Elektron ta’lim resurslarini yaratish texnologiyalari
Download 1.31 Mb. Pdf ko'rish
|
ETR ning nazariy asoslari 12679
|
Elektron ta’lim resurslarini yaratish texnologiyalari Ma’ruza - 24 saat Amaliy – 24 saat ETR ning nazariy asoslari 1-maruza
Zamonaviy o’quv electron nashrlarni tahlil etish ularning murakkab tuzilishga ega bo’lib, kassifikatsiyaga muxtojligini ko’rsatdi. Elektron o’quv nashrlar klassifikatsiyasi asosida ham o’quv, ham electron hamda dasturiy vositalar klassifikatsiyalarining umumiy metodlari yotadi:
O’quv nashrlari quyidagi turlarga bo’linadi: • •
• • o’quv jarayonidagi ahamiyati va o’rnini belgilovchi funksional xususiyatiga ko’ra; maqsadiga ko’ra; taqdim etiluvchi axborot xarakteriga ko’ra; matnning tashkil etilishiga ko’ra; ifoda etilish shakliga ko’ra .
Elektron nashrlar quyidago turlarga bo’linadi: • •
• • • • bosma ekvivalentining mavjudligiga ko’ra; asosiy axborot tabiatiga ko’ra; maqsadiga ko’ra; tarqatilish texnologoyasiga ko’ra; elektron nashr va foydalanuvchi orasidagi muloqot xarakteriga ko’ra; davriyligiga ko’ra; strukturasiga ko’ra .
O’quv nashrlarining to’rt xil turdagi modeli mavjud bo’lib, bularga: • •
• Dasturiy-uslubiy (o’quv rejasi va dasturlari); O’quv-uslbiy (uslubiy ko’rsatmalar, yo’riqnomalar); O’qituvchi (darsliklar,o’quv qo’llanmalari, ma’ruza matnlari); Yordamchi (praktikumlar,masala va mashqlar to’plamlari).
Shu bilan birga bu guruxga nazorat qiluvchi elektron o’quv nashrlari bo’lmish - test dasturlar va berilganlar bazalarini kiritish mumkin. Tuzilishiga ko’ra electron nashrlar bir tomli (bitta axborot tashuvchida joylashtirilgan) va ko’p tomli (har bittasi alohida axborot tashuvchiga joylashtirilgan nomerlangan ikki yoki undan ortiq mustaqil elektron nashrlar) Shunigdek bir xil formatda chiqariluvchi bir necha tomlarning majmuasidan iborat seriyali nashrlar ham mavjud.
Materialni bayon etish shakliga ko’ra elektron o’quv nashrlar konveksion(ta’limning axborot berish funksiyasi), dasturiy(dasturlash vositalari yordamida yaratilgan), muammoli(muammoli o’qitish nazariyasiga asoslangan va mantiqiy fikrlashni rivojlantiuvchi) va universal(sanab o’tilgan modellarning alohida elementlarini saqlovchi) turlarga bo’linadi. Maqsadiga ko’ra elektron o’quv nashrlar beshta asosiy guruxga bo’linadi: maktab o’quvchilari uchun, bakalavrlar uchun, mutaxassislar uchun, magistrlar uchun, boshqalar uchun. Bosma ekvivalentining mavjudligiga qarab ikki guruxga bo’linadi: • •
mos o’quv bosma nashrning electron nusxasi;
mustaqil elektron o’quv nashr – bosma ekvivalentga ega bo’lmagan o’quv nashr; Asosiy axborot tabiatiga ko’ra elektr on nashrlar quyidagi turlarga bo’linadi: • • • • • matnli (belgili) – asosan matnli ma’lumotni saqlaydi; tasviriy electron nashr – asosan grafik tasvirlardan iborat ma’lumotlarni saqlaydi; ovozli elektron nashr – ovozli axborotlarning raqamli ifodasini saqlaydi; dasturiy mahsulot – mustaqil bajariluvchi kod; multimediyali electron nashr- turli tabiatdagi axborotning o’zaro bog’langan majmuasi
Nazariy materialni organishni tashkil etishda : • •
