga, homilaning sog'lom bo'lishiga alohida e'tibor qaratilayotganiga yorqin misoldir.

Yana bir muhim jihat: sog'lom tushunchasiga keng ma'noda qarash va yondashish lozim. “Biz sog'lom bola deganda nafaqat jismoniy, balki ma'naviy jihatdan ham sog'lom bolani o'zimizga tasavur etamiz”, deb ta'kidladi davlatimiz rahbari. Darhaqiqat, jismoniy va ma'naviy sog'lom farzand ota-onaning baxti. Demak, jamiyatning baxti. Shu bois bolaning yo jismonan, yo ruhan nogiron bo'lib tug'ilishiga olib kelishi mumkin bo'lgan holatlarni bartaraf etish uchun barcha chora-tadbirlar ko'rilmoqda. Bular – erta turmush qurish va yaqin qarindoshlar o'rtasidagi nikohning oldini olish, nikohga kiruvchilarning sog'ligini tibbiy ko'rikdan o'tkazish kabi g'oyat muhim masalalardir.

Bolaning jismonan sog'lom, ruhan tetik, irodasi mustahkam, qat'iyatli bo'lib o'sishida sportning o'rni g'oyat katta. Shu bois mamlakatimizda bolalar sportini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilayotir. Prezidentimiz tashabbusi bilan Bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasi tuzilgani va ushbu jamg'arma homiylik kengashining raisi davlatimiz rahbarining o'zi ekani bu masalaga naqadar jiddiy e'tibor qaratilayotganini yaqqol ko'rsatib turibdi. Bunday xolat, ya'ni bolalar sportini rivojlantirish bo'yicha maxsus jamg'arma tashkil etilishi va davlat rahbarining o'zi unga mas'ul bo'lishi dunyoning hech bir mamlakatida kuzatilmaydi.

Bugungi kunda bolalarni, jumladan, qizlarni sportga jalb etish ommaviy tus oldi. Zero, mazkur jamg'armani tuzishdan asosiy maqsad ham ana shu – bolalarning sport bilan shug'ullanishini odat tusiga kiritish, shu orqali sog'lom avlod tarbiyasini yo'lga qo'yishdir. Ushbu ezgu niyatlarni amalga oshirish uchun nainki poytaxtimizda yoxud viloyatlar markazlarida, balki uzoq-uzoq qishloqlarda ham zamonaviy sport inshootlari qurildi va qurilmoqda. Ular sport inventarlari va jihozlari bilan ta'minlangan. Eng asosiysi, ushbu sport maskanlaridan foydalanish koeffitsenti yildan yilga oshib borayotir.

Ana shunday e'tibor va g'amxo'rlik samarasida o'g'il-qizlarimiz sportning turli yo'nalishlari bo'yicha Osiyo va jahon chempionatlarida, Olimpiya o'yinlarida yuqori natijalarni qo'lga kiritmoqda.

Ertasini o'ylagan xalq farzandlari sog'ligi va tarbiyasiga ustuvor vazifa sifatida qaraydi. Bu yo'lda vaqtni ham, mablag'ni ham – hech narsani ayamaydi. Buni O'zbekistonda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan betimsol ishlar va uning ulkan natijalari oynadek ko'rsatib turibdi. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti tomonidan O'zbekistonning bu boradagi boy tajribasi ko'plab davlatlar uchun namuna sifatida tavsiya etilgani ham bejiz emas.

Bolaning har jihatdan sog'lom ulg'ayishi, uning yorug' kelajagini ta'minlash bir oylik, yoki bir yillik ish emas. Bu – uzlukona jarayon. Zero, inson bor ekan, farzand dunyoga keladi, farzand tug'ilar ekan, uning o'ziga xos quvonchu tashvishlari ham bo'ladi. Balki inson hayotining mazmuni shudir...

Mustaqillikning ilk yillarida tug'ilgan bolalar yigirmadan oshdi. Ular bilan suhbatlashib ko'ring-a. Sobiq tuzum davridagi yigirma yoshli bola bilan bugungi yigirma yoshli o'g'il-qizlarning dunyoqarashi, fikrlash tarzi, rangi-ro'yi, qaddi-qomati, yurish-turishi keskin farq qiladi. Hozirgi yoshlarda ichki dadillik, o'ziga, ertasiga ishonch, qat'iyat bor. O'zining fikrini erkin ifoda eta oladi, mustaqil fikrlaydi. Kim nima desa ergashib ketavermaydi. Chunki ularning nasl-nasabi toza, bu yorug' olamga kelib ilk bor tatigani o'z onasining suti. Ular sog'lom onalarning bolalari. Ular – istiqlol farzandlari. Bugungi yoshlar el-yurt taqdiri, Vatan kelajagi uchun daxldorlik tuyg'usini anglagan, bu yo'lda mas'uliyatni o'z zimmasiga olishga qodir yoshlardir. Ular jamiyatimizda hal qiluvchi kuch sifatida maydonga chiqmoqda. Ana shunday yoshlari bor mamlakat taraqqiyot yo'lidan izchil borishiga, dunyoda hech kimdan kam bo'lmasligiga shubha yo'q.

Elu yurtimiz kelajagi nasl-nasabi toza, iligi to'q, fikri teran, qat'iyatli yoshlar qo'lida ekan, mamlakatimizda buyuk davlat bunyod etilishi va O'zbekiston eng rivojlangan, qudratli davlatlar safidan o'rin olishiga qat'iy ishonamiz.

Tadqiqotning maqsadi – Homiladorlik vaqtida emotsional holatlarning o’zgaruvchan dinamikasini aniqlash .

Tadqiqotning ob’ekti – homilador ayollar

Tadqiqotning predmeti- Homiladorlik vaqtida emotsional holatlarning o’zgarishi, jumladan xavotirlanishni paydo bo‘lishining sabablari.

Tadqiqot farazi: Homiladorlik vaqtida shaxsga bog‘liq xavotirlanish vaziyatga bog‘liq xavotirlanishga qaraganda yuqoriroq bo‘lishi mumkin.

Metodikalar- kuzatish, suhbat va S.D.Spilberger –Y.L.Xaningni “Xavotirlanish darajasini aniqlash” metodikasi

Oldinga qo‘yilgan maqsadga erishish va taklif qilingan tadqiqotning farazini tekshirib ko‘rish uchun quyidagi vazifalar aniqlab olindi:

1. 
   Ko‘rilayotgan muammoning nazariy manbalarini tahlil qilish va tizimlashtirish.
   
2. 
   Homilador ayollarda xavotirlanishning namoyon bo‘lish xususiyatlarini tadqiq etish va yuqori xavotirlanishning sabablarini aniqlash.
   
3. 
   Homilador ayyolarda havotirlanishni pasaytirishga yo‘naltirilgan maxsus tashkil qilingan rivojlantiruvchi-korreksion mashg‘ulotlarning ta’sirini o‘rganish.
   

HOMILADORLIK VAQTIDA SHAXSDA YUZAGA KELADIGAN O’ZGARISHLARNING PSIXOLOGIK TAVSIFI
Ayol kishining to`ydan so`ng tez orada, muammolarona homilador bo`lishi ham bir saodat. Buni, ayniqsa, ayni baxtni kutganlar chuqur his qilishadi.

Ilk bor homilador bo`lgan ayol ko`pchilik bilan quvonchini bo`lishmoq istaydi. Turmush o`rtog`ining qulog`iga yaqinda ota bo`lishini shipshiydi, onasiga qo`ng`iroq qilib, suyunchilaydi, qaynonasiga uyalibgina so`ylaydi. Va tabiiyki, u homiladorligini bilgan kunidan e`tiboran, yon-atrofdagilardan o`zgacha munosabat kutadi. Yaqinlari uning boshida qanchalik parvona bo`lishsa-da, baribir kamdek tuyulaveradi. Kundan-kunga to`lishib borayotgani, yuzlariga dog` tushayotgani, yaqindagina ne orzu-havaslar bilan tiktirgan ko`ylaklariga sig`may qolayotgani, qadami og`irlashayotgani,egan-ichgani ichiga tushmayotgani uni qiynaydi. Shuning uchun oilada bo`lajak onani asrab-avaylash, sevish, injiqliklarini ko`tarish kerak.

