Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

1 

 

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI  

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI   

 

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI  

IJTIMOIY-IQTISODIY FAKULTETI 

 

 

MILLIY G’OYA, MA’NAVIYAT ASOSLARI VA HUQUQ TA’LIMI 

YO‘NALISHI  II KURS TALABASI   

KAMOLOV NEMATULLO OTABEK O‘G‘LI 

REFERAT 

MAVZU: 

Milliy istiqlol g`oyasi va 

ma`naviyat asoslari fanini o`qitish usullari 

 

 

 

 

 

Tekshirdi:                                 S.S. Raupov

 

 

 

 

 

 

 

Buxoro – 2016 

2 

 

 

 

Kirish 

Reja: 

1. 

―Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  o'qitish  metodikasi‖ 

fanining ob'ekti, predmeti, maqsadi va vazifalari 

2. 

―Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish metodikasi‖ni 

o'qitishda umumiy va xususiy printsiplarning uzviy birligi 

3. 

O'qituvchi  faoliyati  bilan  bog'liq  metodlari:  tushuntirish,  namoyish 

etish metodi, bilimlar ilmiy yo' l bilan bayon qilish metodi 

4. 

―Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  o'qitish 

metodikasi‖da metodlarni tanlash omili va maqsadi. 

Xulosa  

Foydalanilgan adabiyotlar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kirish 

3 

 

O'zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka  erishgandan  keyin  mamlakatimizda 

huquqiy  demokratik  davlat  qurish  va  jaxon  hamjamiyatidan  rivojlangan  davlat 

sifatida  o'rin  olish  vazifasi  qo'yildi.  Albatta  yurtimizda  jaxon  talablariga 

moskeladigan har tamonlama rivojlangan, o'z kasbini puxta egallagan, vatanparvar 

fidoyi  insonlarni  tarbiyalab  etishtirishda  ta'lim  muassasalarida  o'qitishni  yanada 

yuksak  bosqichga  ko'tarish,  uning  tarbiya  bilan  uyg'unligini  ta'minlash  katta 

ahamiyatga ega. 

Xalq  ta'limi  yangicha  sharoitlarda  o'z  ishini  nihoyatda  sekinlik  bilan  qayta 

qurmokda.Jaxon  bozoridagi  integratsiya,  ilmiy  -  texnikaviy  taraqqiyot  sur'atlari 

xalq  ta'limining  barcha  bo'g'inlari  o'rtasidagi  o'zaro  aloqalarni  mustahkamlashni 

talab  etmokda.Binobarin,  bu  hol  tarbiya,  ta'lim,  siyosiy  va  kasbiy  tayyorgarlik 

masalalarini hal etishga jamuljam yondoshishni taqoza etmoqda.‖ 

Shuningdek  I.A.Karimovning  ―Yuksak  ma'naviyat  engilmas  kuch‖  asarida 

ta'lim  -  tarbiyaning  ahamiyati  haqida  quyidagicha  yoziladi:  ―Kelajagimiz 

poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, xalqimizning ertangi kuni qanday bo' lishi 

farzandlarimizning bugun qanday ta' lim va tarbiya olishiga bog'liq. Buning uchun 

har  qaysi  ota  -  ona,  ustoz  va  murabbiy  har  bir  bola  timsolida  avvalo  shaxsni 

ko'rishi  zarur.  Ana  shu  oddiy  talabdan  kelib  chiqqan  holda  farzandlarimizni 

mustaqil  va  keng  fikrlash  qobiliyatiga  ega  bo'lgan,  ongli  yashaydigan  komil 

insonlar  etib  voyaga  etkazish  -  ta'lim  -  tarbiya  sohasining  asosiy  maqsadi  va 

vazifasi bo' lishi lozim, deb qabul qilishimiz kerak. Bu esa ta' lim va tarbiya ishini 

uyg'un holda olib borishni talab etadi‖.

1

 

Shu sababli mustaqillikning dastlabki yillaridayok sho'ro xokimiyati yillarida 

oyoq  osti  kilingan  ma'naviyatimizni  tiklash  bosh  vazifa  kilib  ko'yildi.1992  yil 

iyulida, xali mustakillikka bir yil to'lmasdan turib yurtboshimiz ―asrlar mobaynida 

boshka  erga  qaram  bo'lib  kelgan  o'zbek  xalkining  iqtisodiy  va  ma'naviy  ravnaq 

topishini ta'minlash - mustaqil o'zbekiston Respublikasining oliy burchi deb e'lon 

qildi‖. 

