«Dorivor o’simliklar flora va sistematikasi» fanidan kurs iShİ Mavzu

O’ZBEKİSTON RESPUBLİKASİ OLİY VA O’RTA MAXSUS TA’LİM VAZİRLİGİ

BERDAQ NOMİDAGİ QORAQALPOQ DAVLAT UNİVERSİTETİ

DORIVOR O’SIMLIKLAR AGROEKOLOGIYASI VA INTRODUKSIYASI KAFEDRASİ

«Dorivor o’simliklar flora va sistematikasi»

fanidan

KURS İShİ

Mavzu:_______________________________________________

_____________________________________________________
Bajardi:__Tabiatsunoslik_____________fakulteti

_2b_kurs ______Dorivor o’simliklarni yetishtirish

va qayta ishlash texnologiyasi____talim yo’nalishi

talabasi___________________________________

__________________________________________
Tekshirdi:______________________ ______________

Kurs ishini fikrga topshirgan sana «____»_________2019 y.		Kurs ishi fikrdan qaytgan sana «_____»_________2019 y.
Kurs ishini himoya qilgan sana «____»_______2019 y. Baho «_____»__________	___________ (imzo) ___________ (imzo)	Komissiya a’zolari: __________________ __________________

NUKUS – 2019.

mundarija

Kirish

1. 
   Kurs ishining dolzarbligi……………………………………..………4
   
2. 
   Kurs ishining maqsadi………………………………………………5
   
3. 
   Kurs ishining vazifalari………………………………………...……7
   
4. 
   O’zbekistondagi o’smliklarga bo’lgan e’tibor…………………….10
   

II bob.

Rossiyadagi dorivor o'simliklar………………………………….8

Dorivor o'simliklarni yig'ish, tayyorlash va saqlash………….10

 Eng muhim, yovvoyi tabiatning qisqacha tavsifi dorivor o'simliklar…13

Xulosa…..................................................................................29

Foydalanilgan adabiyotlar …………………………………………..30
KIRISH

Ma’lumki, dunyo miqyosida farmatsevtika korxonalarida ishlab chiqarilayotgan dori vositalarirting taxminan 50% i dorivor o ‘simliklar xom-ashyosidan tayyorlanmoqda.

Mutloqko^pchilik mamlakatlarda, shujumladan, O ‘zbekiston R.espublikasida farmatsevtika sanoatini jadallik bilan rivojlanishi bunday korxonalaming dorivor o ‘simliklar xom-ashyosiga bo‘lgan talabni keskin ortishiga sabab bo‘lmoqda. Shuni ta’kidlash lozimki, tabiiy holda o‘suvchi dorivor o ‘simliklar zaxiralarining chegaralanganligi iafayli farmatsevtika sanoati korxonalaming dorivor o‘simliklar xom-ashyosiga bo‘lgan talabini, asosan, dorivor o‘simliklar o ‘stirish orqaligina qondirish mumkin.

Buning ustiga hozirgi vaqtgacha mamlakatimizning ixtisoslashgan, fermer, o‘rmon. dehqon va boshqa mulkchilik shaklidagi xo‘jaliklarida dorivor o‘simliklarni, ularni o‘stirish texnologiyalari mukammal ishlab chiqilmaganligi sababli, ilmiy asoslanmagan holda parvarish qilinmoqda.

Ma’lumki, qishloq xo‘jaligi ishlarining mavsumiyligi, agrotexnika tadbirlarni aniq belgilangan muddatlarda etkizish lozimligi, har yilgi ob-havo sharoitining bir-biriga deyarlik o‘xshamasligi, har bir mintaqaning tuproq, iqlim sharoitini bir-biridan keskin farq qilishi va boshqa ko'pdan-ko'p omillar dorivor o‘simliklar o‘stirish texnologiyasini ishlab chiqishda ko‘plab noqulayliklami keltirib chiqaradi.

Ta’kidlash lozimki, hozirgi vaqtda mam lakatimizda farmatsevtika sanoati va dorixonalarni o‘simhklar xom-ashyosi bilan ta’minlash maqsadida ixtisoslashgan, fermer, o‘rmon va boshqa mulkchilik shaklidagi xo‘jaiiklarida eng ko‘pi bilan 42 tagacha dorivor o‘simliklar turlari o‘stiriladi.

Rossiya Federatsiyasi, Ukraina, Moidova, Misr Arab Respublikasi va bir qator mamlakatlarda dorivor o‘simliklarni yetishtirish bilan shug: ullanish birmuncha yaxshi у о ‘ lga qo ‘ у il gan. Mustaqillikka erishilgandan so‘ng O ‘zbekiston Respublikasining farmatsevtika sanoati tezlik bilan rivojlana boshladi. Hozirgi vaqtda bunday korxonalarning soni 70 tadan ortiqdir.

Shu sababli ham, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori bilan hozirgi vaqtda mamlakatimizda dorivor o‘simliklar o‘stirish bilan shug‘ullanuvchi 8 ta ixtisoslashgan xo ‘ jaliklar tashkil qilingan. Bundan tashqari ко‘plab o‘mion, termer va boshqa mulkchilik shaklidagi xo‘jaliklarda ham

o‘stirilmoqda. Biroq mamlakatimizda dorivor o‘simiiklar xomashyosiga bo‘lgan talabning keskin ortib borishiga qaramasdan ularrii o‘stirish texnologiyalari shu vaqtgacha mukammal ishlab chiqilgan emas.

