Cast iron, non-ferrous metal and alloys

9.1. Magnit oqimi. 9.2. Lorents kuchi

Submitted by Usmonov Johongir.
Reja:
1.Magnit maydonda tokli kontur.
2.Magnit maydon kuchlanganligining sirkulyatsiyasi.
3.Magnit maydonda tokli o’tkazgich.
4.Amper kuchi.
5.Magnit maydonida harakatlanayotgan zaryadlangan zarrachaga ta’sir etuvchi kuch.

Tayanch so’z va iboralar: Magnit maydon, tokli kontur, Amper kuchi.

Induktsiyasi bo’lgan magnit maydoniga, uzunligi
ko’ndalang kesim yuzasi S va I oko’tayotgan o’tkazgich
joylashtirilgan bo’lsin (1-rasm)
1-rasm. V induktsiyali magnit maydonida o’tkazgich
O’tkazgichning birlik hajmida n0 – elektronlar bo’lib, ular o’rtacha

• - tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa, ularning har biriga shunday

kuch ta’sir qiladi:

(1)
Barcha elektronlarga ta’sir etuvchi kuch:
bo’ladi.
Agarda
vektori
-tezlik yo’nalishga teskari deb hisoblasak
(2)
Bu Amper qonunining differentsial ko’rinishidir.
Agar o’tkazgich to’g’ri chiqizli va o’tkazgichning butun
uzunligi bo’yicha
B=const bo’lsa, shu o’tkazgichga ta’sir etuvchi kuch quyidagicha ifodalanadi:
(3)
Bu Amper qonunining integral ifodasidir.
Lorents kuchining yo’nalishi chap qo’l qoidasi yoki parma qoidasi bilan aniqlanadi.
2-Rasm. Chap qo’l qoidasi
Magnit maydon induktsiyasi B chap qo’lning kaftiga tik yo’nalgan,
zaryadning harakat yo’nalishi ko’rsatkich barmoq yo’nalishida bo’lsa,
zaryadga ta’sir qiluvchi Lorents kuchi bosh barmoq yo’nalishida bo’ladi.
Magnit maydonidagi tokli kontur
Induktsiya vektori
bo’lgan bir jinsli magnit maydoniga I tokli
Yassi kontur joylashtirilgan.
1-hol
magnit induktsiya vektori kontur tekisligiga paralleldir.
O’tkazgichning
va
kesmalar bilan ajratilgan dh, qismini ajratib olaylik. Amper qonuniga binoan ularga qarama-qarshi yo’nalgan juft kuchlar ta’sir etadi. Kesmalarga ta’sir etuvchi kuchlar quyidagicha aniqlanadi.
(4)
(5)
3-rasm. Yassi kontur tekisligiga parallel bo’lgan magnit maydonining ta’siri
Bu kuchlar qarama-qarshi yo’nalgan va aylanish momentini tashkil etuvchi juft kuchlardir:
Bu yerda b - bo’lakning uzunligi, dS - esa uning yuzasi. Agar butun kontur yuzasini parallel bo’lakchalarga bo’lsak va ularga ta’sir etuvchi juft kuchlarning kuch momentlarini yig’ib chiqsak, butun konturga qo’yilgan natijaviy kuch momentini hosil qilamiz:
2-hol. Magnit maydon induktsiya vektori kontur tekisligiga perpendikulyar joylashgan (3-rasm).
Yassi konturga uning tekisligiga perpendikulyar bo’lgan magnit maydonining ta’siri
Konturning istalgan kichik bo’lagi
ga ta’sir etuvchi kuch
bu kuch normal bo’yicha bo’laklarga yo’nalgan bo’ladi va konturni aylantirmay, cho’zadi.
Agar tok kuchi yoki magnit maydon induktsiyasi qarama-qarshi tomonga yo’nalishini o’zgartirsa, bu kuchlarning yo’nalishi o’zgarib, konturni siqadi.