                     

1

Karimov I.A. Yuksak ma'naviyat-engilmas kuch. T., O'zbekiston, 2008 

 

4 

 

Xar  bir  jamiyatning  ijtimoiy  -  iqtisodiy,  madaniy  taraqqiyoti  bevosita  uning 

ma'naviy  -  axloqiy  negizlarining  rivojlanishi  bilan  bog'liqdir.Yurtboshimiz 

―o'zbekistonni  yangilash  va  rivojlantirishning  o'z  yo'li  to'rtta  asosiy  negizga 

asoslanadi.  Bu  negizlar:  umuminsoniy  qadriyatlarga  sodiqlik;  xalkimizning 

ma'naviy merosini mustaxkamlash va rivojlantirish; insonning o'z imkoniyatlarini 

erkin namoyon kilish, va vatanparvarlik‖ deb ko'rsatgan edi. 

Ma'naviyat  soxasida  belgilangan  maqsadlarni  amalga  oshirish  uchun  o'tgan 

davr ichida mamlakatimiz rahbariyati tamonidan juda katta ishlar amalga oshirildi. 

1994  yilda  Prezidentimizning  ―Istiqlol  va  ma'naviyat‖  to'plami  chop  etildi.  1994 

yil 23-aprelda Prezident tamonidan ―Ma'naviyat va ma'rifat‖ jamoatchilik markazi 

faoliyatini  yanada  takomillashtirish  va  samaradorligini  oshirish  to'g'risida‖gi 

Farmon e'lon kilindi.

2

 

1997  yil29-avgustda  o'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  IX  - 

sessiyasida  qabul  qilingan  ―Ta'lim  to'g'risida‖gi  Qonun  va  ―Kadrlar  tayyorlash 

milliy  dasturi‖  da,  shuningdek  1999  yil  3-  centyabrdagi  ―Respublika  ma'naviyat 

ma'rifat  kengashini  qo'llab-quvvatlash  to'g'risida‖gi  Prezident  farmonidagi 

xalqimizning ma'naviyati masalasiga, yoshlarni milliy va umuminsoniy qadriyatlar 

ruxida tarbiyalashga juda katta ahamiyat berildi. 

―Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi‖da  uzluksiz  ta'limni  islox  qilish 

yo'nalishlarida ― milliy mustaqillik printsiplari va xalqning boy intelektual merosi 

hamda  umumbashariy  qadriyatlarning  ustuvorligi  asosida  ta'limning  barcha 

darajalari  va  bo'g'inlarida  ta'lim  oluvchilarning  ma'naviy  va  axloqiy  fazilatlarini 

rivojlantirish‖ alohida belgilab qo'yildi. 

Bu masalani o'ta muhimligini hisobga olib  o'zbekiston Respublikasi Vazirlar 

Maxkamasining  1998  yil  24-iyulda  ―Ma'naviy  -  ma'rifiy  islohotlarni  yanada 

chuqurlashtirish  va  uning  samaradorligini  oshirish  chora  tadbirlari  to'g'risida  ‖ 

maxsus 

qarori 

qabul 

qilindi. 

BuxujjatlargabinoanRespublikaOliyvao'rtamaxsusta'limvazirligi 

1997 

                     

2

Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz».T., O'zbekiston», 2000. 

 

5 

 

yildanboshlabbarchaoliyvao'rtamaxsuso'quvyurtlarida 

―Ma'naviyatvama'rifatasoslari‖ maxsuskursinio'qitishto'g'risidaqarorqabulqildi. 

Yuqoridakeltirilganfaktlaryoshlarimizningma'naviykamolatimasalasihaqiqata

nxamdolzarbvazifaekanliginiko'rsatadi.PrezidentIslomKarimov 

2000 

yil 

22-

yanvardabo'libo'tganIkkinchichaqiriqo'zbekistonRespublikasiOliyMajlisiningbirinc

hisessiyasidajamiyatimiztaraqqiyotiningyaqinkelajakdagimaqsadvavazifalariniko'rs

atibberdi. 

Uo'znutqidajamiyatrivojiningettiasosiyyo'nalishinibirma-birtavsiflab, 

ularningyaqinistiqboligaqaratilganmaqsadvavazifalarinianiqladi. 

 

 

Mavzuning  dolzarbligi:  Mamlakatimizda  yuz  berayotgan  ijtimoiy-iqtisodiy 

munosabatlar,  xalq  ta'limi  tizimida  bo'layotgan  o'zgarishlar  ―Ta'lim  to'g'risida‖gi 

Qonunda hamda ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖da ko'rsatib o'tilganidek xar bir 

maktab  o'qituvchisi  yoki  kasb-xunar  kolleji  o'qituvchisi  oldiga  muxim  vazifa 

qo'yilmoqda. 

Buvazifalarta'limuchunxosbo'g'inlarniajratishimkoniniberadiki, 

bubo'g'inlarxilma-xilo'quvfanlaridasturlarida, 

o'quvrejalarida, 

darsliklardata'limningjoriyetilishihamdametodiktizimidabirortarmoqnihosilqilishi

mumkin.