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, hech bir soha boshqa fanlamingyutuql ariga tay anmasdan turib, о ‘ zlari rnustaqil ravishda rivojlana olmaydi. O‘z navbatida dorivor o‘simliklami o‘stirish texnologiyasi ham о ‘simlikshunoslik, botanika, farmokognoziya, agrokimyo, tuproqshunoslik, о ‘simiiklar fiziologiyasi, о;simiiklar biokimyosi, о‘simiiklar biotexnologiyasi, kirayo, fizika va boshqa fanlaming yutuqlariga tayangan holdagina o ‘z oldiga qo‘ygan maqsadlarga erisha oladi.

1.Kurs ishining dolzarbligi:

O‘zbekiston hududiga yuqori o‘simliklardan 4230 tur o‘simliklar tarqalgan bo‘lib, ular 138 oilani va 1028 avlodni tashkil qiladi. 79 oilaga kirgan 492 tur o‘simliklar madaniylashtirilgan o‘simliklar hisoblanadi. O‘zbekiston florasidan 577 turi dorivor hisoblanadi. Dorivor o‘simliklarni ko‘pchiligi tog‘li hududlarda, tayyorlash qiyin bo‘lgan joylarda tarqalgan. Qir, adir, daryo bo‘ylarida ham katta-katta maydonlarda bir qancha o‘simliklar o‘sadi va ularni sanoat miqyosida tayyorlash imkoniyati mavjud. O‘zbekiston 47hududida ma’lumki asosiy qishloq-xo‘jalik ekini paxta hisoblanadi. Paxta ekiladigan maydonlarni haddan tashqari kengaytirilishi, shu joylardagi yovvoyi holda o‘suvchi dorivor o‘simliklar zahirasini qisqarib ketishiga olib keldi. SHuning uchun O‘zbekiston florasidagi noyob dorivor o‘simliklar bilan Sog‘liqni saqlash tizimini ehtiyojini qondirish uchun, ularni etishtiradigan xo‘jaliklarni tashkil qilish muammosini xal qilish zaruriyati mavjud.

Mamalakatimizda dorivor o‘simlik mahsulotlariga bo‘lgan xalqimiz ehtiyojini iloji boricha to‘la qondirishning eng zaruriy shart-sharoitlaridan biri – dori vositalarining ro‘yxati (katalog)ning mavjudligidir. Bu ro‘yxat ma’lum bir davrda qaytadan ko‘rib chiqiladi: undan samarasi kam bo‘lganlari chiqarib tashlanadi, hamda horijdan keltiriladiganlariga hojat qolmaganlari ham ro‘yxatdan olib tashlanadi; shu bilan birga Respublikada ishlab chiqarilayotgan yangi, samarali dori vositalari ushbu ro‘yxatga (katalog) kiritiladi. Bu o‘ta muhim ishda farmakognoziya ilmi katta o‘rin tutadi, chunki amalda qo‘llanilib kelinayotgan dori vositalarining katta bir qismini dorivor o‘simliklar va ularning mahsulotlari tashkil qiladi. Vatanimizda dorivor o‘simliklarni keng o‘rganilishi va sanoatda ularni asosida yangi dori vositalarini ishlab chiqarilishini yo‘lga qo‘yilishi natijasida dorivor o‘simliklar ro‘yxatida (nomenklaturasi) katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Qo‘llaniladigan dorivor o‘simliklar ro‘yxati bir necha barobarga ortdi, ularni orasida horijdan keltiriladiganlari ancha kamaydi (strofant, kuchala va boshqalar); 200 dan ortiq maxalliy (yovvoyi va madaniylashtirilgan) o‘simliklar ro‘yxatdan joy olgan. Ammo ular dorivor o‘simliklar bilan ta’minlay olinishi mumkin bo‘lgan katta imkoniyatning bir qisminigina tashkil qiladi. Hozirgi zamondagi dorivor o‘simliklar ilmini rivojlanish bosqichidagi muhim vazifalardan biri, olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot ishlarini eng kerakli, samarali dori vositalarini yaratishga jalb qilishdan iborat.

Dorivor o‘simliklar va ulardan dori vositalarini yaratish bo‘yicha olib borilayotgan tadqiqotlar bir qancha usullarga bo‘linadi.

2.KURSISHININGMAQSADI:

Ma’lumki, hamdo‘stlik mamlakatlarining hududini o‘ndan bir qismini o'rmonlar tashkil qiladi. Ular ichida juda ko‘p miqdorda turli dorivor о‘simiiklar o‘sadi. Shuning uchun ham o ‘rmonlarni

muhofaza qilish ularda yowoyi holda о ‘sadigan dorivor o'simliklami muhofaza qilish muhim ahamiyatga ega. Tabiatni, atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy boyliklardan (o‘rmon, suv va suv boyliklari, yer osti boyliklari va boshqalar) to" g‘ri va oqilona foydalangan holda, ularni kelgusi avlodlar uchun saqlab qolish zarurligi bizning asosiy qonunimiz – Respublika Konstitutsiyasida o‘z aksini topgan. Akademiklar E.M.Lavrenko va A.L.Taxtadjyanlar tashabbusi bilan tuzilgan ≪Qizil kitob≪ning yo‘qolib ketgan va yo‘qolib ketish xavfi bo‘lgan o‘simliklarni, jumladan dorivor o‘simliklami tabiiy o ‘sish haroitida saqlab qolishda, ya’ni ularni muhofaza qilishda ahamiyati juda kattadir. ≪Qizil kitob≪da yo‘qolib ketgan va yo‘qolib ketish xavfi bo‘lgan o ‘simliklami faqat ro‘yxati keltirilgan bo‘lmay, kitobda shu o‘simliklami tabiiy o ‘sish sharoitida saqlab qolish va tiklash qanday choralar ko‘rish lozimligi hamda yo‘qolib ketish sabablari keltirilgan. Sobiq Ittifoq ≪Qizil kitob≪iga 444 ta, 0 ‘zbekiston ≪Qizil kitob≫iga 163 ta o‘simlik, shu jumladan 20 tadan oshiq dorivor o‘simiiklar kiritilgan. Ulammg xom-ashyosini turli maqsadlar uchun yig‘ish qat’iy man etiladi. Shuning uchun zarur bo‘lsa ularni plantatsiyalarda o‘stirish talab etiladi.