Videoma’ruza. Ma’ruza videokamera yordamida yozib olinadi. Ushbu ma’ruza turining yutuqli tomoni uni qilay vaqtda takror eshtish mumkinlgi va qiyin joylariga to’xtab ketish imkoniyatining mavjudligidir. Multimedia ma’ruza. Mustaqil ta’lim uchun o’rgatuvchi interaktiv dasturlar yaratilishi mumkin.Bunday o’quv qo’llanmalaridan foydalanishda har bir o’quvchi o’zi uchun qulay bo’lgan o’rganish traektoriyasini, optimal o’rganish tempini va usulini tanlashi mumkin. O’zlashtirish ko’rsatkichi ko’p jihatdan nazorat qiluvchi vositalar hisobiga ham ko’tarilishi mumkin. An’anaviy nashrlar: elektron ma’ruza matnlari, tayanch konspektlar, nazariy materialni o’rganish bo’yicha uslubiy qo’llanmalar va hokazo. Amaliy mashg’ulot – nazariy bilimlarni manbalarni muhokama qilish va amaliy masalalarni echish orqali mustahkamlashga qaratilgan o’quv jarayonining tashkil etilish shaklidir. Amaliy mashg’lotlarda foydalaniluvchi electron o’quv nashrlari o’rganuvchiga mavzu bo’yicha , mashg’ulotni o’tkazish tartibi va maqsdi to’g’risida ma’lumot berishi, bilimlarni nazorat qilishi, kerakli nazariy material va amaliy ko’rsatmalarni taqdim etishi, o’rganuvchilar bilimini baholashi kerak. Zamonaviy o’quv multimedia kursi – video va audio materiallar bilan boyitilgan matnli interaktiv materialgina bo’lmay, undagi o’quv materiallari turli shakl va turli axborot tashuvchilarda joylashtirilishi kerak.Multimedia kurs ta’lim oluvchiga illyustrativ, ma’lumotli, trenajerli va nazorat qiluvchi qismlari yordamida kompleks ta’sir o’tkazish vositasi hisoblanadi. Multimedia kursiga quyidagilar kiradi: • • • • • •
elektron darslik; electron ma’lumotnoma; trenajerli majmua; misol va masalalar to’plami; electron laboratoriya praktikumi; kompyuterli test tizimi.
1997-yil 29-avgustda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi «Ta’lim to‘g‘risidagi» Qonunining 1-moddasida fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslari belgilab berildi hamda har kimning bilim olishdek konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilganligi ta’kidlandi. 2012-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasi barcha OTM o‘rtasida yagona videokonferensiya ta’lim texnologiyasi amalga oshirildi va hozirgi kunda bu borada elektron ta’limga katta e’tibor qaratilmoqda. Bunda OTM’larga yangi imkoniyatlar va istiqbollar ochib berish borasida rejali ishlar amalga oshirilmoqda. • • Elektron va masofaviy texnologiyalar — ta’limning axborot va kommunikatsiya texnologiyalari qo‘llangan variantlaridir. Elektron ta’lim (E-Learning) — avval «Elektron ta’lim» atamasi kompyuter yordamida o‘qitish deb tushunilgan, biroq axborot texnologiyalari rivoji bilan bu tushuncha yanada kengaytirildi. Bugungi kunda elektron ta’lim ko‘pgina ta’lim texnologiyalarini qamrab olmoqda, ularni shartli ravishda, 2 xil turga, ya’ni sinxron va asinxron turlarga bo‘lish mumkin.
• Sinxron elektron ta’lim — masofaviy ta’lim hisoblanadi, lekin bu real vaqtda amalga oshiriladigan ta’limdir.
U oddiy kunduzgi ta’limga o‘xshaydi, farqi shundaki, ishtirokchilar bir-biridan uzoq masofada bo‘ladi. Kundan-kunga keng tarqalib borayotgan vebinarlar mazkur ta’lim shaklining eng yorqin ko‘rinishidir. Ma’ruzalarni tashkillashtirishda maxsus dasturiy ta’minotlar qo‘llaniladi.