Har birimiz ilk marotaba boshqorong`i bo`lgan paytimizni entikish bilan eslaymiz. Eslaymiz-u,jonimiz qiynalgani yodimizga tushib, yuragimiz orqaga tortadi. Chunki doim ham farzand kutayotgan ayol ideal sharoitda, iliq munosabatlar og`ushida bo`lavermaydi-da. Og`iroyoq holida ham izg`irin payti dor-dor kir yuvib, etmaganiga eridan dakki, qaynonasidan tanbeh eshitib, bir kun ham oyoqni cho`zib dam olmay, ona bo`lganlar qancha! Ammo nimaiki bo`lmasin, ona bo`lish uchun bu yo`l, albatta, bosib o`tilishi shart!

Ilk xomiladorlik ayolning botiniyu zohiri, dunyoqarashiyu tabiatini o`zgartiradi. Hayotida ilk marotaba nihoyatda g`aroyib holatga duch kelgan ayol ko`p vaziyatda nima qilishini bilmay, irodasini qanday bo`ysundirishni tushuna olmay, o`zini ham, o`zgalarni ham qiynab qo`yishi mumkin. Bu holat, asosan, birinchi uch oylikda kuzatiladi, ayolning butun vujudi hujumga otlangan askardek mushaklarni pishitib, qurol-aslahalarni ko`paytirib, mushtlarini do`laytirib, kuch yig`ishga harakat qiladi.

Tanadagi o`zgarish ruhiyatga ta`sir etmay qolmaydi, albatta. Zero, yurak ostida yana bir mitti yurak ura boshladi, bu esa mo``jiza! Yosh ayol o`sha yurakchaga “quloq tutib”, yarim kechasi “xonim eyman”, deb qoladi, xonim hozir bo`lganida esa uni eyish tugul ko`rgan zahotiyoq burun jiyirishi ham bor gap. Erkak kishi shunday paytda sabrli bo`lgani ma`qul. Homiladorning beqarorligi doim ham atay qilingan injiqlik emas. Toksikoz tufayli bola shakllanayotgan mahal ba`zilarning tomog`idan choy ham o`tmay, holdan toyib qoladi, ba`zilar esa umuman boshiqorong`ulik nimaligini bilmay, besh bolani dunyoga keltirishi mumkin. Shuning uchun ham qaynonalar kelinlarining g`alati istak va qiliqlarini erish bilib, o`zlarining yoshliklariga solishtirishlarito`g`ri emas. Zero, hammaga ma`lum o`sha gapda jon bor: har bir organizm o`ziga xos!

Ayolning homilador bo`lishi turmush o`rtog`i va yaqinlarini baxtiyor qiladi. Ammo hech kim homilador juvonning tanu jonida yuz berayotgan yaxshi-yomon o`zgarishlarga sherik bo`la olmaydi, uni teng bo`lisha bilmaydi. Shu bois erkatoylik onlarida yo`q joydan eri va oila a`zolariga xarxasha qiladigan ayolni yolg`onchi va tantiqqa chiqara olmaymiz. U o`zini har jihatdan xursand qilish evaziga vujudidagi bolani xotirjamlik hissi bilan ta`minlaydi. Boshi qorong`i kelin, toksikozdan qiynalayotgan xotin garchi, oilaning boshqa a`zolariga noqulaylik tug`dirayotgan, hadeb shifoxonaga ovqat tashib, dori sotib olishga majbur qilayotgan bo`lsa-da, ulardan ozgina sabr talab qilinadi, evaziga o`sha injiq ayol hech nimaga tenglashtirib bo`lmaydigan boylik – avlod davomchisini dunyoga keltiradi. Agar shu ayol homilador bo`lolmasa ham qancha xarajat va harakat talab qilingan bo`lardi, to`g`rimi? Nazarimizda, homila – bu omonat jon, bas, shunday ekan, nega shu omonatni ehtiyotlashga jiddiy e`tibor qaratmaymiz?

Beshik to`y uchun pul yig`mang, choyxonaga kamroq boring, biroq shifokor yozgan barcha dorilarni o`z vaqtida olish uchun mablag`ni ayamang. Ayon hayotiy haqiqat: kamqon ayoldan kamqon bola tug`iladi. Mazasi qochsa, onasinikiga bir-ikki kunga jo`natib, xotirjam o`tirmang, chunki, ikki kunlik “rohat-farog`at” bilan kelini (xotini ) sog`ayib qolmaydi. U doimiy ravishda to`g`ri va to`yimli ovqatlanishi, kayfiyati yaxshi bo`lishi, sayrga chiqishi, foydali va engil mehnat bilan shug`ullanishi, vaqtida uxlashi darkor. Farzand tug`ilgach, shifoxonama-shifoxona yugurmaslik uchun bola vujudga kelgan paytdanoq hushyor bo`ling.

“Ona qanday yashagan bo`lsa , shunday tug`aona”, deydi ginekolog shifokorlar. Hayot qiyinchiliklari oldida o`zi ni qanday tutgan bo`lsa , xomiladorlikda ham hulqi shunga monand bo`lar ekan. Demak, hamma payt ham ko`payib-kamayayotgan gormonlar hisobiga o`zgarayapman, deb o`zi ni oqlay olmayona. Shunday ekan, yaqinlashib kelayotgan baxt onlarini xira kechinmalar va ginalar ortiga berkitmang. Men unga bola tug`ib berayapman-u, uning parvoyi falak, deb binoyidek er yoki qaynonadan norozi bo`lmang. Avval ham qaynona bilan munosabatlari noxushbo`lsa, homiladorligi ni eshitishi bilanoq onaga: “Ona qizim, asal qizim” demasligi aniq. Agar oila a`zolarining qanchalik xursandligini ichlariga kirib bilsa edi, to`qqiz oyni yurib emas, uchib o`tkazgan bo`lardi ! Axir, ular ona va onaning bola sabab ota, buvi-buva, amma-xola, tog`a-amaki bo`lishayapti!

Xo`sh, shuncha gapimizdan keyin ham arzimagan narsalar tufayli yig`lagi kelayaptimi, yig`lab oling! Lekin yodda tutingki, xomiladorlikda yig`lagan faqat ona emas, eng baxtli ayol ham bu paytda ko`z yosh to`kishga ehtiyoj sezadi. Shu ma`noda ona ham qaynonam poliklinikiga chiqishga ruxsat bermaydi, deb o`kinishi tayin. Ona nikiga hech bo`lmasa oyda bir marotaba borayapona, to`yga, bozorga borish uchun ruxsat olishni eplayapona, demak, vaqtida ro`yxatga turish ham qo`li dan keladi. Yig`ini bas qiling-da, shifokor huzuriga yo`l oling. Agar mutaxassis tahlillar yaxshi chiqmaganini aytsa, jiddiy kasallik bo`lmasa ham vahimaga berilib, butunlay umidonalikka tushmang. Bilaona, bugun tibbiyot rivojlangan. Vaqtida muolaja olsa va eng muhimi, bola sog`lom dunyoga kelishiga ishonsa , bas.

Homiladorlik o`zi ni juda bo`sh qo`yib yuborish, degani emas. Teriga tushayotgan chiziqlar-u, yuzdagi dog`lar bilan kurashsa bo`ladi. Engil pardozda yuring, xomiladorlikda ham chiroyli, didli kiyinishga harakat qiling. Qanday ona bo`laman, degan savolni o`zi ga avvaldan bering, bilmaganlari ni tajribali kelinlardan so`rang, kitoblar, risolalar o`qishga erinmang. Tug`ish haqidagi dahshatli taassurotlarga berilmang, yodi da tursin,tuqqan ayol bir ona emas! Demak, to`lg`oq azobiga chidash mumkin. Agar tug`ish dahshat yoki fojea bo`lganida onalar ikkinchi va uchinchilarni dunyoga keltirmagan bo`lishardi!