Ma’umki hududlarda o‘sadigan o'simlik va yashaydigan hayvonlami tabiiy sharoitda saqlab qolish uchun qo‘riqxonalar tashkil qilishni ahamiyati kattadir. Dorivor o‘simliklami tabiatdagi zaxirasini saqlab qolish va har yili ulardan ma’lum miqdorda mahsulot tayyorlab turish maqsadida, yuqorida aytib o‘tilgan tadbirlardan tashqari yana quyidagi qoidalarga rioya qilish maqsadga muvofiqdir:

1. Dorivor o‘simlik mahsulotlarini o‘z vaqtida to‘g‘ri va kerakli miqdorda tayyorlash, to‘g‘ri quritish va saqlash lozim. Bu esa yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklami ortiqcha yig‘ib, keyinchalik ulami mog‘orlatib va chiritib yoki qurtlatib ketishi natijasida tashlashdan saqlaydi.

2. Dorivor o‘simlik mahsulotlarini ilmiy asoslangan reja bo‘yicha, ko‘p o ‘sadigan joylarni va zaxirasini to‘g ‘ri aniqlab ilgan hamda tayyorlanadigan joylarini vaqt-vaqtida almashtirib turgan holda yig‘ish lozim. Agarda shu keltirilgan qoidalarga amal qilinsa, bu dorivor о ‘simliklami tabiatda o ‘sish joyini saqlab qolish mumkin.

3. Ko‘p yillik o‘simliklaming yer ustki qismi (bargi, guli, mevasi) dan dori tayyorlanadigan bo‘Isa, ularning ildizi bilan sug‘urib olmaslik lozim. Bordi-yu, yer ostki organlari (ildizpoya, ildiz, tuganak) kavlanadigan bo‘lsa, mevasi pishib to‘kilgandan so‘ng yig‘ish kerak. Aks holda shu dorivor о ‘ simliklar keyinchalik с ‘sha joyida о‘sib chiqmasligi mumkin.

4. Yovvoyi holda o‘sadigan dorivor о‘simliklar dori tayyorlash uchun yig‘ib olingctndan so‘ng (ayniqsa, yer osti organlari kavlab olingandan so‘ng) ularning keyinchalik yana o‘sib chiqishiga katta ahamiyat berish lozim. Buning uchun bir yerdan necha yilgacha o‘simlik mahsuiotini yig‘ish mumkin va necha yil dam berish kerakhgi haqidagi qoidalarga qat’iy rioya qilish kerak.

5. Dorivor o‘simliklardan kompleks va hamma qismlaridan to‘liq foydalanish zarur boiganda ularning xom ashyosini kamroq tayyorlash kerak. Natijada tabiiy o‘sish joyida ularning zaxiralarini saqlab qolish mumkin bo‘ladi. Agarda dorivor о‘simiiklar ildizpoyasi, ildizi, tuganak yoki piyozi dorivor mahsulot bo‘lsa, shu o‘simliklaming yer ustki qismini kimyoviy va farmakologik jihatdan o‘rganib, yer ostki organlari o‘mida ishlatishga tavsiya etish, shu o‘simlikning tabiiy o‘sish joyidagi zaxirasini saqlab qolishda ahamiyati juda katta. Bu ham dorivor o‘simliklarni muhofaza qilishning asosiy

tadbirlaridan biridir.

6. Dorivor o ‘simliklami sug‘oriladigan yerlarga ko‘proq ekib o ‘stirish va ularni agrotexnikasini yaratilsa, respublikamizda tabiiy sharoitda o'sayotgan dorivor о ‘simiiklar zaxirasini saqlab qolish imkoniyati yaratiladi. Yuqorida keltirilgan dorivor о‘simiiklar zaxirasini tabiatda saqlab qolish tadbirlariga birinchi galda bu ishga mutasaddi rahbarlar o‘zlari qat’iy rioya qilishlari va boshqalardan ham buni talab qilishlari lozim. Shu ishlaming hammasi amalga oshirilsa, tabiat boyliklaridan biri bo‘lgan dorivor о ‘simiiklar tabiiy o ‘sish joylarida uzoq vaqtlar saqlanib qoladi va insonga ko‘p xizmat qiladi.

3.KURS ISHINING VAZIFALARI:

Dorivor o‘simliklar resurslaridan oqilona foydalanishning asosiy yo‘nalishlariga quyidagilar kiradi:

Mahsulot tayyorlashni to‘g‘ri rejalash va joyini aniqlash.

Ayrim mintaqalar, tumanlar, joylar uchun uzoq vaqtga mo‘ljallangan resursshunoslik tadqiqotlari dasturini yaratish va dorivor o‘simliklar tayyorlash joyi, hajmini nazorat qilish bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi.