3

 

Davlatta'limsandartlarininganiqo'quvfanibo'yichaemas, 

balkita'limsoxalaribo'yichaishlabchiqilishio'quvfanlarinivariativtanlashasosidao'qu

v-metodikmajmualar 

(dastur, 

o'quvrejasi, 

darsliklar) 

niyaratishuchunkengimkoniyatlarochibberadi, 

shuningdek, 

o'quvfanlararobog'lanishvabilimlarinimuvofiqlashtirishtamoyiliasosidao'quvfanlari

ningichkibog'liqligivafanlararoaloqasinita'minlashgaxizmatqiladi. 

 

Mavzuningmaqsadivavazifalari: ―Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslari 

‖o'qituvchisiningmetodiktayyorgarligideyilgandabizbuniilmiydunyoqarashasosidaf

anlarnio'qitishmetodikasiniumumiypedagogik-

psixologikvaijtimoiytayyorgarlikbilanuzviybog'lanishdatayyorlanishnitushunamiz. 

                     

3

Karimov I.A. Istiqlol va ma'naviyat. T., 1994 

6 

 

Bundaytayyorlanishvazifasiga 

―Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslari‖ 

fanisohasidamalumbilimvao'quvlarniegallashvabolalarnio'qitishorqalitarbiyalashni

o'zlashtirishikiradi.

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarinio'qitishmetodikasi” 

faniningob'ekti, predmeti, maqsadivavazifalari 

                     

4

«Ma'naviyat  va  ma'rifat  jamoatchilik  markazi  faoliyatini  yanada  takomillashtirish  va  samaradorligini  oshirish 

to'g'risida» O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni. T. 1996 yil sentyabr'. 

 

7 

 

Ma'naviyat (arabcha, ma'nolar majmui) so'zining lug'aviy ma'nosi juda keng 

bo'lib 

ma'nolarni 

jumladan 

―fanlarni 

bilish‖ 

demakdir. 

Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarifaniningo'rganadiganob'ektiinsonlarning

davlatgajamiyatda,  bir-birlariga  bo'lgan  munosabatlaridan  iborat.  Milliy  istiqlol 

g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  kursining  maqsadi  o'quvchilarga  ularning 

psixologik  xususiyatlarini  hisobga  olgan  xolda  ma'naviy  bilimlar  tizimini 

berishdan  iboratdir.  Bu  bilimlar  tizimi  malum  usullar  (metodika)  orqali 

o'quvchilargae  tkaziladi.  ―Metodika‖  grekcha  so'z  bo'lib  ―metod‖  degani  ―yo'l‖ 

demakdir. 

«Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish 

metodikasi»ijtimoiygumanitarfanlaritizimigakiruvchio'qitishmetodikasiningmusta

qilfantarmog'ibo'lib, 

jamiyattomonidanqo'yilgano'qitishmaqsadlarigamuvofiqMilliyistiqlolg`oyasivama

`naviyatasoslarinio'qitishqonuniyatlariniMilliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslari

nirivojiningmalumbosqichidatadbiqqiladi.O'qitishdayangimaqsadlarningqo'yilishi

Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarinio'qitishmazmuniningtubdano' 

zgarishigaolibkeldi. 

O'quvchilarigaMilliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarifanisamaralita'limbe

rilishiuchunbo'lajako'qituvchiuchunishlabchiqarishMilliyistiqlolg`oyasivama`navi

yatasoslarinio'qitishmetodikasiegallab, chuquro'zlashtiribolmog'izarur. 

«Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o’qitish metodikasi»ning 

predmeti quyidagilardan iborat: 

1.  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o'qitish  va  undan 

ko'zda  tutilgan  maqsadni  asoslash  (nima  uchun  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va 

ma`naviyat asoslari o'qitiladi, o'rgatiladi). 

2.  «Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o’qitish metodikasi» 

mazmunini ilmiy ishlab chiqish (nimani o'rgatish) bir tizimga keltirilgan bilimlar 

darajasini  o'quvchilarning  yosh  xususiyatlariga  mos  keladigan  qilib  qanday 

taqsimlansa, fan asoslarini o'rganishda izchillik ta'minlanadi, o'quv ishlariga o'quv 

mashg'ulotlari  beradigan  yuklama  bartaraf  qilinadi,  ta'limning  mazmuni 

8 

 

o'quvchilarning aniq bilim va bilish imkoniyatlariga mos keladi. 

3.  O'qitish  metodlarini  ilmiy  ishlab  chiqish  (qanday  o'qitish  kerak,  ya'ni, 

o'quvchilar  xozirgi  kunda  zarur  bo'lgan  ijtimoiy-gumanitar  bilimlarni,  malaka, 

ko'nikmalarni  va  aqliy  faoliyat  qobiliyatlarini  egallab  olishlari)  uchun  o'quv 

ishlari metodikasi qanday bo'lishi kerak? 