Homiladorlik davridagi ko‘ngil aynishi dardini tibbiyotda toksikoz deyiladi. Uni davolash uchun asosan parhyez saqlashga rioya qilish lozim. Masalan, xomiladorlikning ilk davrida ko‘pgina ayollar ovqat isiga, ba’zi bir mahsulotni ko‘rganida yoki ko‘ngli behuzur bo‘layotgan boshqa bemorni ko‘rganda ham ko‘ngil aynishi paydo bo‘ladi. Bunday bemorlar  xush kelmaydigan holatlardan taksikoz davri(dastlabki uch oy) o‘tib ketguncha o‘zini asrashi kerak. Ba’zi homiladorlarda kechki toksikoz ham kuzatiladi.

Davolanishga majbur bo‘lganida imkon qadar dori-darmonlarni kam is’temol qilishga harakat qilish kerak. Ayniqsa, homilaning birinchi uch oyligi katta ahamiyatga ega. Chunki homila hosil bo‘lish davri hisoblanadi. Shuning uchun ichki va tashqi ta’sirlardan ehtiyot  bo‘lish kerak. Endigina rivojlanayotgan  homila nuqsonli bo‘lib qolishi mumkin.

Lekin toksikozning og‘ir va o‘ta og‘ir darajasida dori-darmon bilan davolanmasdan iloji yo‘q. Asosiysi ko‘ngil aynishini to‘xtatish hisoblanadi.

Kasallikning yengil turida o‘simliklardan tayyorlangan oddiy malhamlar tavsiya etiladi. Og‘ir turida bemor dorilarni icha olmasligi, qayt qilib tashlashi mumkinligi uchun muolaja ineksiya orqali yuboriladi.

Bemor hamisha vrach  nazorati ostida bo‘lishi lozim. Agar toksikoz kuchli bo‘lib, ayolning ahvoliga xavf solsa, xomiladorlikni to‘xtatish talab etiladi.

Agar ayol sog‘lom bo‘lishni va durkun farzand dunyoga keltirishni chin dildan istasa, tug‘ruqlar orasidagi muddatga rioya qilishi, homilador bo‘lishdan oldin yaxshilab davolanishi, sog‘ligini mustahkamlab, so‘ngra onalikka tayyorlanishi kerak. Sog‘lom va durkun ayolda taksikoz bo‘lmaydi.  Aziz kelinchaklar, onalik baxti o‘z qo‘li da.  Durkun farzand dunyoga keltirish uchun avvalo, o‘zi sog‘lom bo‘lishga intiling! Oilaning ustunlari -aziz o‘g‘lonlarimiz, ayoli dagi nozik holatni his qiling va ushbu  davrda ularga yanada e’tiborli bo‘lib,  qo‘llab – quvvatlashga intiling. Baxtiyor otalik ana shu davrdan boshlanadi.

HOMILADORLIK DAVRIDA HAVOTIRLANISHNI YUZAGA KELISHI
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan demokratii o‘zgariishar, yaigilanish jarasnlari va islohotlardan ko‘zlangan asosiy maqsad ozod va obod Vatan, rivojlangai fukarolik jamiyati bario etish, shu tarzda xalk farovonligini ta’minlash, jahon hamjamiyatidan muno-sib o‘rin egallash, oilaning barqarorligiga erishishdir. Shunday ekan, oila mavzusida amalga oshiriladigan, yuksak maqsadlarga qaratilgan har qanday tadqiqot, izlanish yoki yozilgai risola va qo‘llanmalar o‘ta dolzarb va aha-miyatlidir. Oila va iikoh borasidaga vazifalarni muvaf-faqiyatli amalga oshirish ko‘i jihatdan oilashunos olim-larning say’-harakatlariga, oilaning tarbiyalovchi fuik-tsiyalarini yanada yukori pogonaga qo‘tarishga bel bog‘lagan izlanuvchilarga boglikdir.

Respublikamiz o‘z iqtisodiyotini yangi bosqichga ko‘-tarish, jamiyatni erkinlashtirish va demokragiyalash siyo-satini izchil olib borar ekan, bizga jamiyatning negazi bo‘lgan oila muammolariga bagitlangan kitoblar zarur.

Zero, kikohni asrash, oilani mustahkamlgdl borasidagi Uzbekiston tajribasi boshqa qardosh mamla-katlar xalqlari uchu i ibrat va o‘rnak bo‘lishga arziydi.

Ta’kidlash lozimki.. albatta, qator G‘arb mamlakat-larida va xususan Rossiyada xam oila va nikox masa-lalariga ilmiy nuqtai nazardan sndoshuv an’aialari mavjud va ularda ma’lum ilmiy tajriba bor. Xususan, xorijda o‘tkazilgan qator tadqiqotlarda, oila va nikohga bag‘ishlangan asarlarda oilaning ijtimoiy.. iqtisodiy, tarbiyaviy funksiyalari, er-xotin munosabatlarining oilaviy barkarorlikka ta’siri, farzand taroiyasida ota-rnaning o‘rni va roli, oilaviy o‘zaro moslik, oiladagi liderlik, maishiy-xo‘jalik funksiyalari taqsimoti va ularning oila mustahkamligiga aloqasi muammosi konkret empirik tadqiqotlar doirasida urganilgan. Utkazilgan kiyosiy (kross-kultu ral) tadqiqotlar oila va uning qadriyatlari masalasi har bir madaniy-jug‘rofiy xudud uchun o‘ziga xos kurinishlarga ega ekanligini isbotlaydi. Ayniqsa, oilada bola tarbiyasi, unda er-xotin, oila boshqa a’zolarining nufuzi masalasida G‘arb va Sharq an’analarida o‘ziga xoslik mavjud.

Barcha urganilgan ilmiy va eksiyerimental manbalardan shu narsa ma’lum bo‘ldiki, Uzbekistan sharoitida o‘tkaziladigan ilmiy asoslangan har qanday tadqiqot axamiyatli bo‘lib, hattoki, mamlakatimizning xar bir aloxida mintaqasidagi oilalarning o‘ziga xos an’analari, nikoh borasidagi ijobiy tajribasi mavjud. Lekin demokratax jarayonlarning tezlashuvi, migrag;iya hodisasi, bozor muiosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tish qonu-niyatlari, xorijiy davlatlar bilan o‘rnatiladigan dip-lomatik aloqalarning izchil tarzda amalga oshirilishi yangi asrda Uzbekiston oilalarining ijtimoiy-psi-xologik mavkei va uning ijtimoiy institut sifatidagi qiyofasini o‘zgargiradi. Bunday ob’ektiv hamda sub’ektiv o‘zgarishlar oqymi sharoitida oila kelajagini bashorat qilish, uniig rivojlanish istiq-bolini belgilash katta amaliy-iktisodiy ahamiyatga mo-lik ishdir. Uquvchilar ho‘kmiga havola etilayotgan ushbu qo‘llanmada qator xorijiy mamlakatlar olimlarining oila institutiga munosabatlari, bu borada. o‘gkazilgan tadqiqotlari, ularning natijalari bizning sharoigi-mizdagi oila fenomenlariga qiyoslangai, o‘zbek oilasi mo-delini ilmiy nuqtai nazardan ishlab chikish uchun dastlabki qadam tashlangai. Zero, oila va nikoh borasida o‘zbskistoilik olimlar-iyedagoglar, faylasuflar, psixologlar, adabiyo-tshunoslar, sotsiologlar bir qancha tadkiqotlarii amalga oshirganlar. Shunday bo‘lsada, qo‘llanmada oila insti-tutyning rasmiy muammolaridan ko‘ra, ko‘proq uiing ijtimoiy xayoti, psixologiyasiga yondoshuv o‘z aksini topgan.