Masalan, ma’lum bir regionda terish mumkin bo‘lgan yovvoyi holda tarqalgan o‘simliklarni ro‘yxati va eng ko‘pi bilan qanchagacha hajmda terish mumkinligi aniqlanadi. bunda teriladigan turlar shu ko‘rsatilgan joy atrofida (kiyik o‘ti er ustki qismi, mayda gulli tog‘rayhon o‘ti va boshqalar); yoki qishloq atrofidagi joylardan terish ruxsat berilgan (yapon saforasi g‘unchalari, do‘lana mevalari) yoki alohida ajratilgan uchastkalar – institut sog‘lomlashtirish ormgohi atrofidan (tubulg‘ibargli bo‘ymadaron guli va boshqalar).

Dorivor o‘simliklarni biologik o‘ziga xosligini hisobga olish.

Dorivor o‘simliklardan oqilona foydalanishda, ularni biologik rivojlanish qonuniyatlari bilimini bilish, terilgandan keyin qancha muddatda bu o‘simlik yana o‘zining tabiiy zahirasini tiklanish muddatini aniqlash, shu o‘simlikdagi biologik faol, ta’sir qiluvchi moddasini hosil bo‘lishi va to‘planish dinamikasiga atrof-muhitni ta’sirini hisobga olish. bular o‘simlik mahsulotlarini yig‘ishni optimal muddati, usuli va sharoitini aniqlash, shu bilan birga tayyorlash ishlarini samarali bo‘lishiga olib keladi.

Mahsulot tayyorlashni me’yorlash.

Asoslanmagan va me’yorlanmasdan dorivor o‘simliklarni va boshqa foydali o‘simliklarni tayyorlash, ularning tabiiy zahirasini tez kamayib ketishiga olib keladi. bunday hollar, ko‘pincha tayyorlash ishlari bilan ma’suliyatsiz mutuxassis bo‘lmagan, tasodifiy odamlar va tashkilotar shug‘ullanganda sodir bo‘ladi. ko‘pchilik dorivor o‘simliklar, o‘zlari bilan birga o‘sadigan o‘simliklarni orasida alohida ahamiyatli o‘rni bo‘lib, ularni ko‘plab terish, birga o‘sadigan o‘simliklar orasidagi bog‘liqlikni, tizimni, mutanosiblik (balans)ni buzilishiga olib keladi. masalan doimi terish chimyonda dalachoy, oddiy va tubulg‘ibargli bo‘ymadaron, achchiq shuvoq, samarqand bo‘znochi kabi o‘simliklarni kamayib ketishiga olib kelgan.

4. Mahulotni tayyorlash qoidasi va usullariga bo‘ysunish.

Ma’lumki har bir dorivor o‘simlik mahsuloti uchun tuzilgan vfm, shu dorivor o‘simlik mahsulotini tayrlash uchun ishlab chiqilgan qoida, talab (instuksiya) tasdiqlangandan so‘ngra qabul qilinadi. ushbu instruksiyada dorivor o‘simlik mahsulotini oqilona yig‘ish, quritish reglamenti bilan bir qatorda o‘simlikning tabiiy zahirasini saqlash va qayta tiklanish muddatlari ham o‘rganilgan va aniqlangan bo‘ladi. dorivor o‘simliklarni vegetatsiya davrining bosqichlarida, uning tarkibidagi biofaol moddalar sifat va miqdor jihatidan o‘zgarib turishi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni e’tiborga olgan holda dorivor o‘simlik mahsulotini optimal yig‘ish muddatlari va quritish yo‘llari, hamda saqlsh qoidalari ishlab chiqilgan bo‘ladiki, bu qoidalarga amal qilingandagina, dorivor mahsulotni sifatiga qo‘yilgan me’yoriy-texnik hujjat talablariga javob berishi kafolatlanadi.

5. Istiqbolli yangi o‘simliklarning turlarini izlash.

bu borada olib boriladigan ishlar bir necha yo‘nalishlarda olib boriladi. birinchidan qardoshlik turlarini kimviy tarkiblari va farmakologik ta’sirlari bir-birlariga o‘xshash bo‘lishi mumkin. shuning uchun so‘nggi vaqtlarda ilmiy tibbiyotda ishlatilib kelinayotgan dorivor o‘simlikning qardoshlik bo‘yicha boshqa yaqin turlari ichidan zahirasi ko‘p, etarli bo‘lganlarini izlash bo‘yicha olib borilayotgan tadqiqotlar dolzarb masalalardan bo‘lib qolmoqda. shuni ham takidlash lozimki, agar doimiy ishlatilib kelinayotgan o‘simliklarni o‘rnini bosa oladigan yangi turlari topilsa, doimiy ishlatilib kelingan joylardagi o‘simliklar zahirasini kamayib ketishini oldini olingan bo‘ladi, hamda ularni kamaygan joylardagi zahiralari ham tiklanishi tezlashadi. ularga misol qilib bo‘ymadaron, kiyik o‘ti, achchiq ermon, samarqand bo‘znochi va boshqalarni keltirish mumkin.

Xalq tabobati tajribalarini o‘rganish orqali, olib borilgan fitokimyoviy tadqiqotlar natijasida ishlatilib kelinayotgan offitsinal dorivor o‘simliklar qatorini istiqbolli boshqa o‘simlik turlarini hisobiga boyitish mumkin bo‘ladi, hamda ular tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishi mumkin.

