Biznesmen (inglizcha business-ish, man-odam)- biznes bilan shug'ullanuvchi shaxs, korchalon

TERMINLAR
AUKSION - (lat.auction) - "kimoshdi" savdosi, ochiq savdo qilish. Bu savdo xizmati mahsulotni eng yuqori narxga ko'targan xaridor sotib oladi.

BANK - yuridik va jismoniy shaxslarning vaqtiga qarab pul mablag'larini bir davolash yig'uvchi va uzluksiz aylanib turushini ta'minlovchi, korxonalarga va umuman pulga tekshirishga kredit, suda qilingan, tomonlar ishlash to'lovi va boshqa hisob-kitob ishlarida vositachilik qilib turuvchi, oltin vachet el valyutasi bilan bog'liq operatsiyalarni bajaruvchi kredit-moliya muassasi. B. pul qo'yuvchilarga ma'lumot foizini to'lash, qarz olganlardan davomiy foiz stavkasini undiradi va ana shu foizlar bo'yicha farq qiladigan bank foydasi mavjud.

BIZNES- (inglizcha business-ish, faoliyat, mashg'ulot ) boylik, foyda orttirishga yo'naltirilgan ish, faoliyat. Biznes xo'jalik yuritish ko'lamiga qarab yirik, o'rta va mayda turlarga bo'linadi. Xodimlarning o'rtacha soni va mahsulot hajmiga qarab ajratiladi.

BIZNESMEN - (inglizcha business-ish, man-odam)- biznes bilan shug'ullanuvchi shaxs, korchalon.

BIRJA - (goll.beurs, nem. Borse-hamyon)- 1) mahsulot, valyuta va qimmatbaho qog'ozlarni ayirboshlashda, hisob va ma'lumot xizmatlarini amalga oshirishda faol qatnashuvchi tashkilot. Xizmat ko'rsatgani uchun vositachilik yig'imini oladi; 2) birja savdo-sotig'i bo'ladigan joy.

BOJ- (arab.-o'lpon, soliq) - bojxona nazorati ostida davlat tomonidan mamlakat chegarasidan olib o'tiladigan tovarlar, mol-mulk va qimmatbaho qog'ozlardan undiriladigan pul yig'imlari.

BROKER - (ingl.broker)- mahsulot, qimmatbaho qog'ozlar, valyuta sotuvchilar va xaridorlar o'rtasidagi rasmiy dallol. O'zi yoki mijozlar nomidan kelishuvlar, shartnomalar tuzish huquqiga ega shaxs.

VALYUTA - ( ital. valuta. lat. valere- qadrlanmoq, qiymat )- mamlakatning pul birligi va uning tipi (oltin, kumush, qog'oz, pul)ga tenglashtirilgan to'lov vositalari.

VEKSEL - (nem.Wechsel, aynan-ayirboshlash)- qarz majburiyatlari xususida yozma holda berilgan maxsus ko'rinishdagi qimmatbaho qog'oz. qarz bergan tomon vekselda ko'rsatilgan muddat tugashi bilan qarzni talab qilish huquqiga ega.

IMPORT - (lat.importo-kiritaman) - 1) mamlakat ichiga foydalanish yoki sotish uchun chetdan olib kelingan xorijiy mahsulotlar; 2) kapital I.- xorijdan

INVESTISIYA - (nem.investitlion, lat. investere- kiyintirmoq)- investor tomonidan biror bir faoliyatni amalga oshirish uchun kapital mablag'larni, sarmoyalarni joriy qilish, foyda olish maqsadida sarf qilish. I. mamlakat ichida (ichki investisiya) va xorijiy mamlakatlarda (tashqi investisiya) amalga oshirilishi mumkin. Moliya I.si- qimmatbaho qog'ozlarni xarid qilish, pul mablag'larini jamg'arish va boshqalarni, real moddiy ishlab chiqarishga sarflangan sarmoyalarni o'z ichiga oladi.

IPOTEKA - (yunon.hypotheke-garov)- qarz, kredit olish uchun biror-bir muayyan ko'chmas mulkni (yer, imorat va hokazo) garovga qo'yish.

LISENZIYA - (lat.licentia-erkinlik, huquq)- ruxsatnoma; 1) chet mamlakatlardan mol keltirish yoki chet elga mol chiqarish uchun davlat organlari tomonidan beriladigan ruxsatnoma; 2) biror narsadan yengil shartlar bilan yoki bepul foydalanish huquqi; 3) chegaradan mol chiqarish yoki mol kiritishda boj to'lovlarini kamaytirish. Patentlangan L.- ro'yxatga olinib, guvohnoma berilgan kashfiyotdan foydalanish huquqini boshqalarga berish.