Oila - insoniyat his-kechinmalari, hayajonli damlari, e’tiqodi va imoni, muomala maromlarini ifodalaydigan psixologik fenomendir. Hukmiigizga ha)zola etilastgai ushbu kitobni yozishdan ko‘zlangan maqsad-oila deb atal-mish ijtimoiy institut va u atrofida fikr yurituv-chilarning diqqatini ilmiy nuktai nazardan tahlil etilgan hamda xayotimizda uz tasdigini topgan ma-salalarga qaratishdan iboratdir. Fikrimizcha, bunday yon­doshuv, avvalo, oila muammolarini o‘rganayottan talaba-yoshlarning bilim saviyalarini oshirsa, iyuashchi tomondan, oilaga psixologik va ijgimoiy yordam ko‘rsatit shahob-chalarida mehnat qilayotgan, xalqka turli yo‘nalishda oila muammolari bo‘yicha maslahatlar berayotgan mutaxassislarning ko‘nikmalarining ortishiga, oilashunoslik ilmiga qiziquvchilarning ko‘iayishiga xizmat qiladi.

Zero, oila va uning atrofida turlicha fikrlar ko‘p. Mulohazalar kanchalar boy va sermazmun bo‘lmasii, uiing madapiy o‘sish, ma’navyy yuksalishga xizmat qiluvchi qadriyatlarning saqlanib kelayottanligi ham oila tufaylidir. Masalan, shunday oilalar sulolasi borki, ular asrlar osha u yoki bu mukaddas qadriyatlarni kayeb-kori, turmush tarzi orqali saqlab keladi.

Umuman odamlar jamiyatining saqlanib qolishida ham oila ayrim alohida olingan shaxe bilan yaxlit jamiyat o‘rtasida o‘ziga xos "bufer" - ko‘nrik rolini o‘ypab kelmokda. Zero, madaniy va ma’navyy qadriyatlarni saqlab, avloddan-avlodga yegkazishda davlat va jamiyatdagi ta’lim muassasalari, madaniyat o‘choklariiing xam muayyan roli bor, lekin ularda o‘zgarishlar tez-tez ro‘y bergani sababli, avlodlararo muqaddas sanalib kelinayotgal qadriyatlarpi asrab-avaylashdagi roli oilachalik yuqori bo‘lolmaydi. Shuning uchun davlat oilaning mustaxkam va faro]yunligi, odamlarning unda tiichlik, xotirjamlikda yashashlaridan hamisha manfa-atdor ekanligi sababli ham muayyan qonunlar va yuridik tizimni ushlab turadiki, ular orqali iafakat nikohning o‘zi, balki ota-ona va farzandlar o‘rtasidagi munosabatlarni ham muvofiq-lashtirib boradi. Taxdil etiladigan bo‘lsa, odam-lar o‘rtasida ro‘y beradigan ko‘plab muiosabatlar orasida faqat oilaviy munosabatlargina davlat tomonidan qo‘llab-kuvvatlaidi, masalan, sevgi-muhabbag, do‘st-yoronlik, odamlar o‘rta-sidagi oldi-sotti, tadbirkorlik, mexnat munosa-batlariga davlat deyarli aralashmaydi.

Demak, oilaning jamiyat oldidagi vazifasi degaida, uning avvalo oila a’zolarinish- muayln ehtiyojlarini kondirish xamda shu opxairn davlat va jamiyatning ehtiyoj va mayafaatlariga xizmat qilish qobshshyati tushuniladi. Masa­lan, ota ishlab chikarish korxonasida ertadan kechgacha mehnat qilar ekan, bu bilan u nafakat o‘ziniig yeb-ichish, dam olish, turli xaridlarni amalga oshirishga yo‘neltirilgap exti-yojini qondiradi, balki oila a’zolarini, birinchi navbatda farzandlari, uy bekasi bo‘lsa, turmusho‘ryug‘shshng ehti-yolotrini, kolaversa, u yoki bu korxonadagi rentabellikning oshishi, ikdisodiy kursagkichlarnshp¹ yuqor-i bo‘lishiga, shu orqali o‘z Vaganida ushbu sohaning rivojlanishiga hissa qo‘shadi.

Oila psixologiyasiga oid ilmiy adabiyotlarda oilaning quyidagi funksiyalari jamiyat oldidagi vazifalari farq-lanadi:

Oilaning hissiy-emottsional funksiyasi - bu uning o‘z a’zolari o‘rtasida muayyan iliq munosabatlarni sakdash, ular o‘rtasida mehr-oqibat, o‘zaro gamxo‘rlik, bir~birini qo‘llab-quvvatlash, sevish. sevilish kabi kobiliyatini iamoyon etishidir. Bu oila uchun ju;sa muhim bo‘lib, insonning ruhiy salomatligi aynan shu vazifani qanday bajarayotganligiga bogliqdir. Oilaning ma’naviy-isixologik muositi soglom deganda, aslida ana shu a’zolar o‘rtasidagi iliqlik, jamimiyat, o‘zaro bagpikcngliknin]^, mavjudligi, mehr-oqibat kabi insoniy hissiyotlarining ijobiyligi tushuniladi.

Ko'plab ayollar singari, hayotida biron bir joyda xomiladorlik va onalikni kutayotgan ayollar bor. Ammo xomiladorlik paytida, rejalashtirilganmi yoki yo'qmi, onaning his-tuyg'ulari kutgani dan farq qilishi mumkin. Bu qo'rqinchli deb o'ylagan ayollar o'zlarini xotirjam his qilishlari mumkin; va homilador bo'lishga tayyor deb o'ylaganlar to'satdan mutlaqo teskari hissiyotlarni boshdan kechirishlari mumkin.

Sevimli odamlarning vazifasi nafaqat homilador ayolning sog'lig'i haqida qayg'uradi, balki kayfiyatni befarq qoldirmaydi. Tushkunlik va har qanday mayda-chuyda bezovtalik ayolni boshqarmasligi kerak.

To'satdan ko'z yoshlari va asosona yig'lash kutilayotgan ona uchun odatiy hol emas. O'zini boshqarish mumkin emas, his-tuyg'ular nazorat qilib bo'lmaydigan darajada. Yaqinlarni tushunish va qo'llab-quvvatlashning yagona echimi.

Homiladorlikning dastlabki kunlaridan boshlab chaqalog'i uchun javobgar ekanligi ni unutmang. O'zni stressdan himoya qila olmayona, ammo bu haqda ko'proq xotirjam tashvishlanishni o'rganish mumkin. O'zni boshqarishning eng yaxshi usuli bu onaning turmush tarzini o'zgartirish emas. Homiladorlikdan oldin qilganini qilishni davom eting.

Agar tez-tez kayfiyat o'zgarib tursa, ginekolog bilan maslahatlashishni kechiktirmaslik kerak, chunki ikkalasining salomatligi uchun javobgarlik onaga yuklatilgan.

Ehtimol shifokorlar, shuningdek do'stlari va oila xomiladorlikning jismoniy jihatlariga e'tibor berishlarini payqash mumkin. Ularning asosiy tashvishi onaning sog'lig'i va bola ning sog'lig'i. Bundan tashqari, jismoniy jihatlar tashqi tomondan sezilarli va aniqroq ko'rinadi. Ammo ko'plab homilador ayollar, haddan tashqari hissiylik va kayfiyatning o'zgarishi jismoniy alomatlar kabi jiddiy ekanligiga rozi.

Aslida, har bir trimestrda hissiyotlar o'zgaradi va har bir bosqich o'ziga xos hissiy muammolarni keltirib chiqaradi. homilador ekanligi ni tushunish ona uchun qiyin bo'lishi mumkin. ona bolaligi ga e'tibor qarataona. ehtimol kelajak haqida - yangi majburiyatlari va onalik quvonchlari haqida o'ylayona. Bularning barchasini hissiy jihatdan moslashtirish kerak.

