rasm. rasm. Tiniqmas narsaga yorug‘lik manbaidan nurlar tushganda soyaning hosil bo‘lishi Quyosh va Oy tutilish hodisalarini izohlab beradi. Yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalishidan yer o‘lchash ishlarida, Yer yuzida to‘g‘ri chiziqlar o‘tkazishda, Erda, dengizda va havoda masofalarni aniqlashda foydalaniladi. Yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalishidan ishlab chiqarishda ko‘rish nurlari yordami bilan buyum va asboblarning to‘g‘ri chiziqli qilib ishlanganligini tekshirishda keng foydalaniladi. To‘g‘ri chiziq tushunchasi yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalish faktidan kelib chiqqan bo‘lishi ehtimoldan holi emas. Kichik teshik yordami bilan tasvirlar hosil qilib bo‘lishning sababi ham yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalishidir. Lekin yorug‘lik juda kichik teshikdan o‘tayotganda, uning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalish qonuni o‘z kuchini yo‘qotadi, yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalish qonuni taxminiy qonundir, chunki yorug‘lik juda kichik teshiklar orqali o‘tganda bu qonundan chetlanish kuzatiladi (difraksiya yuz beradi). Yorug‘lik dastasining mustaqillik qonuni shundan iboratki, uncha kuchli bo‘lmagan yorug‘lik nurlari bir-biri bilan uchrashganda ular bir-biriga halaqit bermaydi. Lekin nurlar uchrashgan nuqtaning yoritilganligi ortadi. Bu qonunning bajarilishini isboti bir vaqtning o‘zida inson tomonidan bir necha jismlarning kuzatilishini ko‘rsatish mumkin. Chunki bu jismlardan qaytib inson ko‘ziga tushuvchi yorug‘lik nurlari bir-birlariga halaqit bermaydi, aks holda biz ularni bir paytning o‘zida ko‘rmagan bo‘lar edik. Yorug‘lik nuri va yorug‘lik dastasi degan tushunchalarga to‘xtalsak. Yorug‘lik tarqaladigan yo‘nalish yorug‘lik nuri deb ataladi. Shu’lalanayotgan nuqta hamma tomonga yorug‘lik tarqatgani uchun bu nuqtadan o‘tkazilgan har qanday to‘g‘ri chiziq yorug‘lik nuri bo‘laoladi. Yorug‘lik nuri degan tushuncha sof geometrik tushuncha ekanligi yuqoridagi tarifdan ko‘rinib turibdi. Amalda yorug‘lik hamma vaqt to‘g‘ri chiziq bilan chegaralangan konus ichida yorug‘lik dastasi holida tarqaladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
