Bolalarning maktabgacha ta'limning boshlanishiga moslashuvi Bolaning o’quv jarayonga adaptatsiyasining asoslari Bolaning sog'lig'i holati

REJA

• 
  Bolalarning maktabgacha ta'limning boshlanishiga moslashuvi
  
• 
  Bolaning o’quv jarayonga adaptatsiyasining asoslari
  
• 
  Bolaning sog'lig'i holati.
  

BOLALARNING MAKTAB BOSHLANISHIGA MOSLASHUVI
Maktabga kirish bola hayotidagi ham fiziologik, ham ijtimoiy jihatdan eng muhim lahzalardan biridir. Bolaning hayotida sifat jihatidan yangi bosqich boshlanadi, odatdagi hayot tarzi sezilarli darajada o'zgaradi. Yangi turmush sharoitlariga (oiladan ajralish, bolalarning odatdagi guruhidan), o'quv sharoitlariga (o'qituvchining talablari, yangi turmush tarzi va ta'lim-tarbiya ishlarining majburiy usuliga) moslashish (moslashish) zaruriyati mavjud. Bolaning yangi vazifalari, bolalar va kattalar bilan turli munosabatlar mavjud.
O'quvchilarning kundalik tartibidagi aniqlovchi, yangi tarkibiy qism o'rganish yuklamasi bo'lib, uning bajarilishi ko'pincha toza havoda qolish, yuqori jismoniy mashqlar, tungi uyquning yetarli davomiyligi kabi boshqa muhim rejim lahzalarining buzilishi (olib tashlanishi yoki davomiyligining keskin kamayishi) bilan bog'liq.
Maktabga kirgan paytdan boshlab bolalarning odatiy turmush tarzi keskin o'zgarishi, maktab hayotining yangi sharoitlariga kirishi bola tanasining psixofiziologik haddan tashqari yuklanishiga olib keladi va gigienachilar tomonidan "inqiroz holati" deb belgilanadi. S.M. Grombach (1977) ta'rifiga ko'ra, "bolaning maktabga moslashishi murakkab jarayon bo'lib, biososial moslashuvga bog'liq, chunki o'quvchi murakkab omillar to'plamiga moslashishi kerak, ular orasida etakchisini tanlab olish qiyin".
Maktabga kirishda bolalarning moslashuvining 2 ta hususiyati mavjud: fiziologik moslashuv - organizmdagi siljishlar kompleksi bo'lib, tizimning yangi, yuqoriroq va tobora ta'minlangan faoliyat darajasiga o'tishini xarakterlaydi. Bu o'zgarishlar asosan ishning muvaffaqiyatini ta'minlovchi yuqori nerv faoliyati bilan bog'liq; Ijtimoiy-psixologik moslashuv xulq-atvorning maktab normalarining assimilyatsiyasi, o'qituvchi, sinfdoshlari bilan ijtimoiy aloqa o'rnatishdan iborat.
Bolaning maktabga moslashuvini bir qator mezonlar, jumladan, ta'lim faoliyati ko'rsatkichlari (o'quv faoliyati ko'rsatkichlarining ko'tarilishi, kundalik ishdagi qulaylik dinamikasi, funktsional ko'rsatkichlarning yuqori darajasi va barqarorligi, jismoniy mashqlar, hissiy farovonlik), shuningdek, xulq-atvorning maktab me'yorlarini amalga oshirish, ijtimoiy aloqalarning muvaffaqiyati asosida baholash mumkin.
Boshlang'ich sinfda o'tkazilgan uzoq muddatli kuzatishlar natijasida bolalarda (3—16 hafta) o'zlashtirish vaqtining sezilarli individual o'zgarishlari mumkinligi aniqlandi.
Treningning birinchi haftalari va oylarida birinchi sinf o'quvchilarining deyarli 70% da ko'pincha nevrotik shikoyatlar (charchoq, bosh og'rig'i, yurakda og'riq, qorin og'rig'i va h.k.) bo'ladi. Ko'p sonli talabalar bezovta uyqu, charchash, ko'z yosh to'kish, asab va yurak-qon tomir tizimi funktsional rejasida noqulay fiziologik o'zgarishlar, vazn ortishi darajasining pasayishi, shuningdek, tananing noaniq reaktivligining pasayishi, morbidlikning ko'payishiga olib keladi.