Rollarni o'zgartirish-Homiladorlik, shuningdek, oiladagi munosabatlar dinamikasini o'zgartiradi. Agar bu onaning birinchi farzandi bo'lsa, unda shaxsan yoki er-xotinning bir qismidan, faqat o'zi ga yoki boshqa katta yoshli odam oldidagi majburiyatlarga ega bo'lsa , ona o'zi uchun bog'liq bo'lgan chaqaloq uchun to'liq javobgar bo'lgan shaxsga aylanaona.

Agar ona ikkinchi bolani (yoki uchinchi, to'rtinchi) kutayotgan bo'lsa , oila da onaning majburiyatlari oshgani sayin o'zgarishlar yuz beradi. Uyda yangi kichkina odamning paydo bo'lishi, hatto eng maqbul sharoitlarda ham stressni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun xomiladorlik ba'zida "rivojlanish inqirozi" deb nomlanadi. Bola bo'lish hayotning ajralmas va ajoyib qismi bo'lsa-da, ona juda tashvishlanaona. Va onaning his-tuyg'ulari tanadagi gormonal o'zgarishlar tufayli kuchayishi mumkin.

Ona nimani his qilishi mumkin

Bu erda ko'plab homilador ayollar xabar beradigan hissiyot va reaktsiyalar ro'yxati. E'tibor bering, ularning hammasi ham salbiy emas:

• 
  quvonch, baxt va hayajon
  
• 
  noaniqlik yoki qo'rquv
  
• 
  asabiylashish
  
• 
  tinch
  
• 
  sherik yoki oila a'zolariga ko'proq bog'liqlik
  
• 
  go'zal bir mo''jiza ko'rsatgandek
  
• 
  chaqalog'i ga muhabbat, uning tug'ilishidan oldin mehr
  
• 
  tana dagi o'zgarishlarga reaktsiyalar (xomiladorlik paytida tashqi ko'rinishi onaga yoqishi mumkin yoki onaga yoqmasligi mumkin)
  
• 
  beparvolik
  
• 
  afsuski, ko'p narsa o'zgardi
  
• 
  moliya, uy sharoitlari, bolalarni parvarish qilish, mustaqillikni yo'qotish, sheriki bilan bo'lgan munosabatlardagi o'zgarishlar, bola tug'ilishi, yaxshi ona bo'lishi ga shubha va boshqalar.
  
• 
  sabronalik - asrlar davomida homilador bo'lgani kabi his qilish
  
• 
  boshqa odamlarning sharhlari yoki maslahatlariga yuqori sezuvchanlik
  
• 
  ko'pincha biron bir sababona yig'lamoqchi
  
• 
  chaqalog'i haqida doimiy fikrlar
  

Tuyg'ulari ni tomosha qiling

Yuqorida aytilganlarning barchasi normal bo'lsa ham, ushbu ajoyib, ammo etarlicha qiyin bo'lgan davrda kayfiyatni pasaytirish uchun choralar ko'rishi mumkin:

• 
  Jismoniy holatini kuzatib boring. Yaxshi ovqatlaning, mashq qiling va ko'p dam oling. Agar ona o'zi ni yomon his qilsa yoki charchagan bo'lsa , tashvishlanish yoki xafa bo'lish ehtimoli oshadi.
  
• 
  Onaga nima bo'layotgani haqida ko'proq ma'lumot oling. Masalan, prenatal kurslarga qatnashing va xomiladorlik haqida kitob o'qing. Agar nima kutayotgani ni bilsa , buni mutaxassislarning og'zidan eshiting va boshqa kelajakdagi ota-onalar bilan uchrashing, bu stressni kamaytirishga yordam beradi.
  
• 
  O'z fikrlari va his-tuyg'ulari ni sherik, do'stlari yoki oila bilan baham ko'ring.
  
• 
  Uy yoki ish majburiyatlari tufayli ortiqcha ishlamaslikka harakat qiling.
  

Depressiya yoki kayfiyat o'zgarishi uchun har qanday dori-darmonlarni, shu jumladan turli xil o'simliklarni davolashdan oldin, shifokori bilan suhbatlashing. Va esda tutingki, xomiladorlik paytida biron bir dori-darmon qabul qilishdan oldin, retsept bo'yicha yoki haddan tashqari ko'rsatma berishdan oldin har doim shifokor bilan maslahatlashing.

O'zi ga yaxshi g'amxo'rlik qiling, bu hozir eng muhim narsa. Bir necha yil ichida, ehtimol, bu 9 oyni eslab, ularni sog'inaona.

Biz skeptiklarni ishontirishni xohlaymizki, kayfiyatni tezda o'zgartirish homilador ayollarning fitnasi emas. Va buning juda yaxshi sababi bor.

Gormonal o'zgarishlar

Homiladorlik paytida ayol haqiqiy gormonal ko'tarilishni boshdan kechiradi. Shunday qilib, masalan, faqat dastlabki haftalarda homilador bo'lmagan holatga nisbatan progesteron gormoni bir necha bor ko'tariladi. Gormonlarning bunday tartibonaligi ayolning hissiy holati beqaror bo'lishiga olib keladi.

Hissiy bo'ronlar- Gormonal o'zgarishlar xomiladorlikdan oldin ayolga xos bo'lgan xarakter belgilarining kuchayishiga olib keladi. So'zlar va vaziyatlarga reaktsiyalar kuchayadi.

Umuman olganda, ko'plab homilador ayollar o'zlarini juda zaif va zaif his qilishadi. Qiymatlarni qayta baholash, o'zini o'zi aniqlashda o'zgarishlar mavjud. Axir, hozir u nafaqat u, balki onasi.

Qo'rquv va xavotir- qo'rquv va tashvish homilador ayollarni hayratda qoldiradi. Homiladorlikning boshida bu bolani yo'qotishdan qo'rqishdir. Doim o'ylar paydo bo'ladi - bu erda bola qanday rivojlanayapti, normalmi, biron bir patologiya bormi?

Birinchi trimestrda "yaxshi" shifokorlar yoki do'stlar juda zararli bo'lib, ular homilador ayolga ma'lum bo'lgan barcha bolalar patologiyalari haqidagi bilimlarni osongina tashlab yuboradilar. Ayniqsa, 30 yoshdan oshgan ayollarga tegishli. Ularga bo'yoqlarda "keksa yoshli" xomiladorlik nimaga olib kelishi aytilgan. Natijada, birinchi ultratovush tekshiruvidan oldin, kambag'al homilador ayol bezovtalikdan o'ziga joy topolmaydi.

Agar shifokor yoki qiz do'sti onaga bolalik patologiyalari haqida shunchaki ma'lumot olish uchun aytsa - shifokorni o'zgartiring va qiz do'sti bilan aloqani cheklang. Kichkintoy harakatlana boshlaganidan va ikkinchi ultratovush tekshiruvidan so'ng, homilador ayolning ahvoli engillashadi. Axir, u allaqachon hamma narsa tartibda ekanligini biladi va bola uning harakati bilan uning farovonligi haqida "gapira oladi". Odatdagi xavotirlar saqlanib qoladi - yiqilmaslik, kasal bo'lmaslik, ortiqcha vazn olish va hokazo. Uchinchi trimestrda, tug'ilish yaqinlashganda, qo'rquv yana kuchaymoqda. Asosan, ayollar tug'ilishdan qo'rqishadi, ular qanchalik yaxshi yurishidan xavotirda, agar chaqaloqning kindigi atrofida, agar u to'g'ri qoqilsa va hokazo. Maslahat. "Tug'ilish tarixi" ni o'qimang. Tinchlik haqida, patologiyaona, bola tug'ilishi juda kam yozilgan. Ammo muammoli bola tug'ilishi barcha ranglarda tasvirlangan. Umuman olganda, homilador ayollarning barchasida xomiladorlik paytida kayfiyat o'zgarishi kuzatiladi. Hatto butun xomiladorlik paytida ular "bola konstruktori" kabi tinchlanishganiga amin bo'lganlar. Agar xomiladorlik paytida ayolning nima ekanligini bilmoqchi bo'lsa , undan emas, balki uning qarindoshlaridan so'rang.