• Asinxron elektron ta’lim — bu talaba barcha kerakli ma’lumotni onlayn- manbalardan yoki elektron axborot tashish vositalari (CD, DVD yoki flash-kartalar)dan olishi va materialni o‘zlashtirish sur’ati va jadvalini o‘zi mustaqil tashkil etishdir. Asinxron elektron ta’lim tizimiga barcha turdagi CD-kurslar va elektron o‘qitish kurslari kiradi. • Masofaviy ta’lim texnologiyalari — masofaviy ta’lim bu E-Learningga qaraganda kengroq tushunchadir, u interfaol mustaqil ta’limning va qo‘llab- quvvatlashning intensiv maslahat sintezi hisoblanadi. Shunday qilib, elektron ta’lim masofaviy ta’limning bir bo‘lagi hisoblanadi. Masofaviy ta’lim asosiy o‘quv materialini o‘quvchilarga yetkazib berish va o‘quv jarayonida o‘quvchi va o‘qituvchi orasida interfaol ishlashni ta’minlaydi. Bunda qo‘llanmalarni yetkazib berish kompyuter va Internetsiz ham amalga
• Masofaviy ta’limning afzalliklari Masofaviy texnologiyalardan foydalangan holda o‘qitishning juda ko‘p ijobiy tomonlari mavjud. Yashash joyidan turib, o‘qish imkoniyati — chekka qishloqlarda yashovchilarda katta shaharlarga borib, universitetga kirib-o‘qish imkoniyati har doim ham bo‘lavermaydi. Masofaviy ta’lim texnologiyalari ularga o‘z shahridan ketmasdan turib, o‘qish imkoniyatini yaratib beradi. • • O‘qish va ishni birga qo‘shib olib borish — o‘quvchilar ishdan ajralmagan holda ta’lim olish imkoniga ega bo‘ladilar, bu, ayniqsa, malaka oshirish yoki ikkinchi oliy ma’lumot oluvchilarga juda qo‘l keladi. Sifatli texnologiyalar va o‘quv mazmunini egallash — talaba sifatli o‘quv materiallari yordamida o‘qitilishi, o‘qituvchi bilan muloqat qilishi va o‘z individual o‘quv rejasini tuzishi mumkin. • • Baholashning xolisligi — masofaviy ta’lim texnologiyalari bilim sifatining doimiy nazorati, natijalarning baholanishi, inson omilidan xoli bo‘lgan xolis avtomatlashtirilgan baholash joylarda moddiy manfaatdorlikni yo‘qotishni ko‘zda tutadi. Ta’limda individual yondashuv — o‘zgaruvchan grafik, ish va o‘qishni birga qo‘shib olib borish.
Muammolar • • • • • Respublikamiz uzluksiz ta`lim tizimida zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish, elektron o’quv adabiyotlarini yaratish, ulardan ta`lim tizimida, xususan masofali ta`limda foydalanish pedagogik muammo sifatida ilmiy tahlilga muhtoj. Ta`lim sifatini ta`minlashda axborot texnologiyalarining imkoniyatlarini aniqlashtirish lozim. Oliy ta`lim muasssalarida axborot kommunikaciya texnologiyalaridan foydalanish chora-tadbirlari me`yoriy hujjat tarzida ishlab chiqilishi zarur. Masofali ta`lim va unda elektron darsliklardan foydalanishning pedagogik imkoniyatlari ilmiy tahlilga muhtoj. Oliy ta`lim tizimi uchun elektron darsliklar yaratish va ulardan masofali ta`limda foydalanish mexanizmi yaratilishi lozim.
Asosiy maqsad va vazifalar • • zamonaviy axborot-kommunikaciya texnologiyalarini ta`lim tizimiga joriy qilish mexanizmini ishlab chiqish; o’qitish jarayonining axborotlashgan tizimini yaratish, uni zamonaviy texnologiyalar asosida boshqarish sistemasini tashkil etish.