PATENT - (lat. patens-guvohnoma, yorliq)- 1) xususiy tarzda tadbirkorlikning biror bir turi bilan shug'ullanishga ruxsat beruvchi guvohnoma, tegishli hujjatlar asosida moliya organlari tomonidan beriladi; 2) ilmiy kashfiyot va ixtiroga mualliflikni tasdiqlovchi guvohnoma. P. davlat tomonidan patentlashtiriladi.

POLIS - (fr.police, ital, pollissa-tilxat)-shaxsiy yoki mulkiy sug'urta shartnomasi tuzilgani va uning shartlari haqidagi hujjat.

REKLAMA - (fr.reclame)-tovar yoki ko'rsatiladigan xizmat to'g'risidagi xolis axborot, ularni ko'proq sotish maqsadida xaridorlarga ularning xossalari, afzalliklari va sotib olish shartlarini yetkazish. R. maxsus firmalar orqali amalga oshiriladi va yuqori daromad manbai hisoblanadi.

SERTIFIKAT - (fr.certifikat-tasdiqlayman, guvohlik beraman) - bu guvohlik beruvchi hujjatdir. Masalan: auditor sertifikati- e'lon qilingan firma balansining to'g'riligini tasdiqlovchi hujjat. Sug'urta sertifikati- bu sug'urta shartnomasining shartlari qayd etilgan hujjat. Aksionerlik sertifikati- bu o'z egasining jamiyat (kompaniya) kapitalining bir qismiga egaligini tasdiqlovchi hujjat. Tashqi iqtisodiy aloqalarda tovar sifati guvohnomasi va h.k

AKSIONER - aksionerlik jamiyatining aksiyalariga egalik qiluvchi jismoniy yoki

yuridik shaxs. Aksiyalar turli shakllarda bo'lishi mumkin.

AKSIONER QIMMATBAHO QOGOZLARI - bozor muomalasidagi pul

hujjati bo'lib, hujjat egasining ushbu hujjatni chiqargan shaxsga
nisbatan mulkiy huquqqa egaligini tasdiqlaydi

IKKILAMCHI IJARA - (ikkilamchi lizing) ijarachi (lizingga oluvchi) ijaraga

beruvchi (lizingga beruvchi)ning roziligi bilan, ijaraga beruvchi
(lizingga beruvchi)ning oldida ijara (lizing) shartnomasi yuzasidan
javobgarlikni saqlagan holda ijaraga olingan mulkni (lizing
obyektini) boshqa shaxsga ikkilamchi ijara (ikkilamchi lizing)ga
topshiradigan shartnoma munosabati.

IMPORT (lot. importo - kiritaman) - l) mamlakat ichiga foydalanish yoki sotish

uchun chetdan olib kelingan xorijiy mahsulotlar; 2) kapital import
xorijdan mamlakatga kelayotgan kapital (kredit, zayom va boshqa);
3) chetdan olib kelingan mahsulotlarning umumiy soni va qiymati.
U vaqtni tejashga, iqtisodiyot, aholi ehtiyojini qondirish vazifalarini
muvaffaqiyat bilan hal qilishga ko'maklashadi.

IMPORT BOJI - muayyan turdagi mahsulotlar iqtisodiy hududga kirganda, ular

uchun haq to'lash maqsadida olinadigan bojxona boji yoki boshqa
turdagi import to’lovlari

JAMG'ARMA - aholining kelajak ehtiyojlarini qondirish va kelajakda xarid qilish

uchun saqlab qo yilgan pulli daromadlari. Uning hajmi ixtiyoridagi
daromaddan iste’mol xarajatlarni ayirish yo'li bilan belgilanadi.

KAFOLAT - fransuz tilidan olingan bo'lib, ta’minot degan ma’noni bildiradi.

Fuqarolik huquqida shartnomaga ko'ra qarzdor kreditor oldidagi
majburiyatini to'la yoki qisman bajarmaganda, kafillik beradi;
kafillik garov; garantiya

KAMOMAD - mol; pul va shu kabilaming tegishli miqdoridan kam chiqqan qismi.