Shuning uchun, tinchlaning va sabrli bo'ling - bu ayol onaning bola ni ko'taradi. Ona uni sevishi ni, haqiqatan ham qadrlashi ni va umr bo'yi u bilan birga bo'lishni xohlashi ni tez-tez eslatib turing.

Homiladorlik-Homilador ayollarning kayfiyati ko'pincha o'zgaruvchan kuz ob-havosi bilan taqqoslanadi: bir necha daqiqada bo'ron yog'ishi mumkin, yomg'ir yog'ishi mumkin va u erda quyosh allaqachon chiqib ketgan. Xuddi shu narsa homilador ayol bilan sodir bo'ladi.

Qoida tariqasida, to'satdan kayfiyat o'zgarishi xomiladorlikning boshida kutilayotgan onalarga xosdir. Tibbiy nuqtai nazardan, birinchi trimestrda boshlangan butun organizmni jiddiy gormonal qayta qurish ular uchun javobgardir. Bir o'ylab ko'ring: birinchi haftalarda progesteron gormoni darajasi bir necha bor ortadi! Bunday holatda hissiy "chayqalish" muqarrar.

Psixologik nuqtai nazardan, yangi hayot tug'ilishining boshida kayfiyatning o'zgarishi, kutilayotgan onaning o'zini tanib olish, yangi maqomda o'zini anglash jiddiy jarayonini boshdan kechirayotgani, hayotdagi tub o'zgarishlar arafasida turgani bilan bog'liq. Demak, sodir bo'layotgan narsalarning ikkilanishi: bir tomondan, ayol o'zini juda zaif va zaif his qiladi, shuning uchun global e'tibor va boshqalardan giper-parvarishni talab qiladi. Boshqa tomondan, kelajakdagi bola uchun javobgarlik hissi va o'zini o'zi qadrlash hissi kuchayadi. Shunisi e'tiborga loyiqki, hatto go'dak qiz bolalar ham o'z holatlari haqida bilganlarida ko'pincha "bir kechada o'sib-ulg'ayishadi".

II trimestr: Qoida tariqasida, bu hissiy jihatdan eng barqaror davr. Gormonal bo'ron ko'proq yoki kamroq pasayadi, ikkinchi ultratovush tugadi, chaqaloq harakatlana boshlaydi va homilador ona hamma narsa yaxshi yoki yo'qligini aniqlay oladi. Nisbiy xotirjamlik davri bor.

III trimestr: Uchinchi trimestrda yana bo'ron boshlanishi mumkin. Nima uchun? Buning bir necha sabablari bor, eng keng tarqalganlaridan biri fiziologik. Katta yoshli oshqozon ichki organlarga bosim o'tkazishni boshlaydi va bu noqulaylik tug'diradi. Ko'pincha, kech bosqichlardagi ayollar uyqu bilan bog'liq muammolarga duch kelishadi, ularda shish, kech toksikoz va boshqa noxush alomatlar paydo bo'ladi. Bundan tashqari, homilador ona tug'ilish qanday kechishi haqida tashvishlana boshlaydi va bu qo'rquv unga ijobiy munosabatni ham qo'shmaydi.

Kayfiyatni o'zgartirish nimaga bog'liq? Homiladorlik paytida ayol o'zini qanday tutishini taxmin qilish mumkinmi? Amaliyotchilar bu kamdan-kam hollarda mumkinligini ta'kidlaydilar. Ehtimol, faqat ikkita yoki undan kam ishlaydigan belgilar mavjud. Birinchidan: agar hayz ko'rishdan oldin to'satdan kayfiyat o'zgarsa, xomiladorlik paytida shunga o'xshash ko'rinishga tayyor bo'ling. Bundan tashqari, homilador ayollarning ko'plab xarakterli xususiyatlari yomonlashadi: masalan, agar ona hissiyotli bo'lsa , unda ona bolani kutish davrida har bir yirtilgan gul uchun ko'z yosh to'kaona.

Yoki homilador ayollarda kayfiyat o'zgarishi shunchaki taktika emasmi? Biz hammamiz juda qiziqarli hazil-mutoyiba bilan butun dunyoni o'z atrofida aylantirishi haqida ko'plab hazillarni eshitdik. Ba'zi erkaklar "homilador injiqlik" - bu hiyla-nayrang, o'zlariga barcha e'tiborni jalb qilish uchun. Ammo zamonaviy tibbiyot xomiladorlik paytida kayfiyatning tez-tez o'zgarishi haqiqatan ham ob'ektiv sabablarga ko'ra yuzaga kelishini uzoq vaqt isbotladi.

Bolani ko'tarayotganda asabiylashish juda zararli ekanligini hamma biladi - bu aksioma, bu shubha tug'dirmaydi. Ba'zi bir ayollar, hatto xomiladorlikdan oldingi hayotdagi kabi o'z his-tuyg'ularini jilovlay olmasa, o'zlarini doimiy aybdorlik hissi bilan og'riydilar. Ammo, shu bilan birga, embrion va onaning simbiozlari juda uyg'undir, ayol va uning tug'ilmagan go'daklari doimiy ravishda o'zaro muloqot qilishadi, bir-birini to'ldiradilar va ta'sir qiladilar. Onada his-tuyg'ularning portlashi chaqaloq uchun foydalidir, degan nazariya mavjud: shu tariqa u kelajakdagi bolani hayotda nafaqat quvonchli, balki har xil his-tuyg'ular uchun joy borligiga tayyorlaydi. Eng asosiysi, g'azab va g'azabni to'plamang, ularga o'zi ni ifoda etishga imkon bering va davom eting.

O'z blogida bitta yosh ona shunday yozgan: “Kayfiyat o'zgaradi va ichidagi bola ham juda zarurdir. Shunday qilib, u hayot nimani anglatishini ko'radi - bu ba'zida qayg'uli, ammo bu oxir emas: onam buni qabul qiladi va u bilan kurashadi. Muammoni hal qilishning zaruriy sharti bu ekanligini tan olish va o'zi ni ifoda etishga imkon berishdir. Tuyg'ularimizning salbiy tomonlarini inkor etib, biz bolani himoya qilmaymiz: u biz engishimiz mumkin emasligini ko'radi. Unga ko'rsatishga arzigulik narsa, onam yashaydi, quvonadi, xafa bo'ladi va ba'zida asabiylashadi. Bolani bu dunyoda paydo bo'lishidan qo'rqmaslik uchun ko'rish kerak bo'lgan narsa aynan shu. "

Ehtiroslarni qanday kamaytirish kerak?

Yana bir qoidani yodda tutish kerak: namoyon bo'ladigan narsa xavfli emas. Qattiq g'azab va xafagarchilikni qo'zg'ashdan ko'ra, halol yig'lab, xohlagani da g'azablangani yaxshiroqdir. Aks holda, ruhiy tushkunlik holat surunkali depressiyaga aylanishi mumkin.

Va shunga qaramay, agar his-tuyg'ular onani doimiy ravishda bosib turishini anglasa , ehtiroslarni biroz pasaytirish yoqimli - agar to'satdan kayfiyat ko'tarilsa, bu onaning yaqinlari ni charchatadi. Kutilayotgan onalarning arsenalida toza havoda sayr qilish, tinch musiqa va meditatsiya, homilador ayollar uchun yoga, onadan olingan choy (agar kontrendikatsiyalar bo'lmasa) va yaqinlar bilan yoqimli muloqot mavjud.

Kayfiyat o'zgarishiga sabab va omillar.