6. Zahirasi chegaralangan dorivor o‘simliklarni madaniylashtirish va ekish. bu dorivor o‘simliklarni himoya qilishni ixtisoslashtirilgan shakli bo‘lib, o‘simliklarni iqtisodiy jihatidan samarali ekib hosil olish yo‘nalishiga qaratilgan. bu usul birinchi navbatda ta’minlay oladigan tabiiy zahirasi bo‘lmagan dorivor o‘simliklar xom ashyolari (tirnoqgul, qalampir yalpiz, dorivor moychechak, bo‘ymadaron, achchiq shuvoq va boshqalar), etarlicha tarqalmagan dorivor o‘simliklar bo‘lib, sanoat miqyosida ishlab chiqarish ehtiyojini qondiraolmaydiganlar (yapon soforasi, do‘lana turlari, arslonquyruq, adonis turlari).

Ayrim o‘simlik turlarini himoya qilishni eng ishonchli, samarali usullaridan biri, o‘simliklar urug‘lari bankini yaratish bo‘lib, o‘simlikni toza genetik materiali saqlanib, u ilmiy va amaliy maqsadlar uchun foydalaniladi.

Rossiyadagi dorivor o'simliklar.

Qadim zamonlardan beri inson moddalardagi kasalliklardan najot izlagan. Dorivor preparatlar doirasini asta-sekin to'ldiradigan o'simlik kelib chiqishi tadqiqot, kuzatish va sinov. Ilmiyning rivojlanishi va rivojlanishi bilan tibbiyotda, odamda uchragan o'simliklarning shifobaxsh xususiyatlari dori-darmonlarni qidirish tekshirildi va ularning ba'zilari ancha tan olingan shifo ishi uchun amal qiladi. Jami 3000 botanika turlari, odatda dorivor o'simliklar deb hisoblanadi, ilmiy tibbiyot tan olinadi, amal qiladi, atigi 500 ga yaqin o'simliklar. Kimyoning rivojlanishi bilan ko'pchilik o'simlik manbalari mahsulotlarga, laboratoriyalarda olingan. Masalan, kimyoviy usullar raqobati bo'yoq qazib olingan ishlab chiqaruvchi bozorni tark etdi

Alizarin (bizning Kavkazda o'stiriladigan qurt), chiroyli va indigo beruvchi indigo

qimmatbaho ko'k bo'yoq va hatto xinkona madaniyatining pasayishiga ta'sir ko'rsatdi laboratoriya preparatlari qanday antitriller dorilarni olishni boshladilar

antipirin, antifebrin, fenatsetin va boshqalar. Shu bilan birga, kinin po'sti kashf etilganligi sababli Xinkona madaniyati Sharqiy Hindistonda keng tarqalgan

Seylon, Meksika, Yangi Zelandiya va boshqa mamlakatlarda. Biroq, siz minishingiz mumkin dorilarni ishlab chiqarish uchun laboratoriya usullari madaniyatni keraksiz qilishini va shuni tan olish dorivor o'simliklar kollektsiyasi va haqiqiy dori vositalarini texnik qayta ishlash bu bizning xizmat ko'rsatish xususiyatimizga ega. Rossiyadagi dorivor o'simliklar masalasiga kelsak, buni aytish kerak unda o'simlik shohligi juda to'liq va xilma-xil tasvirlangan. Ammo

dorivor o'simliklarga kelsak, bizning vatanimiz hali ham unday emas ularning ma'lum turlari, qisman biz bilan etishtirish tajribasining etishmasligi tufayli

qisman bir xil dorivor o'simliklar va ularni keyinchalik madaniyatga kiritish

nomuvofiq iqlim sharoiti tufayli. Koka kabi sof tropik o'simliklarning madaniyatiga tayanishimiz qiyin. zerdeçal, ipecacuan, kondurango, har xil turdagi xinchona daraxtlari va boshqalar, garchi tajribalar maqsadga muvofiqdir.

Ammo allaqachon boshqa o'simliklar ularni etishtirish imkoniyatiga umid beradi Rossiya, masalan, jodugar findiq, dafna (Qrim, Kavkaz), to'q sariq (Kavkaz), ba'zilari kamfora, senna (Kavkazda), galangal, senega, yallapa beradigan ko'plab o'simliklar Amerika itshumurt va boshqalar. Buning uchun, ehtimol, boshqa dorivor o'simliklarning butun massasi to'plangan yoki Rossiyada etishtirilgan.

Biz uchun yovvoyi o'tlarni yig'ib beradigan markaz uzoq vaqtdan beri mavjud

Poltava viloyatining Lubenskiy tumani edi. 1913 yilda 40 mingdan ortiq turli xil pudalar dorivor o'simliklar. Dori vositalarini sotib olish vazifasi kamroq kengroq hal qilindi. Voronej lablarining Pavlovsk tumanidagi o'simliklar. Va Permning Ekaterinburg tumanida viloyatlar. Yaroslavl va Tula viloyatlarida bog 'o'simliklari bilan bir qatorda naslli va dorivor. Yaroslavl anisini hatto chet elga Frantsiyaga ham eksport qilishgan, masalan, Grasse fabrikalarida, asosan, rus anis minalashtirilgan anisdan yog'. Baryatinskiy, Dubenskiy, Mirgorodskiy, Luxovitskiy, Xoxol okruglarida Poltava viloyatida dorivor o'simliklarni baliq ovlash nisbatan kam qabul qilindi keng ahamiyatga ega. Piryatinskiy, Lubenskiy va boshqa bir qator okruglarda shahar atrofida dorivor o'tlar, ayniqsa yalpiz ko'paydi Zhuravka, u erda yalpiz moyi ishlab chiqaradigan zavodlar bor edi, bu Zhuravskoye Hamkorlik chet elga yuborildi. Rossiyaning biron bir joyida siz ekinlarni topishingiz mumkin xantal, yalpiz, romashka, rue va boshqalar. Yovvoyi dorivorlardan alohida ahamiyatga ega bo'lgan Rossiyada o'tlar qizilmiya silliq va qizg'in Ural edi. Ehtiyoj o'sha kunlarda u erda ichki bozor bor edi - yiliga 6000 funt, chet elda Barcha bojxonalarga qayta ishlanmagan shaklda (quritilgan va.) 1.800.000 pud po'lat eksport qilindi bosdi). Eng katta massa qizilmiya borgan Nyu-Yorkka ketdi tamaki ishlab chiqarish va pivo tayyorlash uchun. Tibbiyot to'g'risida

