Boshqarmasi navoiy texnika-iqtisodiyot kasb-hunar kolleji

O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‟RTA MAXSUS  

TA‟LIM VAZIRLIGI 

 

O‟RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA‟LIMI MARKAZI 

 

NAVOIY VILOYAT O‟RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA‟LIMI 

BOSHQARMASI 

 

NAVOIY TEXNIKA-IQTISODIYOT KASB-HUNAR KOLLEJI 

 

      «Tasdiqlayman»                                                                          «Ko‟rildi»

 

Navoiy texnika-iqtisodiyot                                                  O‟quv ishlari bo‟yicha direktor

 

kasb-hunar kolleji direktori                                               o‟rinbosari  

                                                                                                   ________ A.E.Norov

 

____________ G‟.O.Xoliqov                                           “____”____________2016 yil.

 

«_____»______________2016 yil.                                                       

 

                                                                 

 

                                                                             

 

 

 

 

HAYOT FAOLIYATI 

XAVFSIZLIGI 

 FANI  

ISHCHI O‟QUV DASTURI 

 

 

 

 

Tayyorlov yo‟nalishi: barcha tayyorlov yo‟nalishlari uchun 

Kasblar: barcha kasblar uchun 

 

 

Ishchi dastur HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI fanining 2016-yil   

25 avgustdagi O„zbekiston Respublikasi Oliy va o„rta maxsus ta‟lim 

vazirligining  355-sonli buyrug„i bilan tasdiqlangan va akademik litsey va 

kasb-hunar kollejlari uchun  uzviylashgan o‟quv dasturi  asosida ishlab 

chiqildi. 

 

2016 yil 

O‟rta maxsus, kasb-hunar ta‟limi markazi direktori tomonidan 2015 yil  

20 avgustdagi tasdiqlangan namunaviy o‟quv rejada Hayot faoliyati xavfsizligi 

faniga ajratilgan soatlar miqdori: 

O‟quvchining umumiy o‟quv yuklamasi 58soat, shu jumladan mashg‟ulot 

turlari bo‟yicha ajratilgan soatlar: 

 

№ 

Mashg‟ulot 

turlari 

Ajratilgan 

soat 

Shu jumladan semestrlar bo‟yicha 

I 

II 

III 

IV 

V 

VI 

1 

Auditoriya jami 

yuklamasi 

40 

0 

40 

 

 

 

 

2 

Nazariy 

mashg‟ulot 

24 

0 

24 

 

 

 

 

3 

Amaliy 

mashg‟ulot 

16 

0 

16 

 

 

 

 

4 

Laboratoriya 

mashg‟uloti 

0 

0 

0 

 

 

 

 

5 

O‟quvchilarning 

mustaqil ishi 

18 

0 

18 

 

 

 

 

 

 

Tuzuvchi: 

 

H.Yaxshiboyeva. Navoiy texnika-

iqtisodiyot kasb-hunar kolleji Hayot 

faoliyati xavfsizligi fani o‟qituvchisi. 

 

 

Taqrizchilar: 

 

M.Ummatova.  NDPI  biologiya  fani 

o‟qituvchisi 

 

 

N.Pirnazarova. NDKI biologiya fani 

o‟qituvchisi 

 

 

Hayot  faoliyati  xavfsizligi  fanining  ishchi  o‟quv  dasturi  Tabiiy  fanlar 

kafedrasining 2016 yil  “30”-avgustdagi 1-sonli yig‟ilishida muhokama qilindi va 

ekspert guruhiga taqdim etildi. 

 

Hayot  faoliyati  xavfsizligi  fanining  ishchi  o‟quv  dasturi  va  ekspert 

guruhining xulosasi ta‟lim muassasasining 2016 yil “31” -  avgustdagi pedagogik 

kengashida  muhokama  qilindi,  tasdiqlashga  va  o‟quv  jarayoniga  tadbiq  etishga 

qaror qilindi. 