Ayollar tug'dilar, tug'adilar va tug'adilar va bu erda hech narsa qilinmaydi, chunki bu ayol tanasining biologik funktsiyasi - naslning davomi. Har bir insonning pozitsiyasida bo'lgan ayol turli xil uyushmalarga sabab bo'lishi mumkin, ammo hamma asabiy, injiq, jonona bo'lib, bolalikka tushib qolishlarini, kayfiyatlari kuniga bir necha marta o'zgarib turishini va haqiqatan ham juda ko'p g'alati narsalarga ega bo'lishlarini biladi (har birining o'ziga xos xususiyati bor) ) Ha, hamma biladi va hamma buni vaqtinchalik hodisa sifatida qabul qiladi va homilador ayolga shafqatona munosabatda bo'ladi (ayniqsa, ko'pincha yo'qolgan va homilador xotini bilan qanday muloqot qilishni bilmaydigan erkaklar). Kamdan-kam odamlar haqiqatan ham homilador ayollarni tushunishga harakat qilishadi (ayolni tushunish juda qiyin va bu erda shuningdek, maxsus ruhiy holat ham mavjud), hatto bolalari bo'lgan ayollar ham o'zlarini qanday tutishlari kerakligini tushunishmaydi, faqatgina bir nechtasi tushunmaydi, balki bilishadi. bolani kutayotgan ayol bilan nima sodir bo'ladi. Ammo xomiladorlikning barcha bosqichlarida ayollar ruhiy kasalliklar (ba'zan jiddiy), nevrotik reaktsiyalar xavfiga duch kelishadi va bu jismoniy tanaga juda katta yuk, asoratlarning paydo bo'lishi, yoqimona va og'riqli hislar va boshqalar. Hech bir erkak bunga o'zini bardosh bera olmaydi, chunki u psixologik jihatdan ancha zaif va tezroq "buziladi" (ko'pchilik allaqachon kuchli jinsiy aloqa ayol ekanligini tan olishni boshlagan va bu jismoniy kuch masalasi emas), erkaklar hatto og'riqni his qilishadi kuchliroq va o'tkir, chunki ularning og'riqlari ayolga qaraganda ancha past. Tug'ilishdan omon qolish va omon qolish uchun tabiat ayolning og'riq chegarasini ko'paytirishga g'amxo'rlik qildi, ammo baribir, tug'ruqdan keyin, og'riq shokidan so'ng, ular shizofreniya bilan og'riydilar va bu erda hech kim 100% xavfona bo'lmaydi. Ehtimol, quyida keltirilgan ma'lumotni o'qib bo'lgach, ona homilador ayollarga boshqacha munosabatda bo'lishni boshlayona va ularga boshqa ko'zlar bilan qarashni boshlayona.

Ma'lumki, bolani tug'ish davri bir hafta, taxminan 9 oyni tashkil etadi, bu davr trimestrga (har uch oy) bo'linadi, ularning har biri fiziologik va psixologik jihatdan o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bola va sog'lig'ining normal rivojlanishi akusher-ginekolog tomonidan kuzatiladi, ayol o'zini juda noo'rin tuta boshlamaguncha, hech kim psixologik narsalarga amal qilmaydi. Garchi yaqinda xomiladorlik va tug'ishni psixologik jihatdan qo'llab-quvvatlaydigan klinikalar mavjud bo'lsa-da, ammo hamma ham bunga qodir emas. Birinchi muammolar, ayol bolani kutayotganini shubha qila boshlagan paytdan boshlab paydo bo'ladi. Turli xil holatlar mavjud, ayol har doim bunga tayyor emas, garchi nazariy jihatdan bu imkoniyat har doim mavjud, ammo nazariya va amaliyot juda boshqacha bo'lishi mumkin. Tug'ilmagan bolaning otasi, qarindoshlari qanday munosabatda bo'lishlari noma'lum, hayot bir zumda keskin o'zgaradi, hatto oila bu voqeaga oldindan tayyorlagan bo'lsa ham. Va agar bola hayotning ushbu davrida istalmagan bo'lsa? Ammo biz ushbu nozik vaziyatni tahlil qilmaymiz va ayolni tug'ishga qaror qilgan vaziyatni batafsil muhokama qilmaymiz ...

Homiladorlikning birinchi trimestri bolaga nisbatan ikki tomonlama munosabat bilan tavsiflanadi, kurash ikki qarama-qarshi tendentsiya o'rtasida sodir bo'ladi. Birinchisi, ayolning infantilizatsiyasi, u o'zini kichkina qiz kabi tutadi, boshqalarga g'amxo'rlik va g'amxo'rlikni yaxshi ko'radi. Ikkinchi tendentsiya onalik bilan bog'liq ravishda etuklik tuyg'usining paydo bo'lishi. Bu kayfiyatni tez-tez o'zgartirishga olib keladigan bu ikki yo'nalishning kurashidir, bu boshqalar tomonidan harakatona deb qabul qilinadi. Va bundan tashqari, tanadagi gormonal o'zgarishlar yuz beradi, ular asab tizimiga ta'sir qiladi. Ushbu bosqichda ko'p miqdordagi nevrotik reaktsiyalarni kuzatish mumkin. Hidlarga, tovushlarga, ko'p miqdordagi avtonom reaktsiyalarga sezgirlikni oshiradi: bosh og'rig'i, bosh aylanishi, bosim ko'tarilishi, terlash, uyquchanlik, ko'ngil aynishi va qusish. Aynan shu trimestrda xomiladorlik toksikozlari (gistozlar) paydo bo'ladi, ular fiziologik sabablarga qo'shimcha ravishda psixologik sabablarga ham ega. S

hunday qilib, Adlerning nazariyasiga ko'ra, gistoz ramziy, qusish bola uchun jirkanishning belgisidir. Freyd gistoz insoniyat jamiyatining haddan tashqari tsivilizatsiyasi natijasida onalik irodasining zaiflashishi bilan bog'liq deb hisoblagan. Bundan tashqari, gistoz erga ongona munosabatining namoyonidir. Bizning mahalliy psixologlarimiz gistozning paydo bo'lishida ayolning shaxsiyati etakchi rol o'ynaydi deb hisoblashadi. Shuning uchun ayollarni ikki toifaga bo'lish mumkin:

1. 
   Bunga asabiylashish, qisqa fe'l-atvor ko'rinishida o'zini namoyon qiladigan mayda affektiv kasalliklari bo'lgan ayollar kiradi, ayollar ko'z yoshlari va ta'sirchanliklari bilan ajralib turadi, bu tajribalar cho'qqisida gistozlar ham paydo bo'ladi. Homiladorlikdan oldin, bu ayollar uyg'un shaxsiyligi va qiyinchiliklarni hal qilishda haqiqiy yondashuvi bilan ajralib turishdi.
   
2. 
   Homiladorlik kursining surati polimorfik, ko'p ko'rinish, ularning eng keng tarqalgani - titroq, isitma, bosh og'rig'i, hushidan ketish, qon bosimining sakrashi, shishish. Hissiy kasalliklar: hisoblab bo'lmaydigan qo'rquv, doimiy tashvish hissi, stress. Homiladorlikdan oldin ushbu ayollar guruhi ko'plab inqirozli vaziyatlar va stresslarga duchor bo'lishgan, shuning uchun ular birinchi toifadagi ayollarga qaraganda bola tug'ishda ko'proq muammolarga duch kelishmoqda.
   