chet elga yuborilgan qizilmiya ildizining deyarli 1 - 2% ishlatiladi. Boshqalar

Rossiya ham monopolist bo'lgan tsitrit bo'lgan zavod urug'laridan santonin olingan shuvoq.

Unga asosiy talab Yaponiya va Xitoydan keldi. Rusdan mahsulotni chet elga eksport qilish Urushdan oldingi santonin fabrikalari juda katta o'lchamlarga etdi, ya'ni 275 mingtagacha rubl. Rossiya santoninni jahon bozorida yagona etkazib beruvchi edi. Shunga qaramay, Rossiya butunlay edi Germaniyaga qarab va unga rus o'simliklari uchun eng katta miqdorni to'lagan, Germaniyadan bizdan olib o'tilgan, u erda qayta ishlangan yoki saralangan va chet el tovarlari niqobi ostida bizga qaytib. Buning sabablari bor edi dorivor o'simliklar, ularni yig'ish va yig'ib olish to'g'risida bizning bilimimiz etishmaydi dorivor xom ashyolarning tartibsiz yig'ilishi va ularning rivojlanishi, juda past darajada rivojlangan va uni texnik qayta ishlashning kamchiliklari. Biroq, katta foyda olish uchun imkon qadar tezroq ko'chib o'tish kerak edi dorivor o'simliklarni o'z madaniyatiga qarab to'plash. Buning zarurati aytilgan quyidagi holatlar. Birinchidan, kollektsiyadan olingan tovarlarning arzonligi yovvoyi o'simliklar o'tlarni teruvchilar mehnatini kamaytirdi, ikkinchidan yovvoyi tabiatdagi o'simliklar vaqti-vaqti bilan uchraydi (masalan, digitalis - digitalis), albatta, ish haqini pasaytiradi. Keyin haydalmagan va haydalmagan erlarni haydash, shu vaqtga qadar yer yig'ish maydonchalari qisqartirildi. Dorivor o'simliklar madaniyati beradi darhol katta miqdordagi miqdorni olish qobiliyati, bu hatto bo'lishi mumkin boshqa mamlakatlarga eksport qilinmoqda va qo'shimcha ravishda ba'zi narsalarni tanishtirishga imkon berdi

Rossiyaning janubiy o'simliklari iqlimi. Buning uchun zarur bo'lgan narsa urug'ni olish va edi ekish materiallari va keng tarqalgan dorivor plantatsiyalarni yotqizish

o'simliklar.

II. Dorivor o'simliklarni yig'ish, tayyorlash va saqlash.

Dorivor o'simliklar madaniyati uchun, avvalambor, ekish va ekish materiallari, ba'zi o'simliklar uchun urug'larni yig'ish yoki boshqalar uchun rizom va ildiz mevalari (masalan, kalamus, bosbovnik yoki soatlarning rizomlari, vodiy zambagi va boshqalar). Agar urug 'kamolotga etib kelganida ochilsa, u holda ular to'planadi

yorilishdan oldin. Pishgan mevalarni tuval ustiga qo'yish kerak yaxshi gazlangan joyda, masalan chordoqda. Poyasi yuqorisidan inflorescences har doim yaxshi rivojlangan meva va urug'larni bering. Urug'lar chodirda yoki ichida quritilishi kerak quruq joyda saqlang va qutilarga yoki sumkalarga joylashtiring. Agar mevalar yorilmasa, lekin shamol tomonidan urib tushirilgan (adaçayı, kekik, marjoram, romashka va boshqalar), uni ham kesish kerak pishgan mevalar bilan jarohatlaydi. Rezavorlar (masalan, achchiq kechqurun mevalari, belladonna, ko'katlar, itshumurt va boshqalar) berry to'liq rangga aylanganda va go'sht suvli bo'lib qolganida to'plash. Berry urug'lari pulpani maydalash va yuvish, so'ngra urug'larni quritish natijasida olinadi quyosh yoki soya. Urug'larni quruq joyda saqlang, ular bo'lmasligi uchun ularni shamollating mog'or bosgan. Rizomlar va mevalar nam qumda sovuq qabrlarga saqlanadi. Daraxtlar yong'oqlar, daraxtlar va butalarning suyaklari saqlanib qolinadi ularni o'stiradigan tuting. Gullarni gullash boshida yaxshi ob-havoda terib olish kerak va ularsiz darhol quritish kerak

ba'zi moddalarga zararli bo'lgan quyosh nuridan foydalanish, quritilgan o'simliklarda mavjud. O'simlik moddasi o'ziga jalb qiladi havodan namlik (15%gacha), bu quritilgan xom ashyoning ko'rinishini o'zgartiradi (qiladi) qorong'i va qattiq hid bilan), keyin uni quruq va juda ko'p bo'lmagan joyda saqlash kerak

iliq xonani (eterik tarkibiy qismlarning bug'lanib ketmasligi uchun) etarli darajada ushlab turing shamollatish va chang va hasharotlardan himoyalangan. Gullar, masalan oldini olish uchun papatyalar silliqlash va lazzatning yo'qolishi zich yopilgan bochkalarda yoki qog'oz bilan qoplangan qutilar. Ba'zi gullar, ayniqsa tez namlikni yutadigan gullar, masalan, jigarrang rangga aylanadi va yaroqsiz holga keladi. Gullar qirol hassasi (tol kum), - quriganidan so'ng darhol yopiq yoki zich yopilgan bankalarda saqlanadi. Moddalarga boy shakar, elecampane, karahindiba, zorn o'tlari kabi, osongina shikastlangan hasharotlar tez-tez ko'rib chiqilishi va quritilishi kerak. Eski to'plamning gullari yangi terilgan bilan almashtirilishi kerak.