4.  O'qitish  vositalari  -  darsliklar,  didaktik  materiallar,  ko'rsatmali, 

qo'llanmalar va o'quv-texnik vositalaridan foydalanish (nima yordamida o'qitish). 

5.  Ta'limni tashkil qilishni ilmiy ishlab chiqish (darsni va ta'limning darsdan 

tashqari shakllarini tashkil etish). 

O'qitishning  maqsadi  mazmuni  metodlari  vositalari  va  shakllari  metodik 

jihatlarining  asosiy  tarkiblari  murakkab  bo'lib,  ularni  belgilash  o'qituvchi 

mahoratiga  bog'liqdir.  Bu  jarayon  amaliy  imkoniyatlar  bilan  kengroq  bog'lansa, 

ko'proq samara berishi mumkin. 

«Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish  metodikasi» 

boshqa  fanlar,  eng  avvalo,  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  faniga 

yaqin bo'lgan milliy istiqlol g'oyasi va mafkurasi, tarix, shaxs va jamiyat, falsafa, 

siyosatshunoslik  fanlari  ijtimoiy-gumanitar  fanlarga  o'xshab  dialektikaning 

umumiy 

qonuniyatlariga, 

bilish 

nazariyasiga 

va 

umum 

e'tirof 

etgan 

metodologiyaga tayanadi. 

O'qitishda predmetlararo bog'lanishni to'g'ri amalga oshirish uchun o'qituvchi 

buni hisobga olishi juda muximdir. 

Ilmiy  -  tadqiqot  metodlari  -bu  qonuniy  bog'lanishlarni,  munosabatlarni, 

aloqalarni  o'rnatish  va  ilmiy  nazariyalarni  tuzish  maqsadida  ilmiy  axborotlarni 

olish usullaridir. 

Kuzatish,  tajriba,  maktab  hujjatlari  bilan  tanishtirish,  o'quvchilar  ishlarini 

o'rganish,  suhbat  va  so'rovnomalar  o'tkazish  ilmiy-pedagogik  tadqiqot  metodlari 

jumlasiga kiradi. 

―«Milliy  istiqlol g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish  metodikasi»‖ 

ta'lim jarayoni bilan bog'liq bo'lgan quyidagi uch savolga javob beradi: 

1. 

Nima uchun ma'naviyatni o'rganish kerak? 

9 

 

2. 

Ma'naviyatdan nimalarni o'rganish kerak? 

3. 

Ma'naviyatni kanday tushunish kerak? 

―Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari‖ o'zining tuzilish xususiyatiga 

ko'ra shartli ravishda uch bo'limga bo'linadi. 

1. 

Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarifaninio'qitishningumumiymetodika

si. 

Bu  bo'limda,    Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  fanining 

maqsadi,  mazmuni,  metodologiyasi  shakli,  metodlari  va  vositalarining  metodik 

tizimi  pedagogika,  psixologik  qonunlari  hamda  didaktik  tamoyillar  asosida  ochib 

beriladi. 

2. 

Milliyistiqlolg`oyasivama`naviyatasoslarifaninio'qitishningyaxlitvaaniqmet

odikasi. 

Bu bo'limda Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish umumiy 

metodikasining  qonun  va  qoidalarini  aniq  mavzu  materiallariga  tadbiq  qilish 

yo'llari ko'rsatiladi. 

3. 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o'qitishning  maxsus 

metodikasi. 

Bu bo'lim ikki qismdan iborat: 

Metodikaning umumiy masalalari. 

Metodikaning xususiy masalalari. 

Bugungi  kunda  oliy  ta'lim  muassasalarida  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va 

ma`naviyat  asoslarini  o'qitish  metodikasini  talabalarga  o'rgatishda  pedagogik 

texnologiya,  axborot  texnologiyalari  yutuqlaridan  shuniningdek  turli  xil 

metodlardan foydalanilmoqda. 

Jumladan  kuzatish  metodi  —  odatdagi  sharoitda  kuzatish  natijalarini 

tegishlicha qayd qilish bilan pedagogik jarayonni bevosita maqsadga yo'naltirilgan 

xolda idrok qilishdan iborat. 

Kuzatish aniq  maqsadni ko'zlagan  reja  asosida uzoq va  yaqin vaqt oralig'ida 

davom etadi. Kuzatish tutash yoki tanlanma bo'lishi mumkin. 

10 

 

Tutash kuzatishda kengroq olingan hodisa (masalan, Milliy istiqlol g`oyasi va 

ma`naviyat  asoslari  darslarida  o'quvchilarning  bilish  faoliyatlari)  tanlanma 

kuzatishda  kichik-kichik  hajmdagi  hodisalar  (masalan,  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va 

ma`naviyat asoslari darslarida o'quvchilarning mustaqil ishlari) kuzatiladi. 

