Demografik model Biologik model

Demografik model

Biologik model

Matematik modelning nazariy va amaliy tadqiqotiga doir masalalar

Maltus modeli

Aholi oʻsishini ijobiy (yaʼni oʻlimni koʻpaytirish orqali) — urushlar, epidemiyalar va boshqa yoki salbiy (tugʻilishni cheklash orqali) — ahloqiy cheklashlar, kech nikohga kirish va boshqa yoʻllar orqali nazorat qilish mumkin. M. oʻz fikrlarini "tuproq unumdorligining pasayib borishi qonuni" bilan asoslashga urinadi. M.ning ish haqi nazariyasi tirikchilik minimumga teng boʻlgan do-imiy ish haqini nazarda tutadi. Lekin rivojlangan mamlakatlarda aholi ham, ish haqi ham, M.ning bashoratlariga zid holda, texnika ravnaqi tufayli oʻsib, daromadlarning oʻsishi darajasiga qarab tugʻilish pasayib bormoqda.
M. javob berishga harakat qilgan muammolar hozirgi zamonda ham past rivojlangan mamlakatlarda dolzarb hisoblanadi. Bu mamlakatlarda tugʻilish koeffitsiyenti yuqori boʻlgan sharoitda tibbiyotni "import qilish" bilan rivojlangan mamlakatlardagi kabi past oʻlim koeffitsiyenti taʼminlanmoqda va, ayni paytda, bu mamlakatlarda qashshoqlik muammosi mavjud. Shuningdek, ayrim ekologlar jahon miqyosida aholining va sanoat ishlab chiqarishining oʻsishi resurslar taqchilligiga olib keladi, deb qaraydi.
Ushbu modelga ko'ra, aholi halokatli o'sadi (eksponensial o'sish). Shunday qilib, Charlz Darvin turli organizmlar populyatsiyasining o'sishi potentsialini hisoblab chiqdi (uning hisob-kitoblariga ko'ra, masalan, bir juft fil - juda sekin ko'payadigan hayvonlarning avlodlari soni 750 yil ichida 19 millionga yetishi kerak edi). Bacillus coli bakteriyasi har 20 daqiqada bo'linadi; bu ko'payish tezligida bu bir hujayrali organizm butun yer sharini uzluksiz qatlamda qoplashi uchun 36 soat kifoya qiladi.


alpha – tug’ilish qiymati
beta – o’lish qiymati

Ferxus peril modeli

r ichki o'sish tezligi va alpha - zichlikka bog'liq to'planish effekti (tur ichidagi raqobat deb ham ataladi)


Populyatsiyaning chiziqsiz modelining 3 turdagi rejimi
Elementar (mahalliy) populyatsiya - bu bir xil hududning kichik maydonini egallagan bir xil turdagi individlar to'plami. Ular o'rtasida doimiy genetik ma'lumotlar almashinuvi mavjud.
MISOLLAR.
Ko'lda bir xil turdagi baliqlarning bir nechta to’dalaridan biri;
daraxtlar tagida va ochiq joylarda o'sadigan oq qayin o'rmonidagi Keiske vodiy nilufarining mikroguruhlari;
oʻtloqlar, boshqa daraxtlar yoki butalar yoki botqoqlar bilan ajratilgan bir xil turdagi daraxtlarning boʻlaklari (moʻgʻul eman, lichinka va boshqalar).
Ekologik populyatsiya - muayyan biotsenozlar bilan chegaralangan elementar populyatsiyalar, tur ichidagi guruhlar majmui. Ular orasida genetik ma'lumotlar almashinuvi juda tez-tez sodir bo'ladi
MISOLLAR.
Umumiy suv omborining barcha suruvlarida bir xil turdagi baliqlar;
o'rmon turlarining bir guruhini ifodalovchi monodominant o'rmonlardagi o'rmonlar: o'tli, lishaynikli o'rmonlari;
o'rmonli (quruq) va turlio’tli (ho'l) eman o'rmonlari;
bir hududning qarag'ay, archa va keng bargli o'rmonlardagi populyatsiyalari.
Geografik populyatsiya - geografik jihatdan oʻxshash hududlarda yashovchi ekologik populyatsiyalar yigʻindisi.
Geografik populyatsiyalar avtonom tarzda mavjud, ularning diapazoni nisbatan izolyatsiya qilingan, gen almashinuvi kamdan-kam hollarda - hayvonlar va qushlarda - migratsiya paytida, o'simliklarda - gulchang, urug'lar va mevalarni olib o'tishda sodir bo'ladi. Bu darajada geografik irqlar, navlar, kichik turlarning shakllanishi ajralib turadi.
MISOLLAR. Dahuriya lichinkasi geografik irqlari ma'lum: g'arbiy va sharqiy, Kurilning shimoliy va janubiy irqlari. Shunga o'xshab M.A.Shemberg (1986) tosh qayinning ikkita kenja turini ajratib ko'rsatdi: Erman qayin va jun qayin.
Zoologlar tundra va dasht populyatsiyalarini ajratadilar.
Yirtqich o’lja modeli

Ozaro tasirlanuvchi populyatsiya sonini modellashtirish

Modda va energiyani muvozanati modeli epidemiya modeli

Epidemiya modeli

2 davlat qurollanish poygasi modeli

Reklama kompaniyasi tshkillashtirish

Korxonalarni ozaro qarzlarini bartaraf etish modeli

Bozor iqtisodiyot makro modeli
Tabiatshunos likning fundamental muommolari