Ma’ruzaning maqsadi - Ko’pchilik organizmlarda, shu jumladan
- odam organizmida bufer sistemalar
- biologik jarayonlar borayotgan muhitning
- pH ko’rsatkichini doimiy saqlanishini
- ta’minlaydi. Shuning uchun bufer
- sistemalarning turlari, tuzilishi, ularning
- ta’sir etish mehanizmi, sig’imini aniqlash,
- pHini hisoblash yollarini o’rganish muhim
- ahamiyatga egadir.
KO‘RILADIGAN MASALALAR - Bufer sistemalarning tuzilishi va turlari
- Bufer sistemalarning pHini hisoblash
- Bufer sistemalarning ta‘sir etish mehanizmi
- Bufer sig’imi
- Odam organizmining bufer sistemalari
- Bufer sistemalarning tibbiyot va biologiyadagi ahamiyati
Bufer sistemalarning turlari - Bufer sistemalar ikki turga bo’linadi:
- 1. Kuchsiz kislota va shu kislotaning kuchli
- asos bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
- Masalan: CH3COOH + CH3COONa - atsetatli
- bufer eritma
- 2. Kuchsiz asos va shu asosning kuchli kislota
- bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
- Masalan: NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer
- eritma
Ko’riladigan bufer sistemalar - CH3COOH + CH3COONa - atsetatli bufer sistema
- NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer sistema
- H2CO3 + NaHCO3 - gidrokarbonatli bufer sistema
- NaH2PO4 + Na2HPO4 - fosfatli bufer sistema
- PtCOOH + PtCOONa - oqsilli bufer sistema
- HHb + KHb - gemoglobinli bufer sistema
- HHbO2 + KHbO2 - oksigemoglobinli bufer sistema
- CH3COOH CH3COO- + H+
- CH3COONa CH3COO- + Na+
- [H+][CH3COO-]
- Kislota uchun: Kdis.=------------------- yoki:
- [CH3COOH]
- [CH3COOH]
- [H+] = Kdis.-----------------
- [CH3COO-]
Kislotali bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi - [CH3COOH] -lg [H+] = -lgKdis.- lg---------------- [CH3COO-] C tuz pH = pKk-ta + lg ----------- C k-ta
Asosli bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi - NH4OH NH4+ + OH-
- NH4Cl NH4+ + Cl-
- [NH4+][OH-]
- Asos uchun: Kdis.=------------------- yoki:
- [NH4OH]
- [NH4OH]
- [OH-] = Kdis.-----------------
- [NH4+]
Asosli bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi - [NH4OH] -lg [OH-] = -lgKdis.- lg---------------- [NH4+] C tuz pOH = pKasos + lg --------- Casos
- C tuz pH = 14 - pKasos - lg --------- Casos
Bufer ta’sirining mehanizmi - CH3COOH CH3COO- + H+
- CH3COONa CH3COO- + Na+
- Oz miqdorda kuchli kislota qo’shganda:
- H+ + CH3COO- = CH3COOH
- ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit CH3COOH hosil bo’lish tomonga siljiydi.
- Oz miqdorda kuchli asos qo’shganda:
- OH- + H+ = H2O
- ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’lish tomonga siljiydi.
BUFER SIG’IMI - C
- B = -------------- mmol
- pH1 - pH0
- Bu yerda:
- B - bufer sig’imi; mmol
- C - qo’shilayotgan kuchli kislota yoki
- asosning mmoldagi miqdori
- pH0 - boshlang’ich muhit pHi
- pH1 - ohirigi muhit pHi
BUFER SIG’IMI - N ·V
- B = -------------- mmol
- pH1 - pH0
- Bu yerda:
- B - bufer sig’imi; mmol
- N - titrlovchi eritmaning molar
- ekvivalent konsentratsiyasi; mmol/l
- V - titrlovchi eritmaning hajmi; l
- pH0 - boshlang’ich muhit pHi
- pH1 - ohirigi muhit pHi
Organizmning bufer sistemalari - Gidrokarbonatli bufer sistema - qonning asosiy bufer sistemasi:
- H2CO3 H+ + HCO3-
- NaHCO3 Na+ + HCO3-
- Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit H2CO3 hosil bo’ladi:
- H+ + HCO3- = H2CO3
- Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
- kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’ladi:
- OH- + H+ = H2O
Organizmning bufer sistemalari - Fosfatli bufer sistema - hujayra ichidagi
- suyuqliklarning asosiy bufer sistemasi:
- NaH2PO4 Na+ + H2PO4-
- Na2HPO4 2Na+ + HPO42-
- Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit H2PO4- hosil bo’ladi:
- H+ + HPO42- = H2PO4-
- Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
- kuchsiz elektrolit H2O va HPO42- hosil bo’ladi:
- OH- + H2PO4- = H2O + HPO42-
Organizmning bufer sistemalari - Oqsilli bufer sistema - barcha
- to’qimalardagi bufer sistema
- PtCOOH PtCOO- + H+
- PtCOONa PtCOO- + Na+
- Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit PtCOOH hosil bo’ladi:
- H+ + PtCOO- = PtCOOH
- Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
- kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’ladi:
- OH- + H+ = H2O
Organizmning bufer sistemalari - Oqsilli bufer sistema - aminikislotaning
- bipolar ioni sifatida:
- COO- COOH
- Pt + HCl Pt
- NH3+ NH3Cl
- COO- COONa
- Pt + NaOH Pt
- NH3+ NH3OH
Do'stlaringiz bilan baham: |