Tajriba  —  bu  ham  kuzatish  hisoblanib,  maxsus  tashkil  qilingan,  tadqiqotchi 

tomonidan  nazorat  qilib  turiladigan  va  tizimli  ravishda  o'zgartirib  turiladigan 

sharoitda o'tkaziladi. 

Tajriba  natijalarini  tahlil  qilish  taqqoslash  metodi  bilan  o'tkaziladi.Milliy 

istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  o'qitish  metodikasida  suxbat  metodidan 

ham foydalanishi mumkin. 

Kursning  maqsad  va  vazifalarini  yaqqol  aniqlash,  uning  nazariy  asoslari  va 

tamoyillarini  ishlab  chiqish,  ishchi  faraz  tuzish,  «Milliy  istiqlol  g`oyasi  va 

ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish  metodikasi»ning  shakllanishida  asosiy 

mezonlar hisoblanadi. 

«Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish  metodikasi» 

hozirgi  zamon  ta'lim  jarayonida  katta  o'rin  tutib,  eng  avvalo  talaba  o'kuvchilarni 

umumiy tizimda o'qitish va tarbiyalash vazifasini qo'yadi. 

Umumiy metodika maktab o'qituvchisi yoki kasb-xunar kollejida o'qitishning 

mazmunini  va  tizimliligini  aks  ettiradi,  har  bir  bo'limni  o'qitishning  o'ziga  xos 

xususiy metodlarini o'rgatadi. 

Xususiy metodika Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitishning 

asoslangan metodlarini va o'qitish formalarini, shuningdek o'quv faoliyatini tashkil 

qilish  yo'llarini  ko'rsatadi.  Ma'lumki  o'qitish  tarbiyalash  bilan  o'zaro  mustahkam 

bog'liqdir.Ushbu metodika o'qitishni tarbiyalash bilan qo'shib olib borish yo'llarini 

o'rgatadi. 

 

“Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish metodikasi”ni 

o'qitishda umumiy va xususiy printsiplarning uzviy birligi 

 

11 

 

Milliy  istiqlol g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini o'qitish  metodikasi bir  necha 

fanlar  bilan  jumladan  pedagogika,  psixologiya,  boshqa  fanlarni  o'  qitish 

metodikalari bilan chambarchas bog' liqdir. 

«Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fanini  o’qitish  metodikasi» 

kursi o'quv predmetiga aylangan. 

«Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o’qitish metodikasi»ning 

o'qitish  vazifalariga:  ta'lim-tarbiyaviy  va  amaliy  vazifalarni  amalga  oshirishi; 

nazariy  bilimlar  tizimini  o'rganish  jarayonini  yoritib  berishi;  o'quvchilarning 

dunyoqarashini  shakllantirish  yo'llarini  o'rgatishi;  ta'limni  insonparvarlashtirishga 

ko'maklashishi; Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish jarayonida 

insonni  mexnatni  sevishga,  o'zining  qadr-qimmati,  bir-biriga  xurmat  kabi 

fazilatlarini tarbiyalash va boshqalar kiradi. 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  kursining  vazifasi  maktab, 

akademik litseylar, kasb-xunar kollejlari, oliy ta'lim muassasalari oldiga qo'yilgan 

―o'quvchilarga  fan  asoslaridan  puxta  bilim  berishda  yangi  texnologiyadan 

foydalanish, ularga hozirgi zamon ijtimoiy-iqtisodiy bilimlarni berish, turmushga, 

kasb-  xunarga  yo'naltirish,  kasblarni  ongli  tanlashga  o'rgatish,  ularni  vatanparvar 

qilib tarbiyalash‖ kabi vazifalarni hal qilishda yordam berishdan iborat. 

Shunday qilib, boshqa har qanday o'quv predmeti kabi Milliy istiqlol g`oyasi 

va  ma`naviyat  asoslarini  boshlang'ich  kursi  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat 

asoslarini o'qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi: 

1.  Ma'naviyat asoslari fanini o'qitish, o'qitishning umumta'limiy maksadi. 

2.  Ma'naviyat asoslari fanini o'qitish, o'qitishning tarbiyaviy maksadi. 

3.  Ma'naviyat  asoslari  fanini  o'qitish,  o'qitishning  amaliy  maqsadi.  Milliy 

istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o' qitish o' qitishning umumta' limiy 

maqsadi o' z oldiga qo' yidagi vazifalarni qo' yadi: 

a)  O'quvchilarga  ma  lum  bir  dastur  asosida  bilimlar  berish.  Bu  bilimlar 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  fani  to'g'risida  o'quvchilarga  etarli 

darajada  ma'lumot  berishi,  ularni  Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari 

fanining yuqori bo'limlarini o'rganishga tayyorlashi kerak. 

