Davlat Universiteti mustaqil ish mavzu : Mapleeda algebraik tengsizliklar Guruh: 020-2s Bajardi

---

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari 
Kommunikatsiyalarni rivojlantirish Vazirligi Qarshi 
Davlat
 
Universiteti 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu : 
Mapleeda algebraik tengsizliklar
Guruh: 020-2s 
Bajardi : Berdishukurova Gulhayo
Tekshirdi : 
Razzoqov Ilhom 
 
 
 
 

---

Reja: 
1. “Maple” dasturida oddiy tengsizliklarni yechish 
2.
 Tenglama yechish komandasi. 
3. Tengsizliklarni yechish komandasi. 
4. Xulosa. 
5.Foydalanilgan adabiyotlar. 
 
“Maple” dasturida oddiy tengsizliklarni yechish 
Tengsizliklarni yechish Sodda ko'rinishdagi tengsizliklarni yechish. Solve 
buyrug'idan tengsizliklarni yechish uchun ham foydalanish mumkin. 
Tengsizliklarning yechimlari izlanuvchan noma'lum yotgan sonli oraliqlar 
ko'rinishida beriladi. Agar yechimlar bir tomondan chegaralanmagan oraliqdan 
iborat bo'lsa, u holda Mapleda yechimlar, maxsus ko'rinishda beriladi. Masalan, 
yechim xe (-oo, a) ko'rinishda bo'lsa, bu yerda a – qandaydir son, u holda Mapleda 
natija-yechim ekranda RealRange(-oo, Open(a)) ko'rinishda paydo bo'ladi. Open 
so'zi sonli oraliqning chegaralanmaganligini anglatadi. Agar yechimda bu so'z 
uchramasa, u holda intervalning chegarasi shu to'plamda ekanligi tushuniladi. 
Masalan: >s:=solve(sqrt(x+3) convert(s,radical); Agar siz tengsizlikning yechimini 
sonli intervallar – jte(a, b) ko'rinishida emas, balki a< b ko'rinishida olish istagida 
bo'lsangiz, u holda buyruq parametrlarida tengsizlik o'zgaruvchisini figurali qavs 
ichida yozishingizga to'g'ri keladi. Masalan: > solve(1-1/2*ln(x)>2,{x}); 
Tengsizliklar sistemasini yechish. Solve buyrug'i tengsizliklar sistemasini yechish 
uchun ham qo'llaniladi. Masalan: >solve({x+y>=2,x-2*y<=l,x-y>=0,x-
2*y>=l},{x,y}). 
Shu bilan birga solve buyrug‟i oddiy tengsizliklarni hisoblashda ham ishlatiladi. 
Tengsizlik yechimi izlanayotgan o‟zgaruvchining o‟zgarish intervali ko‟rinishida 
beriladi. Bunday holda, agar tengsizlik yechimi yarim o‟qdan iborat bo‟lsa, u 

---

holda chiqarish joyida RealRange(–∞ , Open(a)) ko‟rinish-dagi konstruksiya 
paydo bo‟ladi, ya‟ni xЄ (–∞ , a), a – biror son. Open so‟zi interval ochiq chegarali 
degan ma‟noni bildiradi. Agar bu so‟z bo‟lmasa , u holda mos chegaralar ham 
yechimlar to‟plamiga kiradi. 
Masalan:
> s:=solve(sqrt(x+3) solve(1-1/2*ln(x)>2,{x});
{0

x, x

e^(-2) } solve buyrug‟i yordamida tengsizliklar sistemasini ham 
yechish mumkin. Masalan: ; tengsizliklar sistemasini yeching.
“Maple” dasturida ushbu tengsizlik quyidagicha kiritiladi: 
>solve({2*x+y>=4, x-2*y<=1, 8*x-y>=16, x-2*y>=1},{x,y}); {8/15 <= y, x = 2 y 
+ 1} > solve({x+y>=2,x-2*y<=1,x-y>=0,x-2*y>=1},{x,y}); {x

2 y

1, 

} 1 3 
y 
Misollar 1. Tengsizlikni yeching: 13x3 -25x2 -x 4 -129x > 0. Buning uchun 
buyruqlar satrida quyidagilarni terish kerak: > solve(13*x^3-25*x^2-x^4-
129*x+270>0,x); RealRange(Open(-3), Open(2)), RealRange(Open(5), Open(9)) 
2. Tengsizlikni yeching: (2x-3) < 1. Buning uchun buyruqlar satrida quyidagilarni 
terish kerak: solve((2*x-3)(6-x) Buning uchun buyruqlar satrida quyidagilarni 
terish kerak: >solve((x-3)>(6-x),x); Enter tugmasini bosib natija: Agar tengsizlik 
yechimini x

(a, b) kabi interval kо„rinishda emas, a< b shakldagi cheklanishlar 
kо„rinishida olmoqchi bо„lsangiz, buyruq parametridagi izlanuvchi о„zgaruvchini 
figurali qavsda kо„rsatish lozim bо„ladi. Masalan: > solve(1-1/2*ln(x)>2,{x}); {0 , 
}