 

 

Kirish 

O‟zbekiston  Respublikasi  “Ta‟lim  to‟g‟risida”  gi  qonunga  muvofiq  o‟rta 

maxsus  ta‟limi  kasb-hunar  kolleji  umumiy  o‟rta  ta‟lim  asosida  faoliyat 

ko‟rsatayotgan  uch  yillik  o‟quv  muassasasidir.Ushbu  “Hayot  faoliyati  xavfsizligi 

fani”  fani  o‟quv  dasturi  kasb-hunar  kollejlari  uchun  fan  o‟quv  dasturi  sifatida 

e‟tirof  etiladi.Dasturni  tuzishda  O‟zbekiston  respublikasining  “Ta‟lim 

to‟g‟risida”gi qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, Vazirlar Mahkamasining 

1998  yil  5-yanvardagi  “Uzluksiz  ta‟lim  tizimi  uchun  davlat  ta‟lim  standartlarini 

ishlab  chiqish  va  joriy  etish  to‟g‟risidagi”  5-sonli  1998-yil  13-maydagi 

“O‟zbekiston  Respublikasida  o‟rta  maxsus,  kasb-hunar  ta‟limini  tashkil  etish 

chora-tadbirlari  to‟g‟risida”  gi  204-sonli,  2000-yil  16-  oktyabrdagi  o‟rta  maxsus 

kasb-hunar  ta‟limining  davlat  ta‟lim  standartlarini  tasdiqlash  to‟g‟risida”gi  400-

sonli  qarorlari  hamda  O‟rta  maxsus  kasb-hunar  ta‟limi  markazining  2015  yil  16-

iyuldagi  “Ishchi  o‟quv  dasturlarini  ishlab  chiqish  bo‟yicha  Yo‟riqnomani 

tasdiqlash to‟g‟risida”gi 221- sonli buyrug‟i asos qilib olindi.  

So„nggi  vaqtlarda  insoniyat  hayotiy  faoliyatiga  xavf  soluvchi  turli 

favqulodda  vaziyatlarning  turlari  ortib  borayotganligi  dunyo  jamoatchiligi  va 

mamlakatlarini,  qo„yingki  har  bir  kishini  tashvishga  solmoqda.  Rivojlanib  va 

globallashib borayotgan dunyoda tabiiy, texnogen va ekologik tusdagi favqulodda 

vaziyatlar,  ofatlar  bilan  birgalikda  ana  shu  rivojlanishning  mahsuli  sifatida 

ekologiyaning  buzilishi,  qurg„oqchilik  kabi  xavf-xatarlar  ham  yuzaga  kelibbu 

xavfdan hyech bir inson, hyech qaysi xalq, millat yoki davlat kafolatlanmagan.  

Turli  ko„rinishdagi  tabiiy  ofatlar  xalqimiz  hayotiga  hamisha  o„z  ta'sirini 

ko„rsatib  kelgan.  Insoniyat  XXI  asrga  qadam  qo„yar  ekan,  u  o„ziga  doimo  xavf 

solib  turgan  tabiat  hodisalari  bilan  birgalikda  rivojlanayotgan  dunyoning  yangi 

ko„rinishdagi xavf-xatarlariga ham doimo tayyor bo„lishi zarur. XXI asrga kelib bu 

kabi tabiiy hodisalar, texnogen va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar qatoriga 

ozon qatlami yemirilishi, radiatsiya miqdorining ortishi, havo va ichimlik suvining 

ifloslanishi  bilan  bog„liq  vaziyatlar  ham  qo„shildi  va  o„zining  oqibatlari  bilan 

kishilik jamiyatini larzaga solmoqda.  

Mazkur dastur hayotda yuz berishi mumkin bo„lgan turli ko„rinishdagi baxtsiz 

hodisalar  va  ulardan  muhofazalanish,  bunday  sharoitga  tushib  qolganda  zaruriy 

hamda  birinchiyordamni  o„z-o„ziga va o„zaro  ko„rsata olish  usullarining  minimal 

darajasini o„rgatishga, shuningdek, rivojlanayotgan dunyoning yangi ko„rinishdagi 

xavf-xatarlari haqida dastlabki bilimlarni olishga qaratilgan. Dastur amaldagisidan 

ko„ra bir qancha takomillashtirilgan bo„lib, uzluksiz ta'lim tizimi qoidalariga mos 

ravishda  tuzilgan.  Qaytadan  tuzatish  va  to„ldirishlar  kiritilgan  mazkur  o„quv 

dasturi asosida o„quvchilarga puxta bilim berish ularning hayot faoliyati xavfsizligi 

bo„yicha bilimlarini oshiradi, ularda dastlabki amaliy ko„nikmalarni shakllantiradi. 