12 

 

b)  Bundan  tashqari,  dastur  asosida  o'quvchilar  o'qish  jarayonida  olgan 

bilimlarning ishonchli ekanligini tekshira bilishga o'rganishlari, nazorat qilishning 

asosiy metodlarini egallashlari lozim. 

c) O'  quvchilarning  nazariy  va  amaliy  bilimlarini  tarkib  toptirish  lozim  bo' 

ladi; 

Ma'naviyatni  tushunish,  o'rganish  o'quvchilarning  madaniyatini  to'g'ri 

shakllantirish,  o'z  fikrini  aniq,  ravshan  va  lo'nda  qilib  bayon  eta  bilish,  mustaqil 

fikrlash,  bilimlarni  turmushda  qo'llash  malakalarini  o'  zlashtirishlariga  yordam 

berishi kerak. 

o'quvchilarni  jamiyat  taraqqiyoti  qonuniyatlar  asosida  real  haqiqatlarni 

bilishga o'rgatish. 

Bunday bilimlar berish orqali esa o'quvchilarning tasavvur qilish xususiyatlari 

shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi. 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  o'qitishning  tarbiyaviy 

maqsadi o'z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi: 

a) 

O'quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. 

b) 

O' quvchilarda fanni o' rganishga bo' lgan qiziqishlarini tarbiyalash. 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslari  o'qituvchisining  vazifasi 

o'quvchilarda  mustaqil  mantiqiy  fikrlash  qobiliyatlarini  shakllantirish  bilan  birga 

ularda  bozor  iqtisodiga  asoslangan  huquqiy  demokratik  jamiyat  qurish 

qonuniyatlarini  o'rganishga  bo'lgan  qiziqishlarini shuningdek  ilmiy  taffakkurni  va 

madaniyatni shakllantirishni tarbiyalashdan iboratdir. 

Mavzularni o'qitishdan alohida mahorat bilim ijodkorlik talab etiladi.

5

 

Mavzular  dalillar  aniq  misol  turli  rivoyat,  hikoyat,  voqealar  bayon  etilishi 

maqsadga 

muvofiqdir.Milliy 

istiqlol 

g`oyasi 

va 

ma`naviyat 

asoslarini 

o'zlashtirishda zamonaviy pedagogik texnologiyani, pedagogik xamkorlik jarayoni 

o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib ularga quyidagilar kiradi: 

- Talabaning  dars  davomida  befarq  bolmaslikka  mustaqil  fikrlash,  ijod  etish 

                     

5

Milliy  g'oya  targ'iboti  va  manaviy-marifiy  ishlar  samoradorligini  oshirish  to'g'risida»gi  O'zbekiston  Respublikasi 

Prezidenti qarori (2006-jil 25-avgust) 

 

13 

 

va izlanishga qiziqtirish; 

- O'quvchi-talabalarning  o'quv  jarayonida  bilimga  bo'lgan  qiziqishlarini 

doimiy ravishda bo'lishni ta'minlash; 

- O'quvchi  talabaning  bilimga  bo'lgan  qiziqishini  mustaqil  ravishda  xar  bir 

masalaga ijodiy yondashgan holda kuchaytirish; 

- Pedagog  va  o'quvchi  talabaning  hamisha  xamkorlikdagi  faoliyatini 

takomillashtirish. 

Pedagogik  texnologiyaning  asosiy  negizi  bu  o'  qituvchi  va  o'  quvchi-

talabaning  belgilanganmaqsaddan  kafolatlangan  natijaga  hamkorlikda  erishishlari 

uchun  tanlangan  texnologiyalarga  bog'liq  deb  hisoblaymiz,  ya'ni  o’qitish 

jarayonida  maqsad  bo'yicha  kafolatlangan  natijaga  erishishda  qo'llaniladigan  har 

bir  ta'lim  texnologiyasi  o'qituvchi  va  o'quvchi  o'rtasida  hamkorlik  faoliyatini 

tashkil eta olsa har ikkalasi ijobiy natijaga erisha olsa, jaryonida o'quvchi talabalar: 

mustaqil  fikrlay  olsalar,  ijodiy  ishlay  olsalar,  izlansalar,  tahlil  eta  olsalar,  o'zlari 

xulosa qila olsalar, o'zlariga, guruhga, guruh esa ularga baho bera olsa, o' qituvchi 

esa  ularning  bunday  faoliyatlari  uchun  imkoniyat  va  sharoit  yarata  olsa,  bizning 

fikrimizcha ana shu o' qitish jarayonining asosi hisoblanadi. 