Barglari bilan bir qatorda barglari ham yangi to'planishi kerak, buzilmagan rot, hasharotlar, qurtlar va qo'ziqorin kasalliklari. Barglar bo'lishi kerak o'simliklarni gullash boshlanishida, bir nechta bundan mustasno, ularni tozalash jarohatlaydi va petioles dan. Ular erga, tuvalga quritilgan yoki osilgan kichik shamlardan quruq va iliq joyda saqlang, quritgandan keyin esa yog'ochda saqlanadi yoki qalay qutilari ehtiyotkorlik bilan yopilgan. Maysalar (bargli va gullaydigan jarohatlaydi) ham gullarni o'simliklar boshida to'planadi, bundan tashqari, hech bo'lmaganda juda kichik to'plamlarda quritish tavsiya etilmaydi, chunki eng yaxshilab quritilgan taqdirda ham, shamchiroq ichidagi barglar har doim ko'payib boradi quyuq rang. Qulaylik uchun allaqachon quritilgan o'simliklarni shamlardan bog'lash yaxshiroqdir. Kimdan ba'zi o'simliklar barglari va gullari bilan birga jarohatlaydi,

boshqalaridan, gulsiz barglari bo'lgan sopi. Juda oz o'simliklar yig'iladi buzilmagan, ya'ni ildizi bilan butun o'simlik. O'tlar qalin jarohatlaydi va kesilgan. Agar o'simliklar kichkina va ingichka jarohatlangan bo'lsa, ikkinchisi

barglari va gullari bilan kesilgan. Quritilgan o'tlar qalindan tozalanadi jarohatlaydi va begona narsalar va yog'och yoki qalay qutilarda saqlanadi barrel ehtiyotkorlik bilan yopilgan. Umuman olganda, xaridor - drgistlar o'zlarini afzal ko'rishadi

ularning yaxshi ekanligiga ishonch hosil qilish uchun jarohatlaydi va barglarini maydalang va kesib oling fazilatlari. Faqat ishonch bilan materialni tozalangan va erga sotib olish mumkin shart. Ildiz va rizomlar barglarning to'liq shakllanishiga qadar yoki erta bahorda hosil qilinadi o'simlik davri tugaganidan keyin kuzda. Hosil qilingan ildizlar erdan tozalanadi yoki tezda sovuq suvda yuviladi. Peel bir necha ildizlardan olib tashlanadi, va qalin va suvli ildizlar uzunligi bir necha bo'laklarga bo'linib, quritiladi yupqa qatlamlarni havoda yoki quritgichda 40 ° -50 L haroratda quritish eng yaxshisidir. agar ildizlar tishlangan va to'xtatilgan bo'lsa, ammo bu katta quritish paytida noqulaydir massa Ildiz loblari kesilib, ba'zi ildizlardan, boshqalaridan aksincha, ildiz tayog'i. Mutlaqo quruq ildizlar simda siljiydi Chang, tuproq va boshqa begona narsalarni olib tashlashga qaror qiling. Ildizlar bo'lmasligi kerak buzuq, nam, bo'r-qurt, ichidagi pol va yog'och. Quritilgan ildizlar bochkalarda yoki sandiqlarda saqlanadi, ichida qog'oz bilan yopishtiriladi va ehtiyotkorlik bilan yopiladi, uchuvchi tarkibiy qismlarni o'z ichiga olgan ildizlar (binafsha ildiz, arnika, havodor ildiz, chalkashlik) shisha yoki qalay idishlarida saqlanadi. Ildizlari saqlanadi quruq, ammo juda issiq bo'lmagan joyda saqlang. Qisqichbaqasimonlar - bir necha uchun, sharbatlar harakatlanishidan oldin bahorda yig'ib olinadi istisnolardan tashqari magistralda yoki uning shoxlarida aylanma ko'ndalang kesmalar qiling; yog'ochga etib boring, ularning orasidagi ikki yoki uchta uzunlamasına kesiklar va qobig'ini olib tashlang

naychali yoki novcha bo'laklari shaklida, odatda havoda quriydi. Urug'lar to'liq pishib olinadi va quritgandan so'ng ular changdan tozalanadi va begona narsalar. Buyraklar - ular bahorda to'planib, kuchli shishib ketganda, katta bo'lib qoladilar, ammo hali yo'q sezilarli yashil barglari. Ba'zi buyraklar quriganida iste'mol qilinadi. (masalan, qarag'ay), boshqalar yangi holatda (masalan, teraklar). Mevalari pishib yetilgan (malina, maydanoz, maydanoz, kızılcık, anis, kenevir), boshqalar etuk emas (uyqu tabletkalari, kuba), boshqalari esa etuk emas (to'q sariq). Ba'zi mevalar faqat quruq tozalangan perikarpni oladi yuqori teri va urug'lardan. Ko'pincha mevalar quriydi. Yangi kelganlar sirop tayyorlash uchun ishlatilgan pishmagan mevalar pishgan bo'lishi kerak va begona moddalardan tozalangan, masalan. olcha, kızılcık, qizil smorodina, malina va boshq. O'simliklarni quritish odatda tez va xonasi bo'lmagan xonada amalga oshirilishi kerak rang va faol tamoyillarni, xushbo'y va ta'mni saqlab qolish uchun yorug'lik.