O„quvchilarni  zamon  talablariga  to„la  javob  beradigan,  o„zining  ijtimoiy,  tibbiy, 

huquqiy xavfsizligini ta'minlay oladigan inson qilib tarbiyalaydi. 

                     

 

 

 

O‟quv fani (moduli) ning maqsad va vazifalari: 

Mazkur  o„quv  fani  barcha  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlarining  1-

kursi   2-semestrida o„qitiladi. O„quv  faniga  ajratilgan  umumiy  yuklama  58 soatni 

tashkil  etadi.  Dastur  bo„yicha  o„quv  kursining  auditoriya  soati  jami  40  soatga 

mo„ljallangan bo„lib, undan 24 soati turli tusdagi favqulodda vaziyatlar va ulardan 

muhofazalanish, qolgan 16 soati favqulodda vaziyat va holatlardan jabrlanganlarga 

mavjud  imkoniyatlardan  kelib  chiqqan  holda  birinchi  tibbiy,  ruhiy  (psixologik) 

hamda  boshqa  yordam  ko„rsatish  ko„nikmalarini  berish  uchun  ajratilgan.  Ya'ni 

dasturdagi  auditoriya  soatlarining  24  soatini  ma'ruza,      16  soatini  amaliy 

mashg„ulotlar tashkil etadi.  

Dasturni  tayyorlashda  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlarida 

o„tilayotgan  turdosh  fanlar  dasturlari,  ulardagi  mavzularning  takrorlanmasligi 

e'tiborga olingan. 

Dastur  YUNESKO  ning  O„zbekistondagi  vakolatxonasi  hamkorligida 

takomillashtirildi.  Uni tayyorlashda 2012 yilda  qabul qilingan va  ITD-2-59  granti 

loyihasi  tomonidan  tayyorlangan  “Hayot  faoliyati  xavfsizligi”  fani  namunaviy 

o„quv dasturidan ham foydalanildi. 

 

O‟quvchilar bilimiga qo‟yiladigan talablar: 

-

 

favqulodda  vaziyatlarda  tezkor  yordam  beruvchi  xizmatlarni  tezkor 

chaqirish; 

-

 

favqulodda  vaziyatlarda  tezkor  harakat  qilish,  o„z-o„ziga  va  o„zaro 

birinchi tibbiy, ruhiy hamda boshqa yordamni berish; 

-

 

kriminogen vaziyatlarda shaxsiy xavfsizlikni ta'minlash; 

-

 

himoya inshootlari hamda himoya vositalaridan foydalanish; 

-

 

terrorchilik harakati sodir etilganda harakatlanish; 

-

 

majburiy yolg„izlik holatida harakat qilish; 

-

 

gidrometerologik xavfli hodisalar sodir bo„lganda harakat qilish; 

-

 

radiatsiya, gaz va elektr tokidan zararlanganda harakat qilish; 

-

 

yong„inda harakat qilish; 

-

 

favqulodda vaziyatlarda moddiy va ma'naviy boyliklarni asrash; 

-

 

inson  hayotiy  faoliyatiga  zarar  keltiruvchi  boshqa  xavf-xatarlar  yuzaga 

kelganda harakat qilish; 

-

 

olgan nazariy bilim va amaliy tajribani hayotda qo„llay bilish ko„nikmasiga 

ega bo„lishlari zarur.  

 

O‟quvchilarning o‟zlashtirish natijasi: 

          Talabalar  hayotda  yuz  berishi  mumkin  bo‟lgan  turli  ko‟rinishdagi  baxtsiz 

hodisalar  va  ularda  muxofazalanish    bunday  sharoitga  tushib  qolganda  zaruriy 

hamda  birinchi  yordamni  o‟z  o‟ziga  va  o‟zaro  ko‟rsata  olish  usullarini  minimal 

darajasini 

o‟rgatishga, 

mustaqil 

ravishda 

ilmiy-ommabop 

adabiyotlar, 

ma`lumotlardan foydalana olish, referatlar, axborotlar tayyorlash, ma`ruzalar qilish 

ko`nikma va malakasini egallagan bo`lishlari kerak. 

O`quvchilarning bilimi va o`quv ko`nikma malakasi reyting usulida baholanadi. 