Talabalar  quyidagi  ta'lim  printsiplarini  bilishlari  va  uni  amaliyotda  qo'llay 

olishlari  shart:  mazmun,  metod,  og'zaki  (verbal),  yozma  test  shakllari,  amaliy 

(seminar),  ma'ruza,  laboratoriya.  Vositalari:  komp'yuter,  kinoskop,  kodoskop, 

kinoapparat,  videomagnitofon,  displey,  tarqatma  material,  usul,  chizmalar, 

yozmalar, yozma materiallar, ped texnologiyalar. 

Har bir dars, mavzu, o'quv predmetining o'ziga xos texnologiyasi bor, ya'ni bu 

maqsadga  yo'naltirilgan,  oldindan  loyhalashtirilgan  va  kafolatlangan  natija 

berishga qaratilgan pedagogik jarayondir. 

Jarayon:  o'  qituvchi  o'  quvchi-talaba.  Maqsad:  mazmun  -  metod  -  shakl  - 

vosita - natija. 

Maqsadni  amalga  oshishi  va  kafolatlangan  natijaga  erishishi,  ham  o'quv 

hamkorlikdagi  faoliyati  hamda  ular  qo'ygan  maqsad,  tanlangan  mazmun  metod, 

shakl vositaga ya'ni texnologiyaga bog'liq. 

14 

 

Milliy  istiqlol  g`oyasi  va  ma`naviyat  asoslarini  o'qitishning  asosiy 

vazifalaridan bin o'quvchilarda asosiy tushunchalami shakllantirishdir. 

Tushuncha  -  bu  predmet  to'plamlarining  muxim,  umumiy  belgilari 

to'g'risidagi  fikrdir.  Tushuncha  o'quvchilarda  predmet  va  xaqiqiy  olam 

qodisalarining  hissiy  obrazlari  bo'lgan  tasavvurlami  umumlashtirish  asosida 

vujudga keladi. 

Masalan:  ma'naviyat,  ma'rifat  tushunchalari  orqali  idrok  qilish  bilan 

o'quvchilar ma'no, bilim, rux to' g' risida aniq tasavvurga ega bo' ladilar. 

Bu tushunchalarning rang - barang xossalarini e'tiborga olib, bu tasavvurlami 

taqqoslab o'quvchi uning umumiy, muxim xossalarini umumlashtiradi. 

Bu  misoldan  ko'rinadiki,  tushunchalarning  shakllanish  usullaridan  biri 

qaralayotgan  predmetlar  to'plamiga  mos  bo'lmagan  xar  xil  belgilarni  chiqarib 

tashlab, umumiy, muxim, belgilarni saqlab qolishdan iboratdir. 

Bu tushunchalar orasida  bog'lanish tushunchalar ta'rifida uning  yaqin turi va 

ko'rinishi farqlarini ko'rsatish bilan ifodalash mumkin. 

Masalan:  ma'naviyat,  marifat  tushunchalarining  shakllanishidan  tashqari 

fanlararo munosabatni aniqlash ham muximdir. 

Masalan:  aniq  tushunchalar  qaralayotgan  ob'ektlar  orasidagi  munosabatlarni 

o'rnatish bilan shakllanadi. Ma'naviyat, marifat, madaniyat, milliy istiqlol g'oyasi, 

milliy g'oya, mafkura, axloq, tushunchalariga umumiylik sifatida qaraladi. 

1. 

O' quvchilarning o' quv faoliyatiga rahbarlik qilish. 

Darsda  o'qituvchi  o'quvchilarni  o'qitadi,  o'quvchilar  esa  o'qiydi  degan  fikrni 

boshqa  so'zlarda  quyidagicha  ifodalash  mumkin:  o'quvchilar  o'quv,  malaka  va 

bilimlarni  egallaydilar,  o'qituvchilar  esa  bilimni  egallash  jarayoniga  raxbarlik 

qiladilar. 

Bu  rahbarlik  o'qituvchining  o'quvchilar  o'quv  faoliyatini  tashkil  qilishdan 

iborat  bo'ladi.Buning  uchun  o'qituvchi  kerakli  material  tanlaydi,  uni  ma  lum 

ketma-ketlikda  joylashtiradi,  o'quvchilarga  bilim  manbalarini  tavsiya  kiladi, 

o'quvchilarning o'zlashtirish bo'yicha faoliyatini tashkil etadi, bilimni o'zlashtirish 

jarayoni qanday o'tishini nazorat qiladi. 

15 

 

O'quvchilarning  bilimlarni  o'zlashtirish  jarayoni  qiyin  jarayondir.  Buni 

murakkab  tushunchalarning  vujudga  kelishini  xaqqoniy  anglagandagina  to'  g'  ri 

tushunish mumkin. 

Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o'qitish bilimlar va uning 

xaqiqatligi  bizning  atrofimizda  turgan  narsalarning  mavjudligiga,  uni  kuzatish  va 

tajribalarga  bog'liq  emas,  kuzatish  va  tajriba  bizga  tushunchalarning  hosil 

bo'lishiga mayl bag'ishlaydi. Lekin haqiqatni tasavvur qilishga asosan tushunchalar 

bizdan tashqaridagi narsalarning xossalarini aks ettiradi.Kosmos tushunchasi yoki 

fazoviy  olam  tushunchasi  bizdan  tashqaridagi  narsalarning  xususiyatlaridan  kelib 

chiqqan. 

Tushunchalarning  vujudga  kelishini  bunday  tushunish  yosh,  maktab 

o'quvchilarining  tashqi  olam  ob'ektlariga  xos  bo'lgan  fazoviy  shakl,  mikdoriy 

munosabatlarni  o'rganishlarini  tarbiyalaydi  va  tashqi  olam  haqidagi,  kosmos 

xaqidagi tushunchalarning shakllanishida asos bo'lib xizmat qiladi. 

Shunday  qilib,  o'quvchilar  mavjud  bilimlarni,  o'zlarining  katta  shaxsiy 

tajribalarida mustaqil munosabatning ta' siri bo'lgan xolda egallaydi. 

O'qituvchi  o'quvchilarning  bilimlarini  aniqlaydi,  ularni  to'ldiradi  va  shu 

poydevorga yangi bilimlarni o'zlashtirishni tashkil etadi. Yangi bilimlarni bunday 

egallash,  yangi  fakt  va  tushunchalarni  kuzatish  asosida  mustaqil  ishlashi, 

shuningdek,  kishilar  tomonidan  ishlangan  bilimlarni  egallash  bilan  olib  borish 

mumkin.  Bunda  yangi  bilimlarni  egallash  yangi  va  oldingi  bilimlar  orasidagi 

ta'riflangan tushunchalar va yangi faktlar orasidagi qarama-qarshiliklarni hal qilish 

asosida boradi. Tushunchalar o'quvchi ongida o'zgarishsiz qolmasdan ular shaklan 

o'zgaradi, rivojlanadi. 

Masalan:  o'quv  va  hayotdagi  amaliy  tajribalar  asosida  predmetlarni 

taqqoslash,  solishtirish  shuningdek,  bolalar  asosiy  belgilarni  o'zlashtirib  oladi. 

Shunday  qilib,  o'quvchilarning  o'qituvchi  raxbarligida  bilimlarni  egallash 

jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin: 

-o'quvchilarning  shaxsiy  xayotiy  tajribasi  va  oldin  egallagan  bilimlari  -

maktabda tashkil kilingan tajriba: kuzatish, laboratoriya va boshqa amaliy ishlar  -

16 

 

to'plangan  tajriba,  kitoblarda  bosilgan  bilimlar.  Bilimlarni  o'quv  -  amaliy  va 

hayotiy - amaliy ishlarda qo' llash 

-o'qituvchi va o'quvchilar faoliyati orasidagi moslik. 

O'quvchilarning  bilim  olishlari  va  o'qituvchining  unga  rahbarligini 

quyidagicha ko'rsatish mumkin.o'qituvchining faoliyati: 

2. 

O'quvchilarning 

bilimini 

so'rash, 

suhbat, 

hisoblash, 

amaliy 

topshiriqlar berish asosida o'quvchilar bilimini aniqlash. 

3. 

Ko'rgazmali qurol va vositalarni namoyish qilish va kuzatishni tashkil 

kilish. 

Suhbat tushuntirishlarni bog'langan xolda bilimlarni bayon qilish, kitob bilan 

ishlashni uyushtirish. 

O' quvchilarning o' quv - amaliy va hayotiy - amaliy ishlarini tashkil etish. 

So'rash  va  amaliy  ishlarni  bajarish  bo'yicha  topshiriq  berish  yo'li  bilan 

o'quvchilar bilimini tekshirish. O'quvchilar faoliyati: 

1. 

O'qituvchi savollariga javob berish, yordamida topshiriqlar bajarish. 

2. Tavsiya  qilingan  obektlar  ustida  kuzatish,  taxlil,  sintez,  taqqoslash, 

umumlashtirish, deduktiv xulosalar chiqarish. 

3. 

O'qituvchining 

bayonini 

tinglash, 

kitob 

o'qish, 

faktlarni 

umumlashtirish va eslash. 

4. 

Egallangan  bilimlarni  amaliy  ishlarni  bajarishga  qo'llash,  oldin 

egallangan bilimlarni o'zgargan sharoitda qo'llash. 

5. 

O'qituvchining savollariga javob berish, amaliy ishlarni bajarish.