KAPITAL (nem. kapital - asosiy mulk; lot.capitalis - eng muhim, asosiy, bosh)
- biror maqsadga yo'naltirishga mo'ljallangan pul mablag'i,
boshlang'ich, doimiy, o'zgaruvchan, asosiy va aylanma kapital kabi
turlari mavjud. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tashkilot, korxona,
firma va boshqalarda ustav kapitali, zaxira kapitali va aksionerlik
jamiyati kapitali kabi turlari mavjud. Aksionerlik jamiyati kapitali
o'z aksiya obligatsiyalarini sotishdan tushgan pullardan tashkil
topadi. Kapital doimiy va o'zgaruvchan, asosiy va aylanma kapitalga
bo'linadi; sanoat kapitali, savdo kapitali, ssuda kapitali shakllarida
faoliyat yuritadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida korxona, firma,
turli jamoalarga tegishli aksionerlik kapitali, zaxira kapitali, ustav
kapitali singari ko'rinishlari mavjud.

MOLIYA BOZORI - moliyaviy mablag'larni vaqtincha haq to'lab ishlatish

yoki ularni sotib olish yuzasidan bo'ladigan munosabatlar. U
tarkiban qimmatbaho qog'ozlar bozori va qarzga beriladigan pul
bozoridan iborat. Moliya bozori tizimiga - qimmatbaho qog'ozlar
bozori, valyuta bozori, ssuda kapitali bozori kabilar kiradi. Moliya
bozorida pulga obligatsiya va aksiyalar, veksel va sertifikatlar,
valyutalar oldi-sotdi qilinadi.

PUL AKTTVLARI - ma’lum sohada korxonaning hisob raqami, kassasida bo' lgan

pul mablag'lari.
TAKLIF - ishlab chiqaruvchilar bozorda sotishga tayyorlagan (chiqargan),
muayyan narxlarga ega tovarlar va xizmatlar miqdori.
MATN
O’zbekiston iqtisodiyotiga katta ta’sir etuvchi import va eksport ishlari ustida tubdan islohotlar o’tkazilishi kerak. Bunday yuqori darajali islohotlar mamlakat yalpi ichki mahsuloti(YaIM)ga ijobiy ta’sir ko’rsatadi albatta. Qolaversa bunday islohotlar natijasida ishlab chiqarish darajasi ortib eksport hajmi kengayadi va o’z-o’zidan ishsizlik darajasi ham pasayadi.
Yalpi ichki mahsulot, inflatsiya, eksport, import, ishsizlik darajasi, monopoliya, kredit, bank, depozit, foiz stavkasi, limit, broker, marketing, menejment va birja terminlaridan tashkil topgan biznes sohasida xizmat ko‘rsatish yoki xarid qilishni rejalashtirgan barcha insonlar ushbu so‘zlarni bilar ekanlar.Biznes sohasida muhim masalalar pasayishiga qaror qilishda ishlatiladigan hisobqaydalar inflatsiya va valyuta kurslaridir. Buning sababi shunchaki, yangi mahsulotlar qo‘silishiga yoki ishlab chiqarishga qo‘shimcha mahsulotlarni xarid qilish so‘lgan bizneschilar pastga chiqqan fakti bo‘lib, bunda to‘g‘ri narxlarni tushunishga ahamiyat berilishi kerak.
Eksport import savdolari - xususan, eksport qishloq xo‘jaligida muhim o‘rinda bo‘lib, bu yerda eng muhim savol qiymat va xavfsizlik edi. Faqat uni tartibga solish yuzasidan bizneschilar umumiy kuchga ega bo‘lishi kerak, bizneschilar ushbu savdolarda qanday o‘zlashtirilishini tushunishlari kerak.
Ishsizlik darajasi ham bizneschilar uchun muhimdir, chunki bu, xaridorga bevosita ta’sir qilishi mumkin. Bizneschilar ishsizlik darajasini ta’minlash uchun bunday masalalarga oldingi sohalardan kelib chiqishni xohlamoqda.
Monopoliya, faqatgina kompaniyani, mahsulotni sotishni yoki xarid qilishni taqsimlashni mo‘ljallangan iqtisodiy qoidalar talab etadi. Agar bizneschilar o‘zlarining fix narxini kiritishlari va undan emas bizning idoraga sotishlarni xalqqa ko‘paytirishni xohlamoqchi bo‘lsalar, bu monopoliyadan rost gelishidir.
Biznesda kredit so‘rash, to‘lovlar va xizmatlar bizneschilar uchun ichki pul mablag‘lariga olgi qilishda muhim hisoblanadi. Bundan tashqari, birinchi yordamchi banklar valyuta mablag‘larini kudratga keltirishadi.
Depozitning sifatini va xizmatlarning kuchli narxlari, birinchi yordamchi banklar o‘rtasida raqobat ham ko‘rinadi. Foiz stavkalari va yanada takomillashtirilgan dasturlar bizneschilar uchun axborotlar majmuasi bilan yakunlanadi.