-

 

hayot  faoliyati  xavfsizligi  borasidagi  o„zlarining  vazifalari,  huquq  va 

majburiyatlari; 

-

 

favqulodda  vaziyatlarning  oldini  olish  va  oqibatlarini  bartaraf  etish 

borasidagi huquqiy-me'yoriy hujjatlar mohiyati; 

-

 

turli tusdagi xavf-xatarlarni keltirib chiqaruvchi manbaalar turlari; 

-

 

favqulodda vaziyatlarning turlari, sabablari, belgilari va zararli oqibatlari; 

-

 

favqulodda  vaziyatlarda  tezkor  yordam  beruvchi  xizmatlar  vazifasi  va 

majburiyatlari hamda ularni chaqirish tartibi; 

-

 

himoya inshootlari va vositalaridan foydalanish; 

-

 

terrorchilik harakati sodir etilganda o„zini tutish; 

-

 

majburiy yolg„izlik holatida o„zini tutish; 

-

 

radiatsiya, gaz va elektr tokining zararli ta'siridan himoyalanish; 

-

 

yong„inning zararli ta'siridan himoyalanish; 

-

 

yuqumli kasalliklarning zararli ta'siridan himoyalanish; 

-

 

favqulodda vaziyatlarda o„zini tutish; 

-

 

inson hayoti, sog„ligi va mol-mulkini sug„urtalash; 

-

 

inson  hayotiy  faoliyatiga  zarar  keltiruvchi  boshqa  xavf-xatarlar  bo„yicha 

bilimlarni egallashi zarur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fan mavzulari bo„yicha o„qitish rejasi tarkibi 

 

 

№

 

 

 

 

№ 

Bob va bo„limlar  nomi 

 

 

O„quv materiallarining mazmuni 

Didaktik texnik vositalar va adabiyotlar 

Mavzular nomi 

 

3140000  «Maktabgacha ta’lim»:  jami 40 soat. 

 

 

 

 

 

 

  II-kurs : 40 s. 

 

 

I-bob. Axborot texnologiyalari fanining  

        jamiyatdagi o„rni va ahamiyati.  (2 s) 

 

  

   Ma‟lumki, 

axborot 

texnologiyalari 

informatika 

qonun-qoidalari 

asosida 

takomillashtiriladi.Ushbu 

bobda  axborot  texnologiyasi, 

uning 

rivoj-lanishiga 

ta‟sir 

etuvchi 

omillar, 

jamiyatni 

axborotlashtirish  yo„nalish-lari 

va  axborot  texnologiyalarining 

xususiyatlari o„rganiladi. 

 

 

1 

 

 Axborot texnologyalari haqida tushuncha. 

  test, slayd, 

 darslik 

bilan 

ishlash. 

   

   II-bob. Kompyuterga xizmat  

                     ko„rsatish.                          2s 

Kompyuterdan  foydalanuvchi 

kompyu-terdagi  va  ekrandagi 

ma‟lumotlarning  joylashishini 

o„zi  uchun  qulay  holatga 

keltirib  olishi  lozim.  Buning 

uchun 

yordamchi 

diskni 

tayyorlab 

qo„yish,  xotirani 

keraksiz  fayllardan  tozalash, 

disklarni 

optimallash 

kabi 

ishlar  bajariladi.  Bu  bobda 

ushbu  amallar  mohiyati  va 

ularni 

amalga 

oshirish 

xususiyati o„rganiladi 

 

 

2 

 

 Qattiq diskka xizmat  ko„rsatish  amallari 

 

Kompyuter, 

disk turlari  

bilan tanishish. 

 

III –bob. Fayllarni arxivlash.    (6 s) 

 

Kompyuter 

xotirasidagi 

ma‟lumotlarni  ko„payib  ketishi 

turli 

muammolarga 

olib 

keladi.Ma‟lumotlarni 

hajm 

jihatdan  kichraytirish  uchun 

arxivlash 

dasturlari-dan 

foydalanish mumkin. Arxivlash 

natijasida  bir  necha  fayl,hatto 

kataloglar    siqilgan  holda  bir 

faylga 

birlashtiriladi, 

arxiv 

faylni ochish natijasida ular o„z 

holatiga 

qaytariladi. 