Eng qiyin davr - 7-9 oy, psixologik kasalliklar ayollarning 80 foizida uchraydi. Homilador ayollar o'zlarini ishonchona ravishda tomir ichiga olishadi. Trimestrning dastlabki bosqichlarida "bolada cho'milish" hodisasi kuzatiladi - bu bola haqida obsesif fikrlarning paydo bo'lishi, u uchun bola tug'ilishining mumkin bo'lgan oqibatlari, boladagi nuqsonlardan qo'rqish, umuman olganda, ayol bolaga kelganda juda ta'sirli va qo'rqinchli bo'ladi. Tug'ilish yaqinlashganda, mehnatdan qo'rqish paydo bo'ladi. Shuning uchun adabiyotni o'qish, maxsus filmlarni tomosha qilish juda foydali, o'zi ni faqat ijobiy holga keltiring, chunki yaqinlar u erda bo'ladi. Prenatal xavotirning bir necha turlari mavjud:

1. 
   umumlashtirilgan - turli xil sezgilarga javoban qo'rquv, barcha g'ayrioddiy sezgilar bola tug'ilishining boshlanishi sifatida qabul qilinadi;
   
2. 
   jismoniy - ayol xomiladorlikning jismoniy tomonlariga toqat qilish qiyin bo'lganida paydo bo'ladi;
   
3. 
   homila taqdiridan qo'rqish;
   
4. 
   bolaga g'amxo'rlik qilish zarurati qo'rquvi;
   
5. 
   yangi tug'ilgan chaqaloqni ovqatlantirishdan qo'rqish;
   
6. 
   anksiyete psixopatologik variantlari - nevroz va psixopatiyaning paydo bo'lishi va ular aqlan sog'lom ayollarda paydo bo'lishi mumkin. Shunday qilib, xomilani suiiste'mol qilish sindromi bezovtalikning ifodasidir, ayol abort qilishni xohlamasa, o'z oshqozoniga qattiq ursa, bu bolaga nisbatan tajovuzkorlik ko'rsatkichidir.
   

Tug'ruqdan keyingi psixoz (bola tug'ilgandan keyin 3-5 kun) ayolning bolaga zarar berishga urinishida namoyon bo'ladi, psixologik travma reaktsiyasidir, shuning uchun yangi ishlangan ona bolaga zarar bermaslik uchun uni kuzatishi kerak (bu vaqtda u o'z harakatlaridan bexabar).

Albatta, bu to'qqiz oy ichida ayol bilan sodir bo'lishi mumkin bo'lgan hamma narsadan uzoqdir va eng qiyini hali ham mavjud, bu yangi qo'rquvlar va uyquona tunlar. Ammo tushunish uchun ona bilishi kerak. Ehtimol, hozir ona jamoat transportida homilador ayolga boshqacha qarayona va ehtimol unga odob va odob-axloq qoidalari talab qilgani uchun emas, balki endi uni bir oz ko'proq tushungani uchundir.

Birinchi trimestrdagi kayfiyati “Ammo men umuman hech narsani xohlamayman:” yomon :: yomon: yoki yurak urishi, tushlikdan keyin uxlashni boshlayman, ovqatlanish haqida o'ylashni istamayman, mos ravishda men uchun umuman test tayyorlash uchun biror narsa tayyorlashni xohlayman. Men tez ovqat pishiraman yoki onamdan so'rayapman (u biz bilan yashaydi). Kayfiyat ham shunga mos, men kamroq gapirishga harakat qilaman, hech kimga qo'ng'iroq qilmoqchi emasman va mennikiga ham borishni xohlamayman, tezroq yotishga boring. Erim hatto qoralaydi, lekin bu muddat oxirigacha davom etadimi yoki yo'qmi azob chekadi:

HOMILADORLIK VAQTIDA XAVOTIRLANISHNI YUZAGA KELTIRUVCHI OMILLAR
Homiladorlik ayolni o‘zgartirishi – bu ma’lum fakt, biroq bu o‘zgarishlarning mohiyatini hamma ham tushunavermaydi. Keling, psixologlar fikriga ko‘ra ushbu davrda nimalar sodir bo‘lishini bilib olaylik.

Homiladorlik vaqtida ayol psixologik ravishda yosh boladay bo‘lib qoladi degan fikr keng tarqalgan. Bu deyarli to‘g‘ri emas. Homilador ayol organizmida qayta tuzilish yuz berishi bois unda haqiqatan ham sezilarli o‘zgarishlar sodir bo‘ladi, biroq buning regress bilan hech qanday aloqasi yo‘q.

Shunchaki ayol o‘ziga va u bilan sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarga e’tiborliroq bo‘lib qoladi, ayni davrda juda muhim hisoblangan hissiyotlari va tanasidagi sezgilariga e’tiborini jamlaydi.

Bu haqiqatan ham uni kattalardan ko‘ra o‘zining asl hislariga va haqiqiy istaklariga yaqin bo‘lgan kichkina bolaga o‘xshatib yuboradi. Mashhur “homiladorlarning injiqliklari” haqida ham xuddi shularni aytish mumkin: axir bolalar odatda o‘z qiziqishlaridan voz kechishga tayyor bo‘lmaganlarida xarxasha qilishadi, homilador ayolni esa tabiatning o‘zi o‘z manfaatlarini hammasidan yuqori qo‘yishga majbur qiladi.

Uning bunday xudbin hulqida yana bir ma’no bor: yaqin yillarda ayolning turmush tarzi shunday o‘zgaradiki, unga yaqinlarining ko‘magi lozim bo‘ladi – bu haqda u mana shunday bilvosita usullar orqali xabardor qilmoqda.

Ba’zan, homilador bo‘lgach, ayol xuddiki buni payqamaydi va tug‘ruqqacha hech narsa o‘zgarmagandek yashashga urinadi. Buning yomon joyi yo‘qdek tuyuladi, biroq agar bo‘lg‘usi ona o‘zining yangi maqomini e’tiborga olmasa, baribir xavotirlanadigan joyi bor. Homiladorlikka e’tiborona munosabatda bo‘lish, umuman olganda, o‘ziga uncha e’tibor bermaydigan va o‘z tuyg‘ularidan ko‘ra tashqaridan beriladigan yo‘l-yo‘riqlarga rioya qilishga moyil ayollarda vujudga kelishi mumkin.

Agar ayol xomiladorlik vaqtida haddan tashqari ishga, o‘qishga yoki jamoatchilik faoliyatiga kirishib ketsa, bu voqelikdan qochishga urinishga, uning onalikka psixologik tayyor emasligiga o‘xshaydi.

Homilador ayollarga munosabatda ko‘pincha ikki qarama-qarshilik kuzatiladi. Ayrim odamlar ularni papalab, gard yuqtirmaslik, qo‘llarini sovuq suvga urdirmaslik kerak deb hisoblasa, boshqalar homiladorlarning ahvoliga ortiqcha e’tibor bermaslikni afzal bilishadi.

Shubhaona, bo‘lg‘usi ona bilan billur vaza kabi muomala qilmaslik kerak: xomiladorlik kasallik emas, balki odatdagidek yashash imkonini beradigan normal fiziologik holatdir. Biroq, mazkur holatning o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborona ham qoldirmagan ma’qul.

Homiladorlik vaqtida ayolning psixikasi nisbatan ta’sirchanroq bo‘ladi, immuniteti esa zaiflashadi, shu bois uni ham jismoniy, ham hissiy ortiqcha yuklamalardan ehtiyot qilgan ma’qul. Qolaversa, qachon ayol ozmi-ko‘pmi o‘ziga e’tiborli bo‘lsa, intuitiv ravishda o‘zi zarur ehtiyot choralarini ko‘radi. Ana shu o‘z-o‘ziga quloq solish homilador uchun muhimdir. Yaqinlari hozir uning e’tibori o‘z ichiga qaratilganini va boshqalarga yetarli darajada e’tiborini qaratishga imkoni kamroqligini tushunishlari kerak.

Ayniqsa bolalar (agar xomiladorlik birinchisi bo‘lmasa) buni tushunishi qiyin. Bu vaziyatda ular yuqori e’tiborga muhtojlar. Shuning uchun oilada navbatdagi farzandni kutish – ularni ona yuklamasining bir qismini o‘z gardanlariga olishga tayyor bo‘lgan otasi va boshqa qarindoshlari bilan yaqinlashtirishning ayni vaqtidir.