Quyoshda quritilgan o'simliklar rangini yo'qotadi va har doim o'rab turadi saqlash vaqtida namlikning muhim foizi odatda qorayadi va undan ko'p joylarda namlik qolip bilan qoplangan bo'laklarni hosil qiladi. Bu o'simlikning qurishi bilan ularning tarkibini o'zgartirish.

O'simliklarning rangi va shaklini saqlab qolish uchun, yaqinda tanlangan o'simliklar barglar va gullar hali burilmagan, ular quruq, toza, changsiz qum bilan qoplangan ular b da quriydi - 7 kun. Ko'p dori-darmonlarni kuzatib bordi o'simlikni to'g'ri quritish bilan bir qatorda yangi o'simliklardan pishirish asl ta'sirini kamaytiradi va hatto butunlay yo'qotadi. Eng yaxshisi natijalar haroratni maxsus quritgichlarda quritish orqali olinadi 50 ° Selsiy.

III. Eng muhim, yovvoyi tabiatning qisqacha tavsifi dorivor o'simliklar.

Avran aka, Xudoning in'omi , isitmalab , nam. Sürgülü ko'p yillik o'simlik ildizpoyalari. Yovvoyi joylarda nam joylarda o'sadi Rossiyaning janubidagi butalar orasida daryo vodiylari. Butun o'simlik rang bilan ishlatiladi kami va gullash paytida to'plangan ildizlar. Urug'lar yordamida osongina tarqaladi. UP-laksatif, anti-febril va diuretik sifatida talab qilinadi xalq tabobati.

Adonis (adonis bahori, qora - tepalik, tukli o't yoki sariq gul). Ko'p yillik o'simlik, ohakli va qumli tuproqlarda o'sadi. Tog'larda, dashtda, Rossiyaning janubiy va markaziy, G'arbiy Sibir va Turkistondagi butalar orasida. Shimoliy tarqatish chegarasi Volin, Kursk, Orol, Tula orqali o'tadi, Ryazan, Tambov, Nijniy Novgorod, Qozon, Perm lablari. Va janubi-g'arbiy qismida Sibirdan Oltoygacha. U janubdan Qora dengizgacha, sharqda - Volga tomon uchraydi. To'plamning sanoat xususiyati Poltava viloyati, keyin Radomisl tumanida joylashgan Kiev viloyati va B
elorechenskiy, Ostrogojskiy, Voronejning Pavlovskiy tumanlarida lablar. bu erda adonis Bo'r tog'larining o'tloq yon bag'rlarida va nurlar, shuningdek, dasht va kuchli konlarda.

Avran (Xudoning sovg'asi, isitma, mokretlar).

3000 funt chet elga - Frantsiyaga eksport qilindi. To'plangan 4 dona chempionga 1 tadan beriladi quruq qismi. Rossiyaning janubi-g'arbiy qismida ekinlar va o'tloqlar orasida qizil chempion. U bahor adonisi o'rniga ishlatiladi. Bu ozgina vaqtni oladi.

Air  (ir, sug'orish ildizi, Tatar iksiri, kalamar). Bu Petrograddan boshlanadi,

Tver, Nijniy Novgorod lablari. va Sibirning janubiy qismida Amur viloyatiga qadar. Ilmiy jihatdan tibbiyotda rizomli kalamus ishlatiladi. Farmakopeya quritilgan ildizpoyani talab qiladi, kuzda yig'ib olinadi va po'stlog'idan tozalanmaydi. Efir moyi ham ishlatiladi. suv, alkogol, murakkab havodor damlamasi. Bu dorini tinchlantiruvchi ta'sir ko'rsatadi tantrums, ham oshqozon, ham anti-febril. Livoniyada quritilgan va kesilgan dorixonalar uchun kub shaklida kubik shaklida. Soxta kalamus bilan aralashtirmang chiroyli sariq gullar, ammo mutlaqo hidsiz.

Akonit (kurashchi, bel og'rig'i, ko'k kapalak). G'arbiy janubi-g'arbda topilgan

v
iloyatlari, Sibir, Turkistonda (bu erda Issiqko'l ildizi deb ataladi) va Kavkaz butalar orasidagi bog'larda. Ko'pincha bog'larda boqiladi. Shunga ko'ra, bir yillik ildizlar (ildiz) ishlatiladi Farmakopeya talablari yovvoyi o'simliklar bilan majburiydir, quritiladi. Ularning hidlari yo'q, ammo ta'mi o'tkir, yonish va ko'ngil aynish, juda zaharli. Qayerdan Ikkita juftlashgan, birining ildizi bor va oldingisiga o'xshash ajinlangan, yaroqsiz. Boshqa, yanada silliq va oq rangni olish kerak. Giyohvand moddalar og'riq qoldiruvchi vositalar sifatida juda muhimdir.

nevralgiya va revmatizmga qarshi vosita.

Shakl 2.Air (Ir, sug'orish ildizi, Tatar iksiri, kalamus).

Shakl 3. Akonit (kurashchi, bel og'rig'i, ko'k kapalak).