Asosiy maqsad va vazifalar • • • • • Ta`lim tizimiga ilǵor pedagogik va axborot texnologiyalarini tatbiq etish, ta`lim muassasalarining moddiy texnik bazasini holatini tanqidiy baholash va takomillashtirishdagi asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: yangi axborot texnologiyalarini o’quv jarayoniga tatbiq etish uchun lozim moddiy-texnika bazasini yaratish; o’quv jaraёni uchun yangi axborotlashgan ta`lim texnologiyalarini yaratish va qo’llash; talabalarni zamonaviy axborot va kommunikaciya texnologiyalari sohasida bilim va ko’nikmalarini shakllantirish; ta`lim tarbiya va o’qitish jarayonining samaradorligini oshirish.
Zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishdagi qiyinchiliklar • •
• ta`limni axborotlashtirishga pedagogik jamoalarning etarli tayyor emasligi; kompyuter o’rgatuvchi dasturlarning imkoniyatlari haqida tasavvurlarning ozligi, ularni qo’llash bo’yicha metodik ishlanmalarning kamligi; kompyuter texnologiyalari vositalarining qimmatligi; ta`limda axborot texnologiyalari bo’yicha mutaxassislarning etishmasligi.
Zamonaviy axborot texnologiyalarining rivojlanayotgan yo’nalishlari • Ta`lim tizimida axborot texnologiyalarining jadal sur`atlar bilan joriy etilishi zamonaviy texnologiyalarning qo’llanish sohalarini kengaytiradi. Ayni paytda ta`limda zamonaviy axborot texnologiyalarini rivojlanayotgan yo’nalishlarini alohida ta`kidlash mumkin. Ular:
1. 2. 3. O’quv maqsadlaridagi dasturiy vositalarning imkoniyatlarini o’qitish vositasi, o’rganish ob`ekti va axborotlarni qayta ishlash vositasi sifatida joriy etish. O’quv-metodik majmualar yaratishda, o’quv- namoyish asboblari va kompyuter vositalari imkoniyatlarining integraciyasi. Multimedia tizimlarini yaratishda, kompyuterlar va audio-video axborotlarni uzatish vositalari imkoniyatlarining integraciyasiga erishish. 4. 5. Sun`iy intellekt tizimi imkoniyatlaridan intellektual o’qitish tizimlarini yaratishda foydalanish. Bunday o’qitish tizimlari mustaqil bilim olish jaraёnini tashkil etish, mustaqil ravishda bilimlarni o’zlashtirish, o’quv faoliyatini intellektuallashtirishni rivojlantirishga zamin yaratadi. Bular barchasi o’quvchi shaxsini rivojlantirish jaraёnini jadallashtiradi. Global va lokal kompyuter tarmoqlari orqali axborot almashinuvini ta`minlovchi telekommunikaciya vositalaridan foydalanish. • 6. Telekommunikaciya aloqasi (sinxron, asinxron) qisqa vaqtda ilǵor pedagogik texnologiyalarning tarqalishiga, o’quvchining umumiy rivojlanishiga ёrdam beradi.
Axborot almashuvining yangi texnologiyasi – bu real vaqt rejimida stereoskopik tasavvur tizimi, ya`ni «Virtual haqiqiylik» hisoblanadi.
Ta`limni axborotlashtirish, birinchi navbatda quyidagilarni nazarda tutadi: •
• • - kompyuter texnikasi, axborot va kommunikaciya texnologiyalarning zamonaviy vositalarini tizimli o’rganish, tashkil etish va foydalanishni; - talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish, o’quv va metodik ta`minlashni; - o’qituvchilar tomonidan zaruriy o’quv-metodik ta`minotni yaratish bo’yicha ishlarni; - axborot texnologiyalarini samarali qo’llanilishidan vujudga kelaёtgan yangi imkoniyatlarni hisobga olgan holda o’quv jaraёnini takomillashtirishni taqozo etadi. Download 1.31 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|