Sog'lom birinchi sinf o'quvchilarida nisbatan barqaror moslashish (ijro, shartli refleks reaktsiyalari va boshqalar bo'yicha) o'quv yili boshidan boshlab o'rtacha 5-6 haftaga tushadi. Biroq bolalarning turli guruhlari oʻrtasida sezilarli farqlar mavjud. Avvalo, 6 va 7 yoshli bolalarda maktabga moslashishni baholash turli klinik mezonlarga asoslanadi.
6 yoshli birinchi sinf o'quvchilarida moslashish kursini baholash somatik sog'liq buzilishlarini hisobga olishni o'z ichiga oladi (vaznning kamligi - 900 g yoki undan kam, umumiy morbidlikning ko'payishi, gemoglobinning 116 g / l gacha kamayishi, ko'rish qobiliyatining pasayishi). O'quv yili oxirida bu o'zgarishlarning yo'qligi yaxshi moslashuvni ko'rsatadi, individual siljishlarning mavjudligi shartli ravishda qulay (o'rtacha qulay) ekanligini ko'rsatadi, barcha o'zgarishlarning kombinatsiyasi noqulay moslashuvni anglatadi.
7 yoshli birinchi sinf o'quvchilarida maktabga moslashish kursi nevrotik reaksiyalarning og'irligi va davomiyligi bilan baholanadi. O'quv yilining dastlabki 2 choragida ularning yo'qligi yoki zaif og'irligi moslashish kursining yaxshi prognozini ko'rsatadi. O'quv yilining oxiriga qadar namoyon bo'lishining zaiflashuvi bilan 3 chorak davomida nevrotik reaktsiyalarning o'rtacha og'irligi shartli ravishda qulay prognozning (o'rtacha qulay prognoz) dalilidir. Nevrozga yaqin alomatlarning sezilarli darajada og'irligi bilan prognoz noqulay.
Qoida tariqasida, ota-onasi alkogolizmdan aziyat chekadigan yoki ta'lim darajasi past bo'lgan, oila ichidagi nizolar tez-tez uchrab turadigan va boshqalar bo'lgan oilalarning bolalari moslashishning noqulay prognozlari guruhida bo'lishadi; erta bolalikdan zaif kasalliklarga duchor bo'lgan, "infektsiyalar zanjiri", tug'ma travma, erta yoshda zarba olgan, og'ir tug'ma tarixga va neonatal davrga ega bo'lgan bolalar.
Maktab maladjudligi uchun xavf guruhiga surunkali patologiyaga chalingan, biologik rivojlanishdan ortda qolgan, qarshilik kamaygan, psixofiziologik funktsiyalarning o'rtacha darajasi past va undan past bo'lgan bolalar ham kiradi. O'rganishning birinchi yilida bu bolalarda: tez-tez sovuqqonlik, surunkali kasalliklarning kuchayishi, organizmning adaptiv tizimlarining tangligi, nevrotikizm, jismoniy rivojlanishning kechikishi, o'rganish motivatsiyasining pasayishi, xavotirning kuchayishi kuzatiladi.
Maktab ishlariga moslashish jarayoni oson, tez va barqaror davom etishi uchun moslashish muvaffaqiyatiga ta'sir qiluvchi omillarni hisobga olish kerak:
1.Bola organizmining maktabga funksional tayyorlik darajasi. Maktab joylarida tizimli ta'lim olish jarayoni boshlang'ich sinf yoshidagi bolalar organizmiga bo'lgan talablarni oshirdi. Bolaning maktabdagi vazifalarini muvaffaqiyatli o'rganishi va bajarishi uchun u maktabga kirishi bilan ma'lum bir jismoniy va aqliy rivojlanish darajasiga, "maktab yetukligiga" erishishi kerak. Tayyorlikning etishmasligi ko'pincha tananing rivojlanishida umumiy kechikish bilan emas, balki qisman etuklik yoki ta'lim faoliyati bilan eng yaqin bog'liq bo'lgan ba'zi funktsiyalarning etarlicha rivojlanmasligi bilan belgilanadi.
Bu, birinchi navbatda, bolaning ruhiyati va motor mahoratining rivojlanishini, diqqatni jamlash qobiliyatini, motor faoliyatini ma'lum vaqtga sekinlashtirishni, keraksiz stresssiz ish pozitsiyasini saqlab qolishni anglatadi. Yozish va chizish uchun qo'lning kichik mushaklarini, barmoqlar harakatini muvofiqlashtirishni etarli darajada rivojlantirish kerak. Umuman olganda, psixika, motor mahorati va nutqining rivojlanishi bolaning maktabga funksional tayyorlik darajasini belgilaydi.
Bola tanasining turli tizimlarining rivojlanish sur'atlari va yashash sharoitlarining o'ziga xos xususiyatlari tufayli bir xil xronologik yoshdagi bolalar funktsional tayyorlik darajasida sezilarli individual farqlarga ega bo'lishlari mumkin.
5-7 yoshli bolalarda "maktab yetukligi" darajasini aniqlash uchun 3 ta vazifadan iborat bo'lgan va maktabgacha ta'lim muassasasi yoki bolalar poliklinikasi shifokori tomonidan o'tkaziladigan Kern-Jirásek psixofiziologik testi muvaffaqiyatli qo'llaniladi. XX asrning 70-yillaridagi testning keng qo'llanilishi yetarlicha ko'p sonli bolalar (taxminan 20%) o'rganishga funksional tayyor emasligini ko'rsatdi. Gigienachilarning tadqiqotlari ushbu test natijalarining ishlash ko'rsatkichlari, tananing funktsional holati va bolalar salomatligi dinamikasi, shuningdek ularning maktabdagi faoliyati bilan juda bog'liqligini ishonchli isbotladi.
Aksariyat funktsional tayyor bo'lmagan talabalar o'qishning birinchi yili davomida maktabga moslashmaydi. Ulardan, qoida tariqasida, noto'g'ri ijro etuvchi maktab o'quvchilari va ikkinchi yillik o'quvchilar shakllanadi. Rossiya tibbiyot akademiyasi bolalar salomatligi ilmiy markazining ma'lumotlariga ko'ra, Hozirgi vaqtda hozirgi vaqtda 7-hayotning maktabga yetuk bolalari zamonaviy bolalarning 40% ni tashkil etadi. Bu bolalar sog'lig'i yomonlashuvi va bola organizmining funktsional imkoniyatlarining pasayishi, maktabgacha ta'lim muassasalariga o'qiyotgan bolalar sonining kamayishi, shuningdek maktabgacha ta'lim muassasalarida o'qiyotgan bolalar sonining kamayishi, shuningdek maktabgacha ta'lim muassasalarida maktabgacha ta'lim muassasalarida maktabgacha ahamiyatga ega bo'lgan funksiyalarning kam rivojlanganligini yo'qotish bo'yicha tuzatish ishlarining yo'qligi bilan bog'liq. So'nggi yillardagi ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, Rossiyada yashovchi 60 yoshgacha bo'lgan bolalarning 60% dan ortig'i maktabda somatik va psixofiziologik maladaptatsiya xavfi ostida. Shuni ta'kidlash o'ta muhimki, 7-hayotning maktabga boqilgan bolalar orasida o'g'il bolalar qizlarga qaraganda deyarli 2 barobar ko'p.
Bolaning maktabdagi yetukligining sababi ko'pincha noxush biologik va ijtimoiy omillar kompleksidir.