Bobda 

fayllarni  arxivlash  va  ochish, 

arxiv 

fayllarini 

yangilash, 

 

3 

Arxivlash dasturlari va ularning 

turkumlanishi 

 

kompyuter, 

arxiv 

dastur 

bilan ishlash. 

4 

Arxiv fayllarini tekshirish 

 

slayd 

5 

Arxiv 

fayllarini 

zararlanganligini  

tekshirish 

Kompyuterda 

fayllar 

bilan 

ishlash 

 

 

 

Fanning bo„limlari va mavzular nomi 

Umumiy yuklama, soat 

h

amm

asi

 

Darslar turi bo„yicha soatlar 

taqsimoti   (auditoriya 

yuklamasi) 

M

u

staqi

l   i

sh

 

 

jam

i 

 

 

 

n

az

ar

iy

 

amaliy

 

L

ab

or

at

or

iya  

ish

i 

se

m

in

ar

 

Ku

rs is

h

i 

(loyih

asi)

 

1 

Kirish  .  Hayot  faoliyati  xavfsizligi  o„quv 

fanining maqsad va vazifalari. 

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

2 

Yong„in va uning zararlovchi omillari.  

5 

2 

2 

 

 

 

 

1 

3 

Yong„inda harakatlanish tartibi. 

 

2 

 

2 

 

 

 

 

4 

Kundalik  hayotda  maishiy  uy  jihozlaridan 

to„g„ri foydalanish.  

3 

2 

 

2 

 

 

 

1 

5 

Yong„indan  shikastlanganda  birinchi  tibbiy 

yordam berish. 

2 

2 

 

2 

 

 

 

 

6 

Terrorchilik  harakatlari  sodir  bo„lganda 

xarakatlanish tartibi. Axborot xavfsizligi. 

4 

2 

2 

 

 

 

 

2 

7 

Majburiy  yolg„izlik  holatida  o„zini  tutish 

qoidalari. 

4 

2 

2 

 

 

 

 

2 

8 

Zilzila va ularda xarakatlanish tartibi.  

5 

2 

2 

 

 

 

 

1 

9 

Zilzila 

oqibatlaridan 

muhofazalanish 

usullari. 

 

2 

 

2 

 

 

 

 

10 

Zilzilada  birinchi  tibbiy  yordam  berish 

tartibi. 

2 

2 

 

2 

 

 

 

 

11 

Gidrometeorologik  xavfli  hodisalar  bilan 

bog„liq  favqulodda vaziyatlar  hamda  ularda 

xavfsizlik qoidalariga rioya etish.  

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

12 

Transport 

vositalari 

bilan 

bog„liq 

favqulodda 

vaziyatlar 

va 

ularda 

harakatlanish tartibi. 

2 

2 

2 

 

 

 

 

 

13 

Radiatsiya manbalari va kuchli ta'sir etuvchi 

zaharli  moddalar  (KTEZM)ning  zararli 

ta'siri. 

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

14 

Aholiga  radiatsiyaning  zararli  ta'siri  va 

undan himoyalanish yo„llari. 

2 

2 

 

2 

 

 

 

 

15 

KTEZMdan  muhofazalanish  va  undan 

zaharlanganda 

birinchi 

tibbiy 

yordam 

ko„rsatish. 

2 

2 

 

2 

 

 

 

 

16 

Favqulodda 

vaziyatlarda 

aholining 

muhandislik  muhofazasini  tashkil  etish. 

Binolar va qurilish ashyolarining o„ziga xos 

xususiyatlari. 

4 

2 

2 

 

 

 

 

2 

17 

Ekologik  muhit  buzilishining  inson  hayotiy 

faoliyatiga  zararli  ta'siri  va  uning  natijasida 

yuzaga kelayotgan muammoli vaziyatlar. 

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

18 

O„zbekiston,  Markaziy  Osiyo  mintakasi  va 

xalqaro 

miqyosda 

yuzaga 

kelayotgan  

ekologik tahdidlar.  

4 

2 

2 

 

 

 

 

2 

19 

 Epidemiologik favqulodda vaziyatlar.  

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

20 

Favqulodda  vaziyatlar  yuzaga  kelganda 

birinchi tibbiy yordam va o„z-o„ziga yordam 

ko„rsatish. 

4 

2 

 

2 

 

 